Bændablaðið - 12.12.2006, Síða 42

42 Þriðjudagur 12. desember 2006
Bændur og búalið!
Mennt er máttur!
Endurmenntun getur skapað ný
tækifæri og opnað nýjar víddir!
Símenntun fyrir sálina!
Kynnið ykkur möguleikana sem hinn nýi
,,Starfsmenntasjóður BÍ“ býður upp á.
Reglur og umsóknareyðublöð sjóðsins er að finna á
www.bondi.is
Haustið 2003 leiddi Evrópusam-
bandið í lög endurskoðun á sam-
eiginlegri landbúnaðarstefnu
sinni, CAP (Common Agricultur-
al policy). Breytingarnar hafa síð-
an komið til framkvæmda í áföng-
um innan aðildarríkjanna enda
fengu þau nokkurt svigrúm bæði
í hve langt skyldi ganga í afteng-
ingu stuðnings við framleiðslu,
hvernig útfærslan yrði gagnvart
bændum og fyrir hvað tíma henni
skyldi lokið.
Landbúnaðarstefna ESB
Sameiginleg landbúnaðarstefna
innan ESB á sér langa sögu og hefur
lengstum tekið til sín umtalsverðan
hluta sameiginlegra fjármuna sam-
bandsins. Gríðarlegur kostnaður
við stækkun ESB til austurs gerðu
umfangsmikla endurskoðun óum-
flýjanlega og lauk henni eins og
fyrr segir haustið 2003. Með henni
var stuðningi við landbúnað innan
ESB breytt frá því að vera að veru-
legu leyti framleiðslutengdur eða
greiddur út á framleiðsluþætti (búfé
og land), í stuðning óháðan fram-
leiðslu. Af þeim 35 milljörðum
evra sem runnu til stuðnings land-
búnaði árið 2003 voru 60% aftengd
framleiðslu og í Finnlandi er þetta
hlutfall í dag 90%. Í staðinn fyrir
að framleiða og eiga búfé voru hins
vegar settar fjölþættar kröfur á fram-
leiðendur varðandi umhverfismál,
matvælaöryggi, heilbrigði dýra
og plantna og kröfur um meðferð
búfjár, auk kröfunnar um að halda
landbúnaðarlandi í góðu ástandi
með tilliti til landbúnaðarnota og
umhverfismála. Með þessu er stefnt
að því að eftirspurn á markaði stýri
því hvaða afurðir og hve mikið af
þeim bændur framleiða. Á móti fá
bændur ekki lengur greitt aðeins fyr-
ir að framleiða matvæli heldur einn-
ig greiðslur sem tengjast landi, fyrir
að framleiða aðrar „afurðir“ í formi
bættra landgæða, mæta kröfum um
meðferð búfjár og að öryggi og holl-
usta matvæla sé ávallt tryggð.
Á vettvangi WTO er ESB einn
stærsti hagsmunaaðilinn og tilboð
ESB í WTO viðræðunum um lækk-
un markaðstruflandi innanlands-
stuðnings byggir í stórum dráttum á
því svigrúmi sem sambandið hefur
þegar skapað sér með endurskoðun
landbúnaðarstefnunnar 2003. ESB
er raunar sá aðili sem hefur mest-
ar heimildir fyrir markaðstruflandi
stuðningi innan WTO og mun því
þurfa að skera þann stuðning hlut-
fallslega mest niður. Þess má líka
geta að ESB er í senn stærsti inn-
flytjandi og næststærsti útflytjandi
búvara í heiminum.
Á vettvangi WTO hefur ESB
tekið þátt í samkomulagi um afnám
útflutningsbóta fyrir árslok 2013.
Þegar að lækkun tollverndar kemur
virðist sambandið hins vegar vilja
fara hægar í sakirnar og ber talsvert
í milli tillagna þess og hinna hefð-
bundnu útflutningslanda, enda hefur
sambandið á síðustu árum einungis
gert þær breytingar á ytri tollum sem
það hefur beinlínis verið þvingað til
sbr. lækkun á innflutningstollum á
sykri. Endurskoðun á landbúnaðar-
stefnu sambandsins fer þannig fram
innan við verndartollmúra. Sam-
kvæmt skuldbindingum sínum gagn-
vart WTO hefur ESB heimildir til
að leggja tolla á 1.010 tollalínur eða
45,8% af þeim tollfokkum búvara
sem finnast í tollskrá bandalagsins.
Mörg þróunarríki njóta sérstakra við-
skiptakjara við ESB með tollaíviln-
unum sem þau á hinn bóginn óttast
að tapa að einhverju eða verulegu
leyti komi til almennra lækkana á
tollum í heimsviðskiptum í kjölfar
niðurstöðu Doha lotunnar.
Rétt er að hafa í huga að áður-
nefnd endurskoðun landbúnaðar-
stefnunnar nær einungis til sameig-
inlegu landbúnaðarstefnunnar en
ekki stérstaks stuðnings við harðbýl
svæði (LFA), sem er fjármagnaður
sameiginlega af ESB og viðkom-
andi landi, og norðlægs stuðnings
sem aðeins er veittur í Finnlandi og
Svíþjóð og fjármagnaður eingöngu
af viðkomandi landi.
Beinn stuðningur við bændur
Þessi beini stuðningur við bændur í
ESB byggir á skilgreiningu Alþjóða-
viðskiptastofnunarinnar á því hvers
konar stuðningur sé undanþeginn
skuldbindingum um niðurskurð, þ.e.
svokallaðurgrænn stuðningur.Græn-
um stuðningi er þar skipt í 13 flokka
og einn af þeim kallast „ótekjutengd-
ur stuðningur“.Skilgreiningáótekju-
tengdum stuðningi er eftirfarandi:
a) Rétt til slíkra greiðslna skal
ákvarða með hliðsjón af vel skil-
greindum viðmiðunum á borð við
tekjur, stöðu sem framleiðandi
eða landeigandi, aðfanganotkun
eða framleiðslustigi á tilteknu og
skilgreindu viðmiðunartímabili.
b) Fjárhæð slíkra greiðslna á til-
teknu ári skal ekki vera tengd
eða byggð á tegund eða magni
framleiðslu (þar með taldar
búpeningseiningar) sem fram-
leiðandi innir af hendi eftir við-
miðunartímabilið.
c) Fjárhæð slíkra greiðslna á til-
teknu ári skal ekki vera tengd
eða byggð á innanlands- eða
heimsmarkaðsverði vöru sem er
framleidd á tilteknu ári eftir við-
miðunartímabilið.
d) Fjárhæð slíkra greiðslna á til-
teknu ári skal ekki vera tengd
eða byggð á frameiðsluþáttum
sem eru notaðir á tiltkenu ári eft-
ir viðmiðunartímabilið.
e) Framleiðsla er ekki skilyrði fyrir
því að fá slíkar greiðslur í hendur.
Eins og áður segir eru 12 önn-
ur atriði sem skilgreina framlög til
landbúnaðar sem falla undir skil-
greiningu um grænan stuðning.
Þannig hefur ESB líka tengt þessar
greiðslur öðrum skilyrðum um með-
ferð búfjár og umhverfismál eins
og áður segir. Sækja þarf um stuðn-
inginn og er hann síðan greiddur út
einu sinni á ári. Þannig fengu u.þ.b.
52.000 danskir bændur (af 61.200
umsækjendum) greitt út þann 4. des-
ember sl. alls 4,6 milljarða danskra
króna eða rösklega eina milljón
íslenskra króna hver.
Á síðasta aðalfundi sínum ræddu
danskir bændur um hve flókið og
kostnaðarsamt þetta kerfi væri og
nefndu til marks um það að alls
væru það 112 reglur sem fylgja
þyrfti eftir þegar gætt væri að því
hvort skilyrði til að fá óframleiðslu-
tengdan stuðning væru uppfyllt.
Framkvæmdastjóri landbúnaðar-
mála ESB hefur ennfremur nú í
haust tilkynnt að vinna eigi að ein-
földun á framkvæmdinni og síðan
eigi að fara fram „heilsufarsskoð-
un“ (health check) á landbúnaðar-
stefnunni árið 2008 sem gæti hugs-
anlega leitt til breytinga.
Lokaorð
Athuganir á áhrifum ESB aðildar
fyrir íslenskan landbúnað eru gerð-
ar í ljósi landbúnaðarstefnu ESB
á hverjum tíma. Á síðustu árum
hafa breytingarnar á henni verið
umfangsmiklar og telja verður lík-
legt að áframhaldandi stækkun ESB
til austurs, þar sem fátæk lönd með
umtalsverðan landbúnað bætast í
hópinn, muni kalla á frekari breyt-
ingar. Þannig var ekki veitt auknum
fjármunum til landbúnaðarmála
ESB við aðild Rúmeníu og Búlgar-
íu að ESB og því spá sérfræðingar
verulegum niðurskurði á stuðningi
á næstu árum.
Niðurstaðan af inngöngu Sví-
þjóðar og þó enn frekar Finnlands
sýnir hins vegar svo ekki verður
um villst, að samningsmarkmið
verður að vera skýrt og þar með
vilji viðkomandi lands til að veita
fjármunum til landbúnaðar á for-
sendum legu og framleiðsluskil-
yrða landbúnaðarins. Einnig er sam-
komulag um aðlögun landbúnaðar
viðkomandi lands að reglum ESB
hluti af samningsferlinu. Þannig
var samið um sérstakan aðlögunar-
styrk fyrir landbúnað í suðurhluta
Finnlands (141. gr) að ESB aðild til
4 ára og hefur þessi sérstaki stuðn-
ingur síðan tvisvar verið framlengd-
ur um 4 ár í hvort skipti. Reglan um
skilgreiningu á stuðningi við land-
búnað norðan 62. breiddargráðu er
almenn, en hins vegar hafa Finnar
skipt þessum hluta landsins í 5
svæði þar sem stuðningurinn er síð-
an mis mikill (142 gr. aðildarsamn-
ings þeirra). Þannig er almennt litið
svo á að Finnar hafi samið um betri
skilmála fyrir finskan landbúnað en
frændur þeirra Svíar gerðu á sama
tíma. Í síbreytilegri landbúnaðar-
stefnu ESB er því erfitt að draga
skýrar ályktanir af áhrifum ESB-að-
ildar á íslenskan landbúnað.
Landbúnaðarstefna ESB
– í ljósi WTO viðræðna og framtíðarskipunar landbúnaðarmála á Íslandi
Mikil og góð uppbygging á
aðstöðu til mjólkurframleiðslu er
nú í gangi, a.m.k. á svæði grein-
arhöfundar, þ.e. á svæði Norð-
urmjólkur, og ég held að sú sé
raunin um allt land.
Ástæða er til
að gleðjast yfir
bjartri sýn kúa-
bænda á fram-
tíðina og ekki
að undra þótt
bjartsýni ríki
meðan langt er
í land að náist
að framleiða
alla þá mjólk
sem dygði til
að metta mark-
aðinn innan-
lands og utan.
Það er í raun
hægt að segja
að það sem
vanti nú séu einfaldlega fleiri
kýr því nú er verið að byggja og
stækka það mörg fjós að næg
aðstaða er að verða eða verður
fyrir hendi til að hýsa töluvert
fleiri mjólkurkýr en þegar eru til
í landinu.
Allir kálfar eru látnir lifa, kvíg-
ur sem naut, því ef kvíga er ekki
til mjólkurframleiðslu þá vantar
einnig sárlega nautakjöt og auð-
vitað líka kýrkjöt því enginn viti
borinn bóndi lógar mjólkandi
grip á þessum mjólkurlausu tím-
um.
Hef séð í fjósum talsvert af
kúm jafnvel á fermingaraldri
með niðurslitin júgur, mjólk-
andi á 2-3 spenum, sem hér í
den hefðu fyrir alllöngu staðið
frammi fyrir skapara sínum í stað
þess að horfa í augun á mjólkur-
þyrstum Íslendingum og Amerí-
könum.
Skil samt þráhyggju bænda að
basla með slíka gripi þegar vel er
greitt fyrir umframmjólkina og
beðið er um alla mjólk, góða og
sæmilega, í „skyrið“ fyrir Amerí-
kanann, fullgott í fésið á honum.
En að allri kaldhæðni slepptri
þá fylgja þessum gósentímum
einnig auknar byrðar; sumar nú
þegar, aðrar koma í fyllingu tím-
ans.
Þær sem
koma strax eru
m.a. skulda-
aukning bænda
vegna upp-
byggingar og
kvótakaupa,
hækkandi
vextir lána og
lakari lánakjör
almennt, og
síðan verri veð-
hæfisaðstæður,
s.s. að nú eru
bankarnir ekki
eins ginnkeypt-
ir fyrir nær
óheftu lánshæfi kvótans, m.a.
vegna verðlækkunar hans.
Seinni tíma rassskellur, sem
gæti komið víða, því miður, er
lakara júgurheilbrigði í fjósum
þar sem haldnar hafa verið til of
langs tíma kýr með háa frumu-
tölu og dulda júgurbólgu sem
hafa aukið á smitferli í fjósum
svo nythæð sýktra kúa hefur
lækkað um 15-20% og þá er bara
eitt að gera, að farga sýktum
gripum.
Það má því segja að góðærinu
ættu bændur að mæta með skiln-
ingi á hugsanlegum annmörkum
og gera ráðstafanir svo að ágóð-
inn verði ekki að tapi þegar upp
er staðið.
Og nú segir einhver að dj...
asninn hann Kristján sé að mála
skrattann á vegginn; tek undir
það, ég vona það svo sannarlega.
Kristján Gunnarsson
mjólkureftirlitsmaður
Norðurmjólk
Heyrt í
sveitinni
Erna Bjarnadóttir,
sviðsstjóri á
félagssviði BÍ
eb@bondi.is
Sunnudaginn þann 5. nóvember
síðastlíðið geisaði mikið óveður
víða um land. Á Möðrudalsöræfum
var veður það slæmt að grjót fauk
og skemmdi rúður í bílum. Vegna
hlýju dagana á undan var jörð auð
og vindurinn hafði þannig greiðan
aðgang að ógróinni jörð þar sem
mikið var af lausum fokefnum.
Svona veður getur haft mjög mikla
jarðvegs- og gróðureyðingu í för
með sér sem sést m.a. á þeim jarð-
vegi sem situr eftir ofan á sköflum.
Við athugun á nokkrum rofabörð-
um kom í ljós að sumstaðar hefur
vindurinn tekið um 30 til 40 cm
af jarðvegi á brott. Það sást m.a. á
því að rætur plantna við brún rofa-
barða sem voru undir jarðvegi fyrir
skömmu lágu berar eftir óveðrið.
Veður af þessu tagi beinir sjón-
um að mikilvægi þess að sporna
gegn jarðvegseyðingu með upp-
græðsluaðgerðum eins og bændur á
Möðrudal hafa stundað af miklum
krafti og eldmóði í mörg ár. Á síðast-
liðnu sumri voru notuð tæp 18 tonn
af tilbúnum áburði til uppgræðslu
í Möðrudal. Hluti af efninu kom
með verkefninu „Bændur græða
landið“ og einnig fengust styrkir
til uppgræðslu úr Landbótasjóði
Landgræðslunnar og Landbóta-
sjóði Norður-Héraðs. Uppgræðsl-
an í Möðrudal er mjög
athyglisverð þar sem
Vernharður Vilhjálms-
son, bóndi í Möðrudal,
notar aðeins um 50 kg af
tilbúnum áburði/ha á lítt
gróna sandmela. Reynsl-
an í Möðrudal hefur sýnt
að aðferðin gefur góðan
og varanlegan árangur
við þær aðstæður sem
þar eru en Möðrudalur
liggur í um 450 m.y.s.
og meðalúrkoma er um 330 milli-
metrar á ári.
Grjót- og sandfok á Möðrudalsöræfum