Bændablaðið - 11.04.2000, Blaðsíða 6

6
BÆNDABLAÐIÐ
Þriðjudagur 11. apríl 2000
Lanilliúiiaðaplíl
Oýralailaiirm smar
H Auður Arnþórsdóttir, dyralæknir,
Nokkrir dýralæknar hafa fallist á að svara spurningum bænda um ýmislegt er varðar heilbrigði
búsmala. Þeir bændur sem vilja koma spurningum á framfæri eru beðnir um að hafa samband við
blaðið en einnig geta þeir sent fax eða tölvupóst. Faxnúmer og netfang er að finna á bls. 4.
Eyfirskur bóndi spyr: Á okkar búi
er mikið um stálma í kúm þó
einkum 1. kálfs kvígum fyrirog um
burð, jafnvel svo að júgur
skemmast varanlega.Er orsök
þekkt og þá er hægt að fóðra á
einhvern hátt gegn stálmanum?
Stálmi (eða bjúgur) er sogæða-
vökvi sem safnast fyrir í bandvef
júgursins fyrir og um burð. I flest-
um tilfellum hjaðnar stálminn
fljótt eftir að kýrin er borin. En
einstaka kýr fá mikinn stálma
þannig að spenamir sökkva og
bjúgur myndast undir kvið og
sumar bólgna einnig á fótum. Þetta
gerist oft hjá sömu kúnum við
hvem burð. Júgur þeirra hefur til-
hneigingu til að verða slyttislegt
og spenarnir fara að vísa út. Það
veldur erfiðleikum við mjaltir og
júgrinu er hættara við skak-
kaföllum. Annað vandamál af
völdum stálma er að spenaopin
lokast illa og við það eykst sýking-
arhætta. Mikill stálmi getur einnig
dregið úr afkastagetu júgursins.
Líklega er aðal orsök stálma
þrýstingur fóstursins á blóð- og
sogæðar í mjaðmagrind og aftari
hluta kviðarhols á síðasta hluta
meðgöngunnar. En ýmsar aðrar
tilgátur um orsakir stálma hafa
verið rannsakaðar.
Ekki hefur tekist að staðfesta
að stálmi sé arfgengur, né heldur
að tengsl séu á milli stálma og
kjamfóðurgjafar fyrir burð eða
próteinríks fóðurs. En ákveðin
fylgni er á milli stálma og offitu.
A síðustu ámm hafa menn í
meira mæli beint sjónum sínum að
tengslum stálma og saltinnihalds
fóðursins og þá sérstaklega
jafnvægis á milli natríum- (Na+)
og kalíumjóna (K+) annars vegar
og súlfat- (S042-) og klórjóna (Cl-
) hins vegar. Rannsóknir hafa leitt
í ljós að sé heldur meira af síðar-
nefndu jónunum í fóðrinu en þeim
fyrmefndu, þ.e. að CAB (cation-
anion balance) sé neikvæður (á
milli -50 og -100 meq/kg fóðurs)
dragi úr líkum á alvarlegum
stálma.
En það getur verið erfiðleikum
háð að gefa fóður sem uppfyllir
þessi skilyrði. Að öllum líkindum
inniheldur íslenskt gróffóður mun
meira af natríum- og kalíumjónum
en súlfat- og klórjónum. Þetta hef-
ur þó, eftir því sem ég kemst næst,
ekki verið rannsakað.
Þar sem stálmi er algengt
vandamál getur af þessum sökum
verið ástæða til að láta rannsaka
kalíum innihald jarðvegs. Það get-
ur á stöku stað verið mjög hátt og
þarf þá að taka tillit til þess við
áburðamotkun.
Erlendis er nokkuð um að
söltum sem innihalda neikvætt
hlaðnar jónir sé blandað í fóður en
þau hafa þann ókost að draga vem-
lega úr lystugleika þess.
A erlendum markaði er einnig
fáanlegt efni til að blanda í fóður
sem inniheldur prótein, lystauk-
andi efni og ríkulegan skammt af
neikvætt hlöðnum jónum.
Samkvæmt rannsóknum dregur úr
tíðni stálma og doða hjá kúm sé
efnið gefið daglega í 3 vikur fyrir
burð. Þetta efni er væntanlegt á
markað hér innan skamms.
Meðhöndlun við stálma bygg-
ist aðallega á að auka streymi
blóðs og sogæðavökva í júgur-
vefnum. Það er best gert með
nuddi, a.m.k. 20 mín. á dag. Gott
er að nota mýkjandi krem við
nuddið. Hreyfmg og tíðar mjaltir
flýta einnig fyrir hjöðnun
stálmans. Agætt er að nota
sótthreinsandi úða á spenana og
júgurhaldara til að vernda júgrið.
Mikilvægt er að hafa í huga að sár
geta myndast á húðina þar sem
júgur og læri nuddast saman. Því
svæði verður að halda þurru og
hreinu. í alvarlegum tilfellum get-
ur þurft að grípa til lyfja s.s.
þvagræsilyfja eða barkstera en
árangur af þeirri meðhöndlun er
misjafn.
5. apríl 2000
Auður Lilja Arnþórsdóttir,
dýralæknir júgursjúkdóma,
Hvanneyri.
VaraO við hrossa-
„Fram hefur komið í fjölmiðlum
að nú sé landbúnaðarráðuneytið
að leggja lokahönd á samninga
við Norðmenn þess efnis að þeir
felli niður toll á hrossum er ís-
lendingar flytja til Noregs, en á
móti verði felldur niður tollur á
tilteknu magni af ostum og
kartöfluflögum er Norðmenn
flytja til íslands,“ segir í upphafi
bréf sem flestir forsvarsmanna
búgreinafélaga hafa ritað Guðna
Ágústssyni, landbúnaðarráð-
herra.
„Undirritaðir fulltrúar eftir-
talinna búgreinafélaga vilja vara
við þessum gjömingi og benda á
að niðurfelling tolla með þessum
hætti getur skapað hættulegt for-
dæmi sem erfitt er að sjá fyrir nú.
Þá er það afleitt að stjórnvöld beiti
aðgerðum af þessu tagi sem etja
saman bændum í einstökum bú-
greinum.
Því er eindregið beint til hr.
Guðna Ágústssonar, landbúnaðar-
ráðherra, að hann hverfi ekki frá
þeirri stefnu íslenskra stjómvalda
um að standa vörð um íslenskan
landbúnað. Jafnframt að samning-
ar af þessu tagi verði ekki gerðir,“
segir að lokum.
Úf ýmsum Éttum
Hvorki skyld né vandalaus
Það gerðist á Suðurlandi fyrir um hundrað árum að aldraður
prestur lést. Ekkja hans, sem bjó á kirkjustaðnum, var svo léleg
til heilsunnar að hún komst ekki til jarðarfararinnar. Ungur
prestur jarðsöng og að athöfn lokinni heilsaði hann upp á
ekkjuna til að votta henni samúð.
Konan spurði þá prcstinn: Hvað sagðir þú nú um manninn
minn í ræðunni? Presturinn svaraði: Eg sagði eins og satt var að
allir hefðu notfært sér góðmennsku hins látna, bæði skyldir og
vandalausir. Konan svaraði: Ekki tek ég það til mín, ég var
hvorki skyld honum né vandalaus.
( Lesendur blaðsins, sem nánar þekkja til sögupersóna og
staðar, eru vinsamlega beðnir um að láta blaðið vita).
Um ofbeit gæsa
1 þættinum Kastljós í Sjónvarpinu þar sem rætt var við Jónas
Kristjánsson og Ara Teitsson kom fram hjá Ara að gæsin tæki mikið
til sín af gróðri og væri í samkeppni við sauðféð. Skömmu síðar var
talað við dr. Jón Gunnar Ottósson og hélt hann því fram að gæsin nýtti
ekki sama gróður og sauðféð.
Eg hef á rúmlega 50 ára ævi séð töluvert af gæsum og hegðun
þeirra. Á vorin hreinsa gæsahópar tún, nýræktir og nýgræðing í
úthaga, sömu grös og sauðfé. Á sumrin er gæsin á undan sauðfénu inn
á hálendið og nærir sig á ýmsum starartegundum og öðrum
nýgræðingi. Á haustin eru stórir hópar gæsa á túnum og úthaga á
láglendi, þær éta sama gróður og sauðféð.
Á friðuðum uppgræðslusvæðum hefur sést hvemig gæsin slítur
grasstráin upp með rótum og nýlega plöntuð lauftré em í hættu með
sín grænu laufblöð innan um sinuvaðalinn. Það er ekki nóg með að
laufblöðin séu slitin af, heldur skefur gæsin grannan stofninn með
goggnum svo að örþunnur börkurinn eyðileggst.
Þeir sem umgangast náttúruna alla daga ársins vita oftast á hverju
dýrin næra sig. Sérfræðingamir verða að koma undan þaki á öllum
tímum árs og dags.
Eftir kynni af gæsum í gegnum tíðina er ég þess fullviss að dr. Jón
Gunnar Ottósson hagræðir raunvemleikanum, a.m.k. að hálfu leyti
nema að um sé að ræða annan gæsastofn en ég þekki. Þá er ég að vaða
reyk.
Fellsettda í Þingvallasveit um jafndægur á vori,
Gunnar Þórisson
Tímaleysi
Það stóð í viðtali í blaði um
daginn að á Grænlandi væri
ekkert stress og nógur tími.
Hér á landi er víða stress og
tímaleysi, þó enn meira í
þéttbýlinu en til sveita,
kannski í öfugu hlutfalli við
fjarlægð frá Stór- Reykj-
avíkursvæðinu. A.m.k. gengur
sú saga af Jökuldælingum að
þeir gefi börnum sínum al-
manak í fermingargjöf þegar
önnur börn fá armbandsúr.
Ef það er eitthvað sem
sameina má þjóðina um er
það nauðsyn þess að bæta
lífskjörin. Til þess þarf að
hagræða, ná niður kostnaði og auka afköstin. Afleiðingin
er tímaleysi. Hins vegar þarf að borga skuldirnar og geta
lifað mannsæmandi lífi.
Nágranna okkar, Grænlendinga og Sama vantar þenn-
an hugsunarhátt í erfðamengi sitt, þeir hafa nógan tíma,
en á móti búa þeir ekki við ýmis „þægindi" okkar.
Einu megum við þó öfunda þá af, lífshættir þeirra eru
náttúruvænir, þeir hafa, a.m.k. til skamms tíma ekki
mengað umhverfið sitt neitt svipað því sem við gerum, en
okkur er þó trúlega að takast að kenna þeim það. Það er
nefnilega þannig, að þeir vita það sem vilja vita, að jörðin
þyldi engan veginn að allir stunduðu lífshætti okkar. Þarna
er mótsögn á ferð. Henni var e.t.v. best lýst í texta með
teiknimynd af hjónum sem lágu í sólbaði á sólarströnd þar
sem þessi orð voru lögð í munn eiginmannsins: Ef ég ynni
ekki í þessari hræðilega mengandi verksmiðju þá hefðum
við ekki ráð á að komast burt frá henni í frí!
Grfmur
MEP 5EINNI
30LLANUM