Bændablaðið - 12.12.2006, Síða 7

7Þriðjudagur 12. desember 2006
Fyrir jólin 2001 birtist viðtal í Austra við
Jón Kristjánsson en hann hafði tekið við
embætti sem ráðherra heilbrigðismála á
árinu. Við upphaf þingmennsku Jóns hafði
þess verið getið í þingræðu að hann hefði
starfað sem pakkhúsmaður hjá Kaupfélagi
Héraðsbúa fyrr á tíð. Í nefndu blaði minntist
Jón á þetta og var fyrirsögn viðtalsins: „Úr
pakkhúsi í ráðuneyti“. Hjálmari Freysteins-
syni lækni á Akureyri fannst fyrirsögnin
hvetjandi til yrkinga:
Söðlaði um og sagði takk,
samt að hinu leytinu,
vissi´ann að miklu meira pakk
myndi í ráðuneytinu.
Vísur Eiríks í Syðra-Firði eru mörgum kunn-
ar. Bærinn er undir bröttum fjallshlíðum
og þar nýtur sólar skemur en víðast hvar á
byggðu bóli. Eiríkur lýsti því svo:
Mikaels- frá messudegi
miðrar góu til
í Syðra-Firði sólin eigi
sést það tímabil.
Lengi að þreyja þeim í skugga
þykir mörgum hart.
Samt er á mínum sálarglugga
sæmilega bjart.
Bjarni Jónsson frá Gröf er einn hnittnasti
hagyrðingur síðustu aldar. Hann orti á efri
árum:
Lít ég stór í lífið skörð
lengist milli vina.
Græningjarnir grafa í jörð
gömlu kynslóðina.
Öðru sinni orti hann um veraldargengið:
Ég er ekki alveg snauður
allt þó vanti mig.
Fátæktin er einnig auður
út af fyrir sig.
Ekki veit ég hvort Stephan G. Stephansson
orti í þessa veru á einhverjum augnablikum
lífs síns. En þessa fallegu jólaósk sendi
hann Jóni frá Sleðbrjót:
Jólaeldur innri þinn
út yfir kveld þitt logi.
Skuggaveldin aldrei inn
að þér heldur vogi.
Annar Skagfirðingur, Sigurbjörg Jónsdóttir
á Skarðsá orti:
Guð er okkar líf og ljós.
Lofum slíka mildi.
Almættið fær aldrei hrós
eins og vera skyldi.
Bjarni Á. Jóhannsson kennari, Víðilundi á
Höfðaströnd, orti þessa jólaósk til frænku
sinnar:
Ávallt gleði inn til þín
yndis flytji sólin.
Komdu Stína, kæra mín,
og kysstu mig um jólin.
Einn af meisturum hringhendunnar var Sig-
ríður Hjálmarsdóttir frá Haugsnesi í Blöndu-
hlíð. Hún orti þessa oddhendu:
Guð mér veiti um rænu reit
rólegheit eg þreyi.
Þín ég leita því ég veit
þú mér neitar eigi.
Eitt sinn eftir jólin orti séra Valdimar Briem
vígslubiskup og sálmaskáld:
Nú er dýrðin úti öll.
Út eru jólin liðin.
Gengu upp sextán sauðaföll
að seðja á fólki kviðinn.
Að svo mæltu óska ég lesendum gleðilegra
jóla. Sigurdór Sigurdórsson tekur síðan aft-
ur við þættinum með nýju ári. Hann er kom-
inn til heilsu og hefur vísast allt hjálpast að,
læknislistin, hreysti hans sjálfs og svo vísur
trúfastra lesenda. Ekki má heldur gleyma
því að sérhver bati er kraftaverk.
Mælt af munni
fram
Umsjón: Hjálmar Jónsson
hjalmar@domkirkjan.is
Til einskis verður barist ef ávinningur af
boðuðum aðgerðum ríkisvalds til lækkun-
ar á matarverði týnist á leið til neytenda.
Þetta sagði Haraldur Benediktsson for-
maður Bændastamtaka Íslands á fundi
samtakanna í Sunnusal Hótel Sögu nýver-
ið, en yfirskrift fundarins var: Á að vera
landbúnaður á Íslandi? Frummælendur
voru þrír, Valdimar Einarsson ráðgjafi
á Nýja Sjálandi, Aðalsteinn Baldursson
formaður Verkalýðsfélags Húsavíkur og
Anna Sigríður Ólafsdóttir lektor í mat-
væla- og næringarfræði við Kennarahá-
skóla Íslands.
Greinilegt var að fundarefnið vakti athygli,
fjölmenni sótti fundinn, hlýddi á erindi og
tóku fundarmenn að lokum þátt í umræðum,
en ekki varð annað skilið en menn væru nokk-
uð sammála um svar við spurningunni sem
varpað var fram. Það á að vera landbúnaður
á Íslandi.
Haraldur sagði það skipta bændur máli
að þær fórnir sem ætlað væri að leggja á þá
með boðuðum aðgerðum ríkisstjórnar, skili
sér alla leið til neytenda, ella væri til einskis
barist. Benti hann á að bændur ættu sannar-
lega samleið með neytendum varðandi það
að markmiðin næðust. Vissulega væri þó
ástæða til að hafa nokkrar áhyggjur, en allir
yrðu að leggjast á eitt til að fylgja málum eft-
ir. Haraldur nefndi reynslu finnskra bænda í
þessum efnum, en neytendum hefði við inn-
göngu í Evrópusambandið verið lofað veru-
legri lækkun á matvöru. Bændur tóku á sig
miklar fórnir en áttu að fá aðgang að mörk-
uðum fyrir framleiðslu sína á móti. Reynsl-
an varð sú að afurðaverð bænda lækkaði um
helming, en verð til neytenda um 10 til 11%.
Haraldur sagði nauðsynlegt að umræðan væri
upplýst og eyða þyrfti misskilningi um stöðu
íslensks landbúnaðar á alþjóðamarkaði. Hug-
myndir og tillögur mættu ekki gjalda þess
„að stundargróði, vanþekking og augnabliks
vinsældir byrgi okkur sýn.“
Kollsteypa eftir að stuðningi ríkis var hætt
Valdimar Einarsson fjallaði um ríkisstuðn-
ing við landbúnað á Nýja Sjálandi og hvort
Íslendingar gætu lært af reynslu þarlendra. Í
stuttu máli var málum svo háttað að frá 1930
til 1960 voru í gildi lagaákvæði um afskriftir
skulda í kjölfar kreppunnar sem og einnig um
verðjöfnun og sölu afurða og þá var á tíma-
bilinu stofnaður ríkisbanki sem veitti lán á
hagstæðum kjörum. Eftir 1960 fólst stuðning-
urinn m.a. í hagstæðum lánakjörum til jarða-
bóta og framkvæmda, kostnaður við kaup á
áburði var greiddur niður, í boði voru skatta-
ívilnanir og greiðslu til bænda sem fjölguðu
bústofni auk tekjutryggingar fyrir bændur og
afurðalán buðust þeim á hagstæðum kjörum
svo eitthvað sé nefnt. Ríkisstuðningur var að
mestu lagður niður á árunum 1985 til 1990.
Afleiðingar létu ekki á sér standa, tekjur
bænda lækkuðu, þeir drógu í kjölfarið úr
kostnaði við rekstur og frestuðu framkvæmd-
um, starfsfólki búanna var sagt upp og
atvinnuleysi jókst til sveita og þannig rúllaði
boltinn, afurðastöðvum var lokað og æ fleiri
urðu atvinnulausir, þéttbýlisstaðir á lands-
byggðinni fóru í eyði. Verð á landi lækkaði,
skuldir jukust og margir bændur lentu í veru-
legum erfiðleikum og hættu búskap. En þetta
leiddi til breytinga, framleiðslu var breytt,
áherslan var flutt frá sauðfjárrækt yfir í nauta-
kjöts- og mjólkurframleiðslu, skógrækt,
ávaxta- og grænmetisrækt. Þá voru jarðir
sameinaðar og bú stækkuðu.
Óráð að leggja af ríkisstyrki á Íslandi
Valdimar sagði Íslendinga margt geta lært af
reynslu Nýsjálendinga hvað varðar styrki til
landbúnaðar, en varaði við samanburði á land-
búnaði þar í landi og hér, slíkur samanburður
væri vita tilgangslaus, óraunhæfur með öllu.
Þar ytra væri umfangið mun meira, hagstæð
skilyrði og bróðurpartur framleiðslunnar færi
á heimsmarkað. Hann sagði gott að stunda
landbúnað á Íslandi, landkostir væru um
margt góðir og „að menn ættu ekki að gefast
upp þó það væri svolítið kalt.“ Taldi Valdi-
mar að Íslendingar ættu að bera sig saman
við nágrannaþjóðir sínar þegar kæmi að land-
búnaði og horfði einkum til Danmerkur í
þeim efnum.
Að mati Valdimars er óráð að leggja af
ríkisstyrki til íslensks landbúnaðar, en hann
mælti með því að íslenskir bændur kepptu
við heimsmarkaðsverð á sambærilegum vör-
um. Mörgu mætti vissulega breyta og svig-
rúm væri til að gera enn betur en nú, „en það
er ekki spurning, við viljum að landbúnaður
sé stundaður á Íslandi.“
Snýst ekki bara um bændur
Aðalsteinn Á Baldursson sagði greinina í
mikilli vörn og hún yrði iðulega fyrir óverð-
skulduðum árásum. Beindi Aðalsteinn
spjótum sínum að forystu ASÍ og einnig að
þingmönnum. Miðstjórn Alþýðusambands-
ins væri að stórum hluta skipuð fulltrúum af
höfuðborgarsvæðinu, margir þeirra, sem og
einnig fulltrúar í hópi þingmanna virtust ekki
skilja að landbúnaður snérist ekki bara um
bændur, Hann benti á að landbúnaður væri
hryggjarstykkið í atvinnulífi margra byggða-
laga og bakhjarl þéttbýlisstaða víða um land.
Málið snérist því alls ekki bara um bændur,
fjöldi starfa væri í hættu, en ætla mætti að 3-
4000 störf tengdust framleiðslu landbúnaðar-
afurða, flest utan höfuðborgarsvæðisins eða
allt að 70% þeirra.
Aðalsteinn hafði einnig áhyggjur af því að
fyrirhuguð lækkun matvælaverðs skilaði sér
ekki í vasa neytenda. Skoraði hann á þá og
samtök þeirra að fylgjast vel með því hvort
verslanir hækkuðu vöruverð skömmu áður en
breytingin ætti að taka gildi, í mars á næsta
ári.
Þá varaði Aðalsteinn sterklega við inn-
flutning á matvælum frá löndum þar sem rétt-
indi verkafólks væru virt að vettugi. Hann
benti á að miklar kröfur væru gerðar til fram-
leiðslunnar hér á landi, þær kostuðu peninga
og hækkuð matarverð, en varla væri vilji til
þess að bændur færu að slátra heima í ríkum
mæli.
Æ meiri áhersla á hollustu og gæði
Anna Sigríður Ólafsdóttir, lektor í mat-
væla- og næringarfræði við Kennaraháskóla
Íslands fjallaði um heilsusamleg matvæli af
heimaslóðum og rætti m.a. um hreinleika,
hollustu, hefðir og hæfni í því sambandi.
Íslenskar landbúnaðarafurðir væru sam-
kvæmt rannsóknum einstakar þegar litið
væri til gæða og hollustu. Þannig væru til
að mynda prótein sem talin eru valda sykur-
sýki í minna magni í íslenskri kúamjólk en í
mjólk erlendra kúakynja. Einnig benti hún
á að grænmeti ræktað á norðlægum slóðum
hefði aðra samsetningu en það sem ræktað
væri sunnar á hnettinum. Benti Anna Sigríð-
ur einnig á að neytendur leggðu í vaxandi
mæla meiri áherslu á gæði og hollustu mat-
væla heldur en lágt verð.
Íslenskur landbúnaður stæði frammi fyrir
þeim jákvæða möguleika að nýta möguleika
landsins til að þróa verðmeiri gæðavörur fyr-
ir innanlandsmarkað og jafnvel líka til útflutn-
ings. Ekki síst fælust tækifærin í vistvænni
framleiðslu, ef hlúð yrði að náttúru landsins.
Markaður fyrir lífrænar afurðir væri í stöðug-
um vexti og þróunin væri öll í þá átt.
Fjölmenni á fundi um landbúnað á Íslandi
Til einskis barist ef ávinningurinn
skilar sér ekki til neytenda
Frummælendur á fundinum voru Valdimar Einarsson, Aðalsteinn Árni Baldursson og Anna
Sigríður Ólafsdóttir.
Sunnusalurinn var þéttsetinn og starfsmenn höfðu ekki undan að bera stóla í salinn. Hér má
sjá nokkra fundarmenn fylgjast með af áhuga.