Bændablaðið - 12.12.2006, Blaðsíða 50

50 Þriðjudagur 12. desember 2006
Undanfarnar vikur hafa borist
ýmsar fréttir varðandi hnattræna
hlýnun, þá vá sem af henni stafar
og möguleg viðbrögð. Vetnisvæð-
ing Íslendinga var gagnrýnd fyrir
að taka lengri tíma en ætlað var.
Tilraunir með að dæla CO
2
niður
í berg og binda það þar í formi
silfurbergsholufyllinga eru að
hefjast og fram komu hugmynd-
ir um að safna kolefnisríkum
útblæstri járnblendiverksmiðju
og álvera, breyta honum í dísilol-
íu og endurnýta.
Allar snúast þessar hugmyndir
um að draga úr uppsöfnun CO
2
í
andrúmsloftinu af mannavöldum,
sem er talin meginorsök hlýnun-
ar, án þess að ógna hagvexti eða
lífsgæðum. Allar eru þær þó enn á
frumstigi og óljóst hvort þær muni
yfirhöfuð ganga upp.
Svo var það skýrsla breska hag-
fræðingsins Nicholas Stern sem
komst að þeirri niðurstöðu að hag-
rænar afleiðingar hnattrænnar hlýn-
unar verði mjög alvarlegar. Þetta
eru ekki síst slæmar fréttir fyrir okk-
ur Íslendinga því við erum háðir
því að aðrar þjóðir hafi það gott svo
við getum stundað þar arðvænleg
viðskipti, þær haldi áfram að kaupa
okkar útflutningsvörur og senda
hingað ferðafólk. Hins vegar telur
Stern að hægt væri að milda áhrif-
in á hagkerfi heimsins með því að
hefjast handa strax við að innleiða
aðgerðir til að draga úr losun eða
binda CO2. Ekki væri ráðlegt að
bíða með slíkar aðgerðir í mörg ár
eða áratugi.
Hefjast þarf handa strax, en
tæknilausnirnar virðast enn langt
undan. Ekki er vilji til að draga úr
hagvexti eða hefta ferðafrelsi fólks.
Ekki er mikil löngun hjá höfuðborg-
arbúum að leggja landkrúser og
taka strætó í staðinn. Hvað er þá
hægt að gera?
Frá upphafi þessarar umræðu
fyrir um 10 árum hefur legið fyr-
ir að Íslendingar hafa mjög mikla
möguleika til að binda CO
2
úr and-
rúmsloftinu með aukinni nýræktun
skóga. Við höfum nú haldbærar
niðurstöður frá Rannsóknastöð
Skógræktar ríkisins um kolefnis-
bindingu mismunandi trjátegunda
og á mismunandi landgerðum. Einn-
ig eru góðar vísbendingar frá Land-
græðslu ríkisins og Rannsókastofn-
un landbúnaðarins (nú Landbúnað-
arháskóli Íslands) um möguleika á
talsverðri kolefnisbindingu í jarð-
vegi eftir uppgræðslu á gróðurlitlu
landi, einkum ef sú uppgræðsla
leiðir til þess að upp vaxi kjarr eða
skógur.
Við Íslendingar erum svo auð-
ugir af skóglausu landi að við get-
um bundið eins mikið kolefni og
við kærum okkur um með aukinni
skógrækt, allt það kolefni sem við
losum og meira til. Auk þess vitum
við hvaða aðferðir og trjátegundir
eru vænlegastar til árangurs, höf-
um m.ö.o. allt til alls til að hefjast
handa strax.
Stjórnvöld hafa stuðlað að auk-
inni skógrækt undanfarin ár, ein-
göngu með uppbyggingu Lands-
hlutaverkefna í skógrækt sem veita
framlög til nýskógræktar á bújörð-
um. Á sama tíma hefur stuðningur
við Skógrækt ríkisins dalað og er
nýskógrækt á vegum hennar orðin
mjög lítil þrátt fyrir að nóg sé af
skóglausu landi í ríkiseign. Stuðn-
ingur ríkisins og sveitarfélaga við
skógræktarfélög hefur á heildina lit-
ið staðið í stað. Betra hefði verið að
nýskógrækt á bújörðum hefði kom-
ið að öllu leyti sem viðbót við verk-
efni sem fyrir voru en ekki í stað
þeirra. Auk þess hafa Landshluta-
verkefnin byggst upp mun hægar
en þurft hefði ef ná ætti markmiði
um 5% skógarþekju láglendis á
næstu 40 árum eins og stendur í lög-
um um verkefnin.
Til samanburðar má nefna að
landstjórn Skotlands hefur nýverið
samþykkt stefnumörkun í skógrækt
sem gerir ráð fyrir að auka skógar-
þekju alls Skotlands úr 17% í 25%
fyrir miðja öld, m.a. vegna kolefn-
isbindingar en ekki síður til að efla
félagslega og heilsufarslega þjón-
ustu skóga við þjóðina. Hér á landi
tölum við um 5% láglendis, þ.e. að
fara úr 0,4% upp í 2,5% landsins
alls svo tölurnar verði sambærileg-
ar við þær skosku. Og það stefnir
ekki einu sinni í að við náum því
smáræði. Nýskógrækt nú er aðeins
fjórðungur þess sem hún þyrfti að
vera til að ná þessu marki. Stefna
íslenskra stjórnvalda í að auka skóg-
arþekju Íslands, hvort heldur sem
er til kolefnisbindingar eða til að ná
öðrum markmiðum, er þegar upp er
staðið ekki mjög metnaðarfull.
Annað hvort höfum við áhyggj-
ur af veðurfarsbreytingum af
mannavöldum eða ekki. Ef við höf-
um áhyggjur, t.d. af því að hnattræn
hlýnun gæti leitt til þess að volg-
ir hafstraumar hætti að leika um
Ísland eða að veruleg röskun geti
orðið á hagkerfum heimsins, þá
ber okkur að gera allt sem í okkar
valdi stendur til að draga úr losun
gróðurhúslofttegunda og binda kol-
efni óháð því hvað stendur í Kyoto-
bókuninni um undanþáguákvæði
og þess háttar. Við þurfum ekki að
bíða eftir tæknilausnum. Við þurf-
um ekki heldur að hefta ferðafrelsi
eða hætta við uppbyggingu iðnað-
ar. Við þurfum bara að rækta meiri
skóg.
Enn má auka skógrækt á bújörð-
um umtalsvert og eins mætti styðja
betur við bakið á skógræktarfélög-
um í gegnum verkefni á borð við
Landgræðsluskóga. Um leið þarf
að efla Skógrækt ríkisins því þar
býr hin þekkingarlega undirstaða
skógræktar í landinu. Hlutverk
Skógræktar ríkisins sem umsjónar-
aðili þjóðskóganna þarf einnig að
stórefla og endurvekja þarf hlut-
verk hennar í nýskógrækt. Það er
óviðeigandi í þessu skóglausa landi
að búa þannig um hnútana að þeim
aðila sem hefur mesta þekkingu
á skógrækt og umsjón með mjög
stórum skóglausum landsvæðum sé
ekki gert kleift að rækta skóg. Efl-
um skógrækt – á öllum sviðum.
Aukin skógrækt er leiðin í loftslagsmálum
Þröstur Eysteinsson
þróunarstjóri
Skógrækt ríkisins
Græna undrið hefur reynst ein-
staklega vel. Bæði á menn og
skepnur. En hvað erGræna undr-
ið? „Þetta er græðandi smyrsl
sem ég kalla Græðissmyrsl og
það hefur reynst svona vel,“ seg-
ir Gígja Kj. Kvam, eigandi Urta-
smiðjunnar á Svalbarðsströnd
við Eyjafjörð. Gígja framleiðir
húðvörur unnar úr íslenskum
heilsujurtum.
„Urtasmiðjan varð til við eldhús-
borðið heima hjá mér í Fossbrekku,
þar byrjaði ég að búa til græðandi
áburð úr vallhumli og síðan hefur
þetta vaxið og dafnað. Fyrirtækið
er nú orðið 15 ára, fjölskyldufyrir-
tæki sem framleiðir náttúrulegar
heilsu- og snyrtivörur úr heilsujurt-
um sem um aldir hafa verið þekkt-
ar fyrir heilandi og græðandi áhrifa-
mátt sinn við ýmsum húðkvillum,
verkjum og bólgum.“
Jurtirnar sem Gígja notar eru
t.d. fjallagrös, blóðberg, vallhum-
all, rauðsmári, maríustakkur, fjóla
og margar fleiri. „Við tínum þessar
jurtir þar sem þær vaxa villtar í sínu
náttúrulega og hreina umhverfi á
norðlenskum heiðum og fjöllum
kringum Eyjafjörðinn og í Þingeyj-
arsýslum,“ segir Gígja.
Einungis náttúruleg og lífræn
hráefni
Auk jurtanna kveðst hún einungis
nota náttúruleg og lífræn hráefni,
t.d. ilmandi kókossmjör, bývax
og sojavax, ásamt omega-jurtaol-
íum sem ekki eru síður hollar fyr-
ir húðina en til inntöku. Rotvörnin
og þráavörnin í framleiðslunni er
einnig unnin úr jurtum og engin
ilm- eða litarefni eru notuð önnur
en þau sem jurtirnar gefa.
Allar vörurnar sem Gígja fram-
leiðir í Urtasmiðjunni á Svalbarðs-
strönd eru seldar undir vörumerk-
inu SÓLA, en framleiðslunni
má skipta í tvennt, heilsuvöru og
snyrtivöru. Í fyrrnefnda flokknum
má nefna salva, smyrsl, nudd- og
baðolíur, en krem af ýmsu tagi
fylla þann síðarnefnda. Einnig er
innan hans lína sem nefnist Móð-
ir og barn og kennir þar margra
grasa. „Ég get ekki kvartað yfir
viðtökunum. Þessum vörum hefur
verið vel tekið og margir hafa sam-
band við okkur og lýsa yfir ánægju
sinni með þær,“ segir hún. Meðal
þess sem mikilla vinsælda hefur
notið er vöðvaolía sem reynst hef-
ur vel þeim sem eru með gigt.
Áhrifaríkur bæði á menn og
skepnur
Fyrsta vörutegundin sem Gígja
bjó til var Græðissmyrslið, en það
hefur að sögn löngu sannað gildi
sitt sem áhrifaríkur græðiáburð-
ur bæði fyrir menn og skepnur.
„Þetta smyrsl hefur oft verið kall-
að „græna undrið“, en það er end-
urbætt og unnið upp úr gamalli
uppskrift af vallhumalsmyrsli sem
amma mín gerði og var í þá daga
notað á menn og skepnur, m.a. á
slæm sár, ör og bruna, ýmiss konar
útbrot og líka á þurra húð,“ segir
Gígja. Hún studdist að auki við
bók eftir þýska nunnu, grasalækni
sem lifði á 11.-12. öld og ræktaði
lækningajurtir í klausturgarðinum
hjá sér. „Hún notaði m.a. jurtir sem
vaxa hér við túnfótinn hjá mér, vall-
humal, blóðberg og maríustakk.“
Smyrslið segir Gígja hafa reynst
einkar vel á sár á kúm og kindum,
það gildi t.d. um sár og vörtur á
spenum, „og ég veit að margir
bændur hafa túbu af þessu smyrsli
til taks í fjósinu eða fjárhúsinu,
ekki síst yfir sauðburð að vori, en
þá þykir þeim líka gott að grípa til
þess sjálfir, karið fer oft illa með
hendurnar,“ segir Gígja og bætir
við að hestamenn hafi einnig notað
smyrslið á múkk- og taumsár og
það hafi líka reynst gæludýraeig-
endum vel þegar eitthvað hefur á
bjátað.
Gígja segir margt á döfinni,
m.a. hafi hún hug á að búa til sér-
stakt dýrasmyrsl eða áburð og þeg-
ar af verði geti bændur eða aðrir
sem á þurfa að halda pantað það í
stærri umbúðum en nú eru í boði.
Þá má nefna að Urtasmiðjan hóf
nýlega að selja framleiðsluvörur
sínar í útlöndum en þar, líkt og
hér á landi, fer áhugi á náttúruleg-
um og lífrænum húðvörum sífellt
vaxandi. Hér á landi fást vörurnar
í heilsuverslunum og hjá framleið-
anda.
Urtasmiðjan varð til við eldhúsborðið á Fossbrekku fyrir 15 árum
Græðandi áburður úr vallhumli upphafið
Gígja Kj. Kvam (t.v.) ásamt Eydísi Rósu Eiðsdóttur á sýningu Handverks
og hönnunar í Ráðhúsinu í Reykjavík í október sl.