Bændablaðið - 11.04.2000, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 11. apríl 2000
BÆNDABLAÐIÐ
9
I skrifstofu fjóssins á Þorvaldseyri er
móðurtölva fyrir mjaltakerfi og
kálfafóstru. Hún er knúin afAlpro
hugbúnaði frá Alfa Laval. Þarna er
hœgt að sjá upplýsingar um kýrnar í
fjósinu og kálfana í nýju aðstöðunni.
Nýfœddir kálfar eru hafðir einn sóla-
hring hjá kúnni, síðan eru þeirfluttir í
einstaklingsbox en þegar þeir hafa
lifað í 2-4 vikur eru þeirfluttir í al-
menninginn og þá tekur fóstran við
stjórninni og reiknar út eftirfóður-
plani hvað sé hœfdegtfyrir hvern og
einn aðfá að drekka eftir aldri. Þegar
þeir hafa dregið lífsandann í 100 daga
eða svo hœttir fóstran að selja.
Reynslan sýnir að kálfarnir eru
hœstánœgðir með umbreytinguna og
snúa sér í auknum mæli að fóðurbæti
og drekka meira vatn. Tveimur vikum
síðarfer kálfurinn, mjólkurkýr
framtfðarinnar, fram ífjósið.
kúnni. Hann drekkur oft
á dag en lítið í einu. Það
sem kálfafóstra er að gera
er í raun ekkert annað en
þetta. Þessi tækni er ekki
ný, og í nokkur ár hefur
bændum staðið hún til
boða. Þeir sem hlut eiga
að máli hefðu að ósekju
mátt vera duglegri að ýta
nýjungum á sviði kálfa-
eldis til okkar bænda. Nú
eru bændur fyrst og
fremst að hugsa um fjós
og fjósbygginar en ég er
þeirrar skoðunar að
bændur eigi að gefa
kálfaeldinu meiri gaum.
Kvígueldið er einn mik-
ilvægasti hlekkurinn í
mjólkurframleiðslunni,
því þetta eru nú okkar
framtíðar mjólkurkýr.
Dýrin kunna vel að
meta reglufestu og aga.
Um þann þátt málsins sér
meðal annars kálfafóstr-
an frá Alfa Laval en hún
hugsar um kálfana,
skammtar ofan í þá og
lætur vita ef þeir drekka
ekki eins og ætlast er til.
Ein tútta dugar fyrir
hópinn sem gistir al-
menninginn. Fóstran er
svo samviskusöm að ef
það líða meira en þrír
tímar á milli þess sem
kálfur fer og fær sér að drekka
mjólk lætur tækið vita. Hið sama
gerist ef kálfurinn klárar ekki
skammtinn sinn í nokkra daga.
Páll Ólafsson, sem þekkir
manna best til kálfanna, sagði að
kálfafóstran gegndi mikilvægu
hlutverki. Hver kálfur fær 6
fimmtán mínútum í vinstrinni. Ef
mjólkin er t.d. 15 gráður þegar
kálfurinn drekkur hana hleypist
hún á sex klukkustundum, en þá er
hún líka komin aftur í þarma og
getur valdið langvinnri skitu. „A
mjólkurskeiðinu er alveg óhætt að
ala þá vel og leyfa þeim að éta það
hans fælist í eftirliti en
ekki stöðugu puði.
„Hugsaðu þér ef ég þyrfti
að gefa þrjátíu kálfum
mjólk í fötum. Það er
ekki vinnandi vegur að
standa að góðu kálfaeldi
með þeim starfsaðferð-
um sem hafa tíðkast. Ef
menn ætla sér að fá
góðar afurðir þarf góða
gripi. Það þarf því að
sinna þeim vel. Þetta er
auðvitað gæðastjómun."
Fóðrun miðað við aldur
/kynþroska
„Eg tel að nauðsynlegt sé
að gefa kvígkálfunum
gott start fyrstu vikurnar
eða fram að tveggja
mánaða aldri, en á þriðja
mánuði mjólkurfóðmnar
er gott að fara að draga
úr mjólkurgöf. Þá er
vömbin farin að þroskast
meira og kálfurinn farinn
að éta töluvert hey og
kjamfóður. Það er mjög
mikið atriði að kálfamir
hafi aðgengi að góðu
heyi og kjamfóðri allan
eldistímann. Það flýtir
þroska vambarinar og þá
em þeir hæfari til að nýta
sér gróffóður eftir að þeir
hætta á mjólk og kemur
það í veg fyrir vanþrif.
Frá þriggja mánaða aldri og
fram að fyrsta beiðsli verður að
hafa gætur á að kvígan vaxi ekki
of hratt. Hæfilegt þykir að halda
daglegum vexti undir 700 gr á dag.
Röng fóðmn getur haft veruleg
áhrif á þroska júgurs og þar af
Ólafur Eggertsson á Þorvaldseyri og sonur hans Páll í kálfafjósinu. Á milli þeirra er kálfafóstran
Plógar

dp Kverneland
Eigum fyrirliggjandi
flesta varahluti í
Kverneland plóga
Ingvar
Helgason hff.
Vélavarahlutir, Sævarhöfða 8,
sími 525 8040.
Námskeið í Gunnarsholti
Námskeiðió
„Landbætur í úthaga - uppgræósla" veröur í
Gunnarsholti 11. apríl frá kl. 10-17.
Skráning hjá Landgræðslunni eða
Landbúnaðarháskólanum á Hvanneyri.
Milli mjalta 28. Apríl n.k.
Heilbrigðiseftirlit og heilbrigðisnefnd Suðurlands kynna námsstefnu um
sóttvarnir í landbúnaði og
matvælaframleiósln.
mjólkurlítra á sólarhring (fer þó
eftir aldri) og fóstran sér til þess að
mjólkin sé ávallt 38 gráður - og
hið sama gildir um vatn ef þeir fá
mjólkurduft. Þess má geta að
fóstran dælir hálfum líter í einu í
mixerinn sem einnig er til þess að
blanda mjólkurduft, og ástæðan?
Jú, það er til þess að hitastigið sé
ömgglega hið sarna ef hann t.d.
svolgrar í sig einn og hálfan lítra
sem er hámarkið hverju sinni.
Fóstran sér til þess að kálfurinn
verður að dreifa drykkjunni yfir
allan sólarhringinn. Kálfurinn get-
ur náð að klára dagsskammtinn
með því að heimsækja fóstmna
fjómm til sex sinnum á sólarhring.
Fjöldi heimsókna fer eftir því hvað
langt er um liðið frá því hann fékk
síðast að drekka og hvað hann fær
í hverri heimsókn. Fóstran sér til
þess að gráðugir einstaklingar
verða að læra hófsemi. Þegar
fóstran selur ekki meira má sjá
kálfinn sjúga túttuna í nokkra
stund eða þar til sogþörfinni er
fullnægt.
Hópurinn í almenningnum er
hraustlegur á að líta og holdafar er
með ágætum. Hitastigið á mjólkini
skiptir máli í þessu sambandi, ef
það er um 38 gráður hleypist hún á
sem þeir vilja af kjamfóðri og
drekka vatn að vild. Leguplássið
verður að vera þurrt og trekklaust.
Þetta hefur tekist hér því þú sérð
að kálfamir eru hreinir - á þeim
eru engir skítakleprar," sagði Páll
og bætti við að hitablásari gerði
honum kleift að halda hita um 15
gráður.
Nú fór kálfur að túttuni og það
heyrst örlítill smellur. Fóstran var
að kanna hver væri hér á ferð en
um háls kálfsa er ól með áföstum
sendibúnaði. Tölvan ákvarðaði
skammtinn sem kálfurinn mátti fá
og dældi mjólkinni í blandarann
og þaðan saug kálfurinn mjólkina
en þrátt fyrir ungan aldur var hann
ekki lengi að klára drykkinn. Þegar
mjólkin var búin dældi fóstran
örlitlu vatni í blandaran sem
kálfurinn saug í gegnum leiðsluna
að túttunni og þannig var hún
hreinsuð og komið í veg fyrir að
kaldar mjólkurleifar væru eftir í
slöngunni. „Þegar ég kem í fjósið
klukkan sjö á morgnana em flestir
búnir að drekka tvo lítra af dags-
skammtinum - en nýr gjafardagur
hefst klukkan tólf á miðnætti,"
sagði Páll og bætti því við að
líklega væri bóndi á hæstum laun-
um þegar hann næði því að starf
leiðandi bein áhrif á afurðagetu á
fyrsta mjaltaskeiði.
Þegar kvígumar hafa verið
sæddar gilda hins vegar allt önnur
lögmál. Þá er þessi hætta að mestu
úr sögunni og er þá óhætt að halda
daglegum vexti í um 800 gr á dag
og er þá mikilvægt að hafa þær á
góðri beit yfir sumarið og taka þær
snemma inn á gjöf að hausti.
Eftir að kvígumar hafa fest
fang er óhætt að láta þær vaxa eins
hratt og hægt er; því hraðari vöxtur
því stærri verður kvígan við burð.
Það er einnig mikilvægt að venja
þær við fóðrið sem þær fá eftir
burð og byrja að gefa kjamfóður
tímanlega og auka hægt fram að
burði. Menn verða þó að hafa
gætur á að þær verði ekki of feitar
um burð. Það getur haft í för með
sér burðarerfiðleika og minni
átgetu.
Eg tel að við eigum að fara
okkur hægt í að flytja inn nýjan
kúastofn. Þó ég hafi ekkert á móti
þeim norsku þá bjarga þær ekki
öllu. Uppeldið hefur mikið að
segja varðandi afurðir gripa og
einnig em fleiri mikilvægir þættir
sem við bændur höfum ekki verið
nógu duglegir við að sinna,“ sagði
Páll Ólafsson að lokum.
Vissir þú aö kostnaður ísicndinga vcgna sýkinga og meindýra cru niargir milljaröar
króna árlega ? Hluta þcssa kostnaðar hafa bændur þurft að standa undir, t.d mun
kostnaður vegna Camphylobactcr sýkinga hjá fólki á síðasta ári hafa numið um 500
milljóna króna; Vegna læknis- og sjúkrahússkostnaðar, vegna vinnutaps, vcgna
aukinna læknis- og rannsóknarþjónustu á búum, vcgna nauðsynlegra úrbóta á
búum og vcgna minni söluaukningu afurða. Salmonelia hefur valdið kúa- og
hrossabændum verulegu tjóni á undanfiirnum misscrum. Við bessu barf að sporna.
Fróðlcikur og fræðsla cr grunnurinn og löngu tímabært að cfla fræðslu
varðandi þcssi ntál.
Á námsstefnunni verður þvi fjallað um vágesti í landbúnaöi og fyrirbyggjandi
aðgerðir til að koma ( veg fyrir sýkingar og meindýr, sem skaða valda í
frumframleiðslu og við framleiöslu matvæla. Verður fjallað um ýmsa óboðna gesti
eins og Salmónellur og Kampfýla. Yfirlit verður um dýrasmitsjúkdóma og sýkingar
til manna. Fjallað verður um gæðastýringu í framleiðslu og fyrirbyggjandi varnir
gegn óboðnum gestum, hvcrnig hægt er að koma i veg fyrir tjón og vinna að
úrbótum, förgun lifræns úrgangs og fyrirbyggjandi umhverfisaðgerðir og skýrt
verður frá störfum nefndar landbúnaðarráðuneytisins, sem nú vinnur að aðgcröum
til að stemma stigu við saimoncllu og flcirum vágestum.
Námsstefnan cr sérstaklega sniðin fyrir hændur. matvælafranileiðendur oc bá scm
vinna við fvrirbygL'iandi aðccrðir í heilbrigðis-. hrænlætis- og sóttvarnamálum i
landbúnaði: Meindvraevða. sornhirða. heilbrigðisfulltrúa op dvralækna.
Námsstefnan verður haldin í
Garðyrkjuskóla ríkisins að Reykjum í
Ölfusi, föstudaginn 28. apríl n.k. milli
mjalta, 10:15 - 17:05.
Þátttökugjald er kr. 1.500 og er innifalið, auk námstefnugagna, hádegisverður og kaffi.
Heilbrigðiseftirlit Suðurlands annast undirbúning og skráningu þátttakenda i sima 482
2410 og á netfanginu www. sudurland.is/hs Allar nánari upplýsingar gefur Birgir þórðarson.
Landbúnaðarráðuncytinu og Umhverfisráðuncyti eru færðar þakkir vegna stuðnings við
námsstefnuna.
.\NVv.W\VnV* vS - aV_______________________________________________