Bændablaðið - 12.12.2006, Side 8

8 Þriðjudagur 12. desember 2006
Hér á síðum Bændablaðsins
hefur verið rætt við formenn
stjórnmálaflokkanna um boðað-
ar aðgerðir til lækkunar matar-
verðs. Þrír formenn hafa þegar
svarað og nú er röðin komin að
þeim fjórða. Guðjón Arnar Krist-
jánsson formaður Frjálslynda
flokksins hefur mæðst í mörgu að
undanförnu en Bændablaðið vildi
ekki ræða við hann um málefni
innflytjenda eða átök í flokknum,
heldur afstöðu flokksins til lækk-
unar matarverðs og áhrif þess á
stöðu íslensks landbúnaðar.
Í umræðum haustsins komu fyrst
fram tillögur Samfylkingarinnar
og síðan ríkisstjórnarinnar en það
heyrðist ekki mikið í Frjálslynda
flokknum. Hver er afstaða ykkar til
þessara tillagna?
„Það heyrðist nú talsvert í okkur
um þetta mál. Hvað varðar Samfylk-
inguna þá sögðum við að tillögur
hennar væru of brattar og engin
leið að vinna málið með þeim hraða
sem þar er lagt til. Ég sagði líka þá
að nauðsynlegt væri að Bændasam-
tökin og bændur væru hafðir með í
ráðum til þess að koma í veg fyrir
að byggðinni væri raskað. Ég fór
á fund norður á Akureyri þar sem
ég hlustaði á sjónarmið bænda og
þeirra sem eru í framleiðslunni og
vinna úr afurðunum. Þar sagði ég
að það yrði að vinna að lækkun mat-
arverðs í samráði við þá sem lifa
af landbúnaði og þjónusta hann.
Ég tók dæmi af því að í mínu kjör-
dæmi og Norðausturkjördæmi eru
framleidd 75% af öllu lambakjöti
í landinu og það skiptir verulegu
máli fyrir þessi kjördæmi að ekki
sé vegið að grunnatvinnuvegunum.
Við erum ekki tilbúnir í þá vegferð
að kollvarpa undirstöðu atvinnuveg-
anna.
Byggða- og búsetustyrkir
Við höfum sagt að rétt væri að
huga að því að breyta styrkjum í
landbúnaði úr styrkjum sem tengd-
ir eru framleiðslu í búsetustyrki
sem þá væru leið landbúnaðarins
til þess að styrkja aðra atvinnustarf-
semi í sveitum. Þá fengi fólk tæki-
færi til að vera áfram í sveitunum
en breyta búskaparháttum sínum.
Sums staðar gætu þetta verið land-
nýtingarstyrkir, en þar sem byggðin
er dreifðust gætu þetta verið búsetu-
og byggðastyrkir til að verja byggð-
ina. Það þarf að koma upp varnar-
girðingum til þess að treysta búsetu
á svæðum sem hætta er á að fari úr
byggð. Ég nefni sem dæmi Árnes-
hrepp á Ströndum en um hann hef-
ur Alþingi samþykkt ályktun um að
standa vörð um þá byggð. Þar hefur
þó orðið minna úr efndum af hálfu
ríkisstjórnarinnar en til var stofnað.
Við höfum líka gagnrýnt að víða
í sveitum sem liggja að sjó hefur
hluti af tekjugrunni búanna verið
tekinn burtu þar sem bændum var
bannað að nýta sjávarnytjar fyrir
jörðum sínum. Víða stunduðu menn
búskap sem var blanda af sauðfjár-
búskap, mjólkurframleiðslu og
hlunnindanytjum. Þeir halda ennþá
reka og sel og fleiru sem þó hefur
misst gildi sitt að töluverðu leyti en
útgerðin sem þeir höfðu rétt á var
tekin af þeim. Sums staðar misstu
þessir bændur þriðjung og upp í
helming af tekjum sínum.
Við verðum að tryggja bændum
það góða afkomu að þeir geti tekið
sér frí. Þeim nægir ekki að hanga á
horriminni með tvær eða þrjár millj-
ónir í brúttóárstekjur.“
Hver á að taka við milljón ferða-
mönnum?
Nú hefur ríkisstjórnin lagt fram
tillögur sem gera ráð fyrir því að
farin verði blönduð leið til þess að
lækka matarverð, það er að lækka
virðisaukaskatt, afnema vörugjöld
að mestu og draga úr tollum. Hvern-
ig líst ykkur á hana?
„Við teljum að þessi leið sé fær
og viljum að reynt verði að ná sem
víðtækastri samstöðu um það hvern-
ig best megi tryggja að landbúnað-
urinn haldi velli í þeim breytingum
sem ráðist verður í. Við í Frjáls-
lynda flokknum viljum stíga skref
til breytinga en ekki með þeim hætti
að það leiði til þess að menn gefist
upp á að búa í sveitum landsins.
Við höfum alltaf haldið því fram
að það væri ákaflega mikilvægt að
landið haldist í byggð.
Við stefnum að því að taka á
móti allt að milljón ferðamönnum
eftir nokkur ár. Hvar ætla menn
að hafa þá? Varla á börunum í
Reykjavík. Nei, við hljótum að
ætla að fara með þá um landið og
sýna þeim bæði menningu og líf í
landinu. Ég held að viðhald sjávar-
byggða og landbúnaðarhéraða sé
ekki minnsti parturinn af því að
geta kynnt þetta land þannig að
hér sé skemmtilegt að búa og að
hér lifi fólk í sátt við náttúruna.
Á hinn bóginn verða bændur
að horfast í augu við nauðsyn þess
að gerðar verði breytingar. En það
þarf ekki að gera með því að koll-
varpa kerfinu heldur er farsælla að
þróa styrkina yfir í búsetustyrki
þannig að fólk geti fundið sér aðra
viðbót við hefðbundin landbúnað-
arstörf, ferðaþjónustu eða annað.
Það liggur hins vegar ljóst fyrir að
búin munu stækka, sum hver að
minnsta kosti, og þau munu sérhæf-
ast.
Ég sé fyrir mér að þau breytist
þannig að hvert þeirra eigi ekki
endilega vélakost upp á 20 millj-
ónir heldur verði til verktakar sem
eigi vélarnar og sinni ákveðnum
verkum, til dæmis í heyskap. Einn-
ig finnst mér koma til greina að
fjölskyldur sameinist um rekstur
búanna, til dæmis tvær fjölskyldur
sem búa hlið við hlið og stunda kúa-
búskap. Með því móti verður auð-
veldara að tryggja afleysingar og
að sá sem leysi af sé vel inni í mál-
unum. Þá geta bændur haft sæmi-
legar tekjur og búið við að komast
í frí eins og annað fólk. Þetta kall-
ar vitaskuld á aukna tæknivæðingu
eins og nú er í gangi. Það sama
gæti einnig átt við sauðfjárbúskap.
Kostar sitt að búa á Íslandi
Við í Frjálslynda flokknum teljum
að það eigi að styrkja búsetuna
vegna þess að við vitum að fólk í
sveitum býr yfir ýmsum hugmynd-
um um atvinnusköpun. Hins vegar
vantar oft fjármagn til að koma
hlutum í framkvæmd.
Annað mál sem við höfum
áhyggjur af er kvótinn eða greiðslu-
markið sem hefur þróast þannig
að nú þurfa þeir sem vilja hefja
búskap að leggja með sér tugi
milljóna króna. Reyndar er mönn-
um ekki meinað að framleiða utan
kvóta en þá fá þeir ekki styrkina.
Búsetu- og landnýtingarstyrkir
gætu komið fólki að gagni við að
efla byggð í sveitum en fólk gæti
þá kosið sjálft hvort það stundar
framleiðslu utan kvóta.“
Áttu von á því að það verði tek-
ist á um þessi máli í kosningabar-
áttunni í vor?
Nei, ég á síður von á því.
Kannski verður útfærsla tillagna
um matarverðið til umræðu. En
það fylgir því mikill kostnaður að
búa á þessum breiddargráðum. Það
mun ekki breytast og við verðum
að taka því. Ég held að það sé afar
erfitt fyrir okkur að nálgast það
verðlag sem viðgengst í öðrum
löndum og byggist sums staðar á
hormónagjöf og þess háttar. Þá vil
ég frekar njóta þess íslenska fæðis
sem við framleiðum sjálf og vitum
að þar er byggt á hreinleika í fram-
leiðslunni. Ég tel að það sé ýmsu
fórnandi til þess þótt verðmunur-
inn megi vissulega ekki vera allt of
mikill þegar til lengri tíma er litið,
“ sagði Guðjón Arnar Kristjánsson
formaður Frjálslynda flokksins.
Erum ekki tilbúnir að kollvarpa
undirstöðum atvinnuveganna
- Rætt við Guðjón Arnar Kristjánsson formann Frjálslynda flokksins
um lækkun matarverðs og stöðu íslensks landbúnaðar
Guðjón Arnar Kristjánsson formað-
ur Frjálslynda flokksins.
Þann 17. nóvember síðastliðinn hélt félags-
málaráðherra, Magnús Stefánsson, ávarp
á ráðstefnu sem bar yfirskriftina Borgin
gegn landinu – keppendur eða samherjar?
Þar tæpti hann meðal annars á málefnum
sveitarstjórna og gildandi byggðaáætlun.
Hér birtist hluti úr ræðu ráðherra.
Sveitarstjórnarstigið
Umræðan um sveitarstjórnarmál hefur hér á
landi of lengi snúist um málefni fámennustu
sveitarfélaganna og þá veikleika sem þeim
fylgja. Það er nauðsynlegt að þekkja veikleik-
ana en við verðum líka að meta styrkleikana
og greina tækifærin sem bjóðast. Við verðum
að beina sjónum okkar í auknum mæli að þeim
fjölmörgu öflugu sveitarfélögum sem geta og
vilja taka við fleiri verkefnum frá ríkinu.
Í ávarpi mínu á aðalfundi Sambands
sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu fyrir
skömmu lagði ég áherslu á þessi sjónarmið.
Af hverju er ég að rifja þetta upp hér? Jú,
yfirskrift þessarar ráðstefnu – Borgin gegn
landinu – keppendur eða samherjar – minnti
mig á þessa umræðu en ég vil í þessu ávarpi
mínu frekar tala um höfuðborgarsvæðið sem
eina heild – ekki borgina eina. Hér eru nokk-
ur af stærstu og öflugustu sveitarfélögum
landsins og fólksfjölgun hefur leitt til mikill-
ar uppbyggingar í þjónustu sveitarfélaganna
og skapað fjölbreytt atvinnulíf sem teygir
anga sína um allan heim. Í næsta nágrenni er
líka að finna öflug sveitarfélög. Þar er einn-
ig uppgangur, fólksfjölgun og sóknarfærin
eru mjög víða fyrir hendi.
Okkur ber að gera það sem í okkar valdi
stendur til að nýta alla okkar möguleika til
framfara. Það þarf alls ekki að vera á kostn-
að annarra sveitarfélaga, hvort heldur þau
eru í næsta nágrenni við Reykjavík eða úti
á landi. Það er mín trú að hagsmunir Reykja-
víkur eigi fulla samleið með hagsmunum
annarra sveitarfélaga og öfugt. Ef hægt er að
segja að höfuðborgarsvæðið sé í samkeppni
við önnur sveitarfélög má allt eins halda því
fram að þau sveitarfélög séu erlendis, þá á
ég við önnur borgarsvæði sem keppa um að
fá til sín íbúa og ný störf.
Höfuðborgarsvæðið hefur samt vitaskuld
ákveðna sérstöðu. Á undanförnum árum höf-
um við séð svæðið í kringum Faxaflóann og
austur á Selfoss taka miklum breytingum.
Á suðvesturhorninu búa nú rúmlega 75%
þjóðarinnar. Hvalfjarðargöngin og vöxtur í
millilandaflugi hafa opnað nýja möguleika
í atvinnuuppbyggingu og stuðlað að því að
allt þetta svæði er að renna saman í eina
heild, eitt atvinnu- og
þjónustusvæði.
Ekki er þó eingöngu
um það að ræða að íbú-
um þéttbýlisstaðanna
hafi fjölgað heldur
eru þéttbýlisbúar líka
margir búnir að koma
sér upp öðru heimili í
dreifbýlinu, hvort sem
er í uppsveitum Árnes-
sýslu, Borgarfirði eða
annars staðar. Fyrir
vikið þurfa sveitar-
stjórnarmenn að hugsa
stærra en áður, vera til-
búnir að takast á við ný
verkefni og finna nýj-
ar leiðir við skipulag
þjónustu. Það hlýtur
að vera í allra þágu að sveitarfélögin á höf-
uðborgarsvæðinu og nágrannar þeirra vinni
saman. Líti á sig sem samherja.
Þessi þróun kallar líka á önnur viðhorf
íbúa sveitarfélaganna. Þeir eru ekki lengur
eins bundnir sínu sveitarfélagi; þeir eiga
kannski heimili í tveimur sveitarfélögum og
starfa í því þriðja. Kannski sækir síðan ann-
ar makinn launavinnu í fjórða sveitafélagið
og börn geta þurft að sækja framhaldsskóla
og tónlistarnám utan síns sveitarfélags.
Byggðaáætlun
Eitt af meginverkefnum gildandi byggða-
áætlunar er að treysta búsetuskilyrði á lands-
byggðinni með því að efla þau byggðarlög
sem eru fjölmennust, hafa mestu möguleik-
ana til uppbyggingar
atvinnulífs, skóla,
menningarlífs og opin-
berrar þjónustu. Þar
segir líka að það þurfi
að horfa heildstætt á
þróun byggðar í land-
inu öllu og hvatt til
þess að svæði, og þá
enn stærri svæði en
hingað til hefur verið
miðað við, móti sér
sameiginlegaframtíðar-
sýn.Markmiðiðermeð-
al annars að styrkja
s a m k e p p n i s h æ f n i
svæðisins og skilyrði
til sjálfbærrar þróun-
ar. Átakið um eflingu
sveitarstjórnarstigsins,
sem lauk nýverið, byggðist meðal annars á
þessari hugsun.
Þetta eru nýjar áherslur, það er að horfa
til svæða frekar en til einstakra sveitarfé-
laga. Þannig er hægt að auka líkur á að tiltek-
ið byggðasvæði geti staðið á eigin fótum.
Höfuðborgarsvæðið eða höfuðborgin
sjálf eru varla nefnd á nafn í byggðaáætlun.
Ástæðan er sú að áætlunin er hugsuð sem
tæki stjórnvalda til að jafna og styrkja skil-
yrði til atvinnu- og mannlífs í landinu og
bæta samkeppnishæfni byggða. Höfuðborg-
arsvæðið er þó ákveðið viðmið því að þar
eru aðstæðurnar til atvinnu og búsetu taldar
bestar.
Höfuðborgarsvæðið þarf samt að glíma
við fjölmörg vandamál og ég tel óhætt að
fullyrða að bæði ríki og sveitarfélög þurfi
að taka sig á ef ætlunin er að móta sameigin-
lega framtíðarsýn fyrir þetta svæði. Þá er ég
ekki að lasta það sem gert hefur verið en ég
hef rökstuddan grun um að of algengt sé að
menn sem ættu að vinna saman vinni hver í
sínu horninu og séu ef til vill of uppteknir af
innbyrðis samkeppni um íbúa og fyrirtæki.
Ég nefni sem dæmi að starfandi er nefnd um
svæðisskipulag höfuðborgarsvæðisins en á
sama tíma virðist engin heildarhugsun vera
til varðandi þann mikla fjölda íbúðarhúsa-
lóða sem sveitarfélögin úthluta á hverju ári.
Deilur um fjármögnun og starfsemi Strætós
bs. er annað dæmi um að sveitarfélögin á
höfuðborgarsvæðinu geta unnið betur saman
en þau gera nú.
Að mínu mati er afar brýnt að efla rann-
sóknir á málefnum þéttbýlisins hér á landi.
Markmið slíkra rannsókna gæti meðal
annars verið að koma auga á úrlausnarefni
fyrr en nú er gert, að greina vandamál og
tækifæri í tæka tíð þannig að hægt verði að
bregðast fyrr við. Til að hægt sé að taka rétta
ákvörðun þarf þó að tryggja að áreiðanlegar
upplýsingar liggi fyrir. Bæði sveitarfélögin
og ríkið þurfa að átta sig á styrkleikum og
veikleikum svæðisins, árangurinn veltur síð-
an að mörgu leyti á samstilltum aðgerðum
þessara aðila.
Einnig þurfa sveitarfélögin, sem sameig-
inlega mynda Reykjavíkurkjördæmin og
Suðvesturkjördæmi og starfa saman undir
merkjum Samtaka sveitarfélaga á höfuðborg-
arsvæðinu, að efla samskiptin við sveitarfé-
lög í næsta nágrenni sínu, á Suðurnesjum,
í Borgarfirði og fyrir austan fjall. Samstarf
er reyndar þegar komið á um ýmis verkefni.
Þar má sérstaklega nefna orkuöflun, hafna-
mál og almenningssamgöngur.
Nágrannalönd okkar hafa langa reynslu
af stefnumótun fyrir höfuðborgir sínar en
hafa nú tekið þá ákvörðun að láta þá stefnu-
mótun ná til stærri svæða. Breyttar aðstæð-
ur, stærri viðfangsefni, kalla á þessi breyttu
viðhorf. Sama á við um okkur hér.
„Að mínu mati er afar brýnt
að efla rannsóknir á málefn-
um þéttbýlisins hér á landi.
Markmið slíkra rannsókna
gæti meðal annars verið að
koma auga á úrlausnarefni
fyrr en nú er gert, að greina
vandamál og tækifæri í tæka
tíð þannig að hægt verði að
bregðast fyrr við.“
75 prósent þjóðarinnar
búa á suðvesturhorninu
Ávarp félagsmálaráðherra á ráðstefnunni
Borgin gegn landinu – keppendur eða samherjar?