blaðið - 03.08.2006, Qupperneq 33

blaöiö FIMMTUDAGUR 3. ÁGÚST 2006
33
vísindi
Án trúar eru vísindin hölt, án
vísinda er trúin blind.
Albert Einstein
visindi@bladid.net
Kortlagning hafsbotnins
Nýlega lauk tveggja vikna leið-
angri Árna Friðrikssonar, rannsókn-
arskips Hafrannsóknarstofnunar,
á Reykjaneshrygg og í landgrunns-
hlíðum beggja vegna hans. Mark-
mið leiðangursins var að kortleggja
með fjölgeislamælingum þekkt kór-
alsvæði, friðuð veiðisvæði og mikil-
vægar veiðislóðir og afla upplýsinga
um jarðfræði hafsbotnsins. Kort-
lagningin er undirbúningur frekari
rannsókna á búsvæðum kóralla og
áhrifum svæðafriðunar á samfélög
botndýra þar sem beitt verður fjar-
stýrðum búnaði. Leiðangursstjóri
var Guðrún Helgadóttir og skipstjóri
Guðmundur Bjarnason.
Afrakstur Ieiðangursins er ná-
kvæmt dýptarkort af 6.700 ferkíló-
metrum, sem er með stærri svæðum
sem mæld hafa verið með fjölgeisla-
mæli við ísland.
Nýtist á margan hátt
Hafrannsóknarstofnun hefur unn-
ið skipulega að kortlagningu hafs-
botnsins frá árinu 2000 þegar Árni
Friðriksson kom til landsins. I skip-
inu er fjölgeisladýptarmælir en með
honum er hægt að kortleggja hafs-
botninn af mun meiri nákvæmni
en með hefðbundnum dýptarmæli.
Kortlagningin hefur verið unnin
í samvinnu við aðrar innlendar
stofnanir eins og t.d. Orkustofnun
og Raunvísindastofnun Háskólans.
„Við höfum tekið fyrir og kortlagt
ákveðin svæði á landgrunninu og
þar er bæði um að ræða svæði sem
eru mikilvægar veiðislóðir, tengjast
viðkvæmum búsvæðum eins og kór-
öllum og eru áhugaverð jarðfræði-
lega,“ segir Ólafur S. Ástþórsson,
aðstoðarforstjóri Hafrannsóknar-
stofnunar.
„Á næstu árum vonumst við smám
saman til að byggja upp heildar-
mynd á sjávarbotni á landgrunninu
og reyndar allri lögsögunni innan
200 sjómílna. Kortin og upplýsing-
arnar sem safnað er nýtast við könn-
un á nýjum veiðislóðum og einnig á
þekktum slóðum þar sem sjómenn
fá betri kort en hafa verið til. Þá
munu hafsbotnsrannsóknir innan
lögsögunnar veita margvíslegar upp-
lýsingar um jarðfræðilega mótun
landsins og styrkja þannig stöðu
okkar á alþjóðlegum vettvangi,“ seg-
ir Ólafur.
tmnr >rnt
Hafrannsóknir Rannsóknarskipid Arni Friðriksson erbúinn fullkomnum fjöl-
geislamæli til kortlagningar hafsbotnsins.
Svipaðar rannsóknir víðar
Að sögn Ólafs hafa svipaðar rann-
sóknir farið fram í sumum nágranna-
löndum okkar. „írar, Norðmenn
og Kanadamenn hafa t.d. unnið
skipulega að því að kortleggja botn-
inn innan sinnar lögsögu með fjöl-
geislamælingum. Það er ekki langt
síðan tæknin gerði mönnum kleift
að vinna að kortlagningu á sjávar-
botni á þennan hátt. Þegar hún kom
til fóru þjóðir sem eiga mikið undir
auðlindum sjávar að vinna að þessu
kerfisbundið eins og við. Sjávarbotn-
inn innan lögsögunnar er náttúrlega
hluti af landinu okkar og ég tel að
við eigum að setja okkur það mark-
mið að eignast jafngóð kort af sjáv-
arbotninum og við eigum af landi,“
segir Ólafur að lokum.
Mælingar á hafsbotni Kötluhryggur suður af landinu. Horft úrsuðaustri
yfir nyrðri hluta mælingasvæðis fyrir sunnan land. Landgrunnsbrúnin er
á um 200 m dýpi, í rauðum lit, og mesta dýpi á myndinni er um 1850 m i
botni gljúfranna. Breidd rannsóknasvæðisins er um 100 km.
Mynd/Gu6rimHelgadóWr/Hafraimsóknarstofnun.
Kortlagning 2000-2005
í langtímaáætlun Hafrannsókna-
stofnunarinnar um kortlagningu á
sjávarbotni hefur verið lögð áhersla
á að kortleggja valin svæði á ytri
hluta landgrunnsins og landgrunns-
hlíðum niður á allt að 2.500 metra
dýpi Sunnan- og Vestan lands, auk
neðansjávarhryggjanna suðvestur
og norður af landinu. Á myndinni
hér til hliðar má sjá þau svæði sem
hafa verið kortlögð með fjölgeisla-
mælingum á árunum 2000-2005.
Hafrannsóknastofnun hefur meðal
annars unnið að rannsóknunum
í samstarfi við ýmsa aðila svo sem
Orkustofnun og Raunvísindastofn-
un Háskóla íslands.
Mælingar Svæði sem hafa verið
kortlögð með fjölgeislamælingum
á árunum 2000-2005.
Háfadjúp
Reynisdjúps-
gljúfúr
Mýrdalsjökuls-
gljúfiir
Reynisdjúp
landgrunnsbrún
Hætta á magakrabbameini
h'kur á að fótk fái magakrabbamein
aukast ef það neytir unnina kjötafurða
i miklum mæli samkvæmt nýrri sæn-
skri rannsókn.
Kjöt og krabbamein
Mikil neysla á unnum kjötaf-
urðum á borð við flesk, pylsur og
reykta skinku eykur líkur á því
að fólk fái magakrabbamein sam-
kvæmt niðurstöðum rannsóknar
sænskra vísindamanna sem kynnt
var í gær. Niðurstöðurnar leiddu í
ljós að líkurnar á að fá magakrabba-
mein jukust um 15-38% ef neysla á
unnum kjötafurðum var aukin um
30 grömm á dag.
Vísindamenn við Karónlínsku
stofnunina í Stokkhólmi stóðu að
rannsókninni og segja þeir að ekki
hafi áður verið sýnt fram á tengsl
magakrabbameins og neyslu unn-
ina kjötafurða með þessum hætti.
í niðurstöðunum segir jafnframt
að kjötvörurnar hafi oft verið saltað-
ar eða reyktar eða nítrati bætt í þær
í því skyni að auka endingu þeirra
og það kunni að hafa sitt að segja
um þá auknu áhættu á magakrabba-
meini sem fylgi neyslu þeirra.