Bændablaðið - 11.09.2007, Qupperneq 6

Bændablaðið | Þriðjudagur 11. september 2007
Næturfrost og
máttur sandsílisins
Ég var að spjalla um undarleg­
heitin í náttúrunni á þessum stað
fyrir hálfum mánuði, þögn mófugl­
anna, græðgi mávanna og fleira
í þeim dúr. Ekki hefur dregið úr
þeim eftir því sem á sumarið leið
nema síður sé.
Á þessu hlýja sumri kom
skyndilega næturfrost bæði sunn­
an­ og norðanlands, bókstaflega
eins og þruma úr heiðskíru lofti.
Bændur höfðu legið á bæn og
beðið um rigningu því þurrkarnir
voru farnir að hamla kartöflu­
sprettu. En í staðinn fengu þeir
næturfrost sem stóð stutt en þó
nógu lengi til að fella stærstan
hluta kartöflugrasa á helsta rækt­
unarsvæði landsins. Og svona til
þess að bíta höfuðið af skömm­
inni fór að rigna þegar frostinu
linnti.
Það leit ekki vel út með veiði
í ám landsins fram eftir sumri. Ár
voru vatnslitlar vegna þurrka og
laxinn lét bíða eftir sér. Þeir fáu
sem létu sjá sig voru magrir og
rýrir. Svo rammt kvað að þessu að
sögur voru farnar að ganga um að
héðan hefðu flogið í fússi ösku­
reiðir og forríkir útlendingar með
öngulinn í rassinum og kvörtuðu
undan því að á þeim hafi verið
svindlað.
Svo þegar komið er fram í
ágúst og menn um það bil að
örvænta birtist ekki sá bleiki í
torfum og fyllir allar ár. Um líkt
leyti fór að rigna og við það varð
laxinn enn hressari. Veiðimenn
fóru hamförum og undanfarna
daga hefur veiðin verið hreinasta
mok, svo vitnað sé til veiðimanna.
Nú er allt útlit fyrir að sumarið
verði mjög gott í flestum ám og
að í Rangánum verði slegin met.
Að sjálfsögðu eru uppi ýmsar
kenningar um þessa undarlegu
hegðun laxins. Eins þeirra lífseig­
ari gengur út á að tengja þetta
við hvarf sandsílisins úr hafinu
umhverfis landið. Telja margir að
laxinn leggist í sílið til að ná upp
holdum áður en hann gengur upp
í árnar til að hrygna. Þegar ekkert
síli er til að éta frestar hann því
einfaldlega að ganga í árnar. Þess
í stað lónar hann úti fyrir og bíður
þess að fá eitthvað almennilegt
að éta.
Já, máttur sandsílisins er ekki í
samræmi við stærðina. –ÞH
Málgagn bænda og landsbyggðar
LEIÐARINN
LOKAORÐIN
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjölmargra annarra er tengjast landbúnaði. Bændablaðinu er
dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands.
Árgangurinn kostar kr. 5.100 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.300.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294-2279 Ritstjóri: Þröstur Haraldsson, ábm. th@bondi.is
Blaðamenn: Erla Hjördís Gunnarsdóttir ehg@bondi.is – Margrét Þóra Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurdór Sigurdórsson ss@bondi.is
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason eh@bondi.is
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is
Prentun: Landsprent ehf. Upplag: sjá forsíðu – Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti. ISSN 1025-5621
Nokkur umræða hefur átt sér um væntanlegar
breytingar á stjórnarráðinu í kjölfarið á myndun
nýrrar ríksisstjórnar. Ennfremur um aðrar breyt­
ingar sem fylgja í kjölfarið, svo sem breytingar á
verkefnum ráðuneytanna.
Stjórn Bændasamtakanna hefur fylgst með
umræðu um þessar breytingar og rætt þær. Um
sameiningu á ráðuneytum landbúnaðar og sjáv­
arútvegs er von okkar að vel takist til og að öflugt
og gott starf verði þar unnið. Atvinnugreininni
er mikilvægt að stjórnsýsla hennar sé skilvirk.
Aftur á móti hefði verið eðlilegt að hefbundinni
nafngift stjórnarráðsins væri viðhaldið og ráðu­
neytið nefnt í stafrófsröð, landbúnaðar­ og sjáv­
arútvegsráðuneyti.
Um aðrar tilfærslur er kannski ekki gott á þessu
stigi að fóta sig á. Ljóst er af ýmsum hugmyndum
sem þar eru á lofti að fara verður með gát.
Boðað er að landbúnaðarháskólarnir verði
fluttir til menntamálaráðuneytis. Stjórn BÍ
telur það ekki óeðlilegt í ljósi þeirra breytinga
sem gerðar hafa verið á skólunum á undanförn­
um árum. Mikilvægt er að þetta nám þróist við
hlið annarrar menntunar í landinu. Þá verður
sérstaklega að huga að stöðu starfsnámsbraut­
anna, búfræði og garðyrkju, en breytingin á að
geta eflt það nám. En varðandi rannsóknastarf
háskólanna skal hér áréttað að við stofnun LbhÍ
var ein meginstoð hans Rannsóknastofnun land­
búnaðarins. Þær rannsóknir sem þar voru unnar
og eru í dag hjá LbhÍ eru landbúnaði gríðarlega
mikilvægar. Því er það eindregin krafa BÍ að
fé til rannsókna verði áfram á hendi landbún­
aðaráðuneytis og atvinnuvegarins. Hægt er að
hugsa sér ýmsar útgáfur af slíku fyrirkomulagi.
En tryggja þarf að skólarnir geti áfram stund­
að markvissar rannsóknir í þágu landbúnaðar­
ins, enda segir í lögum um rannsóknir í þágu
atvinnuveganna nr. 64/1965, 2. mgr. 9. gr.:
„Á vegum Landbúnaðarháskóla Íslands skulu
stundaðar rannsóknir í þágu landbúnaðarins á
sérstöku rannsóknasviði er hafi aðgreindan fjár­
hag frá annarri starfsemi Landbúnaðarháskóla
Íslands.“
Skógrækt er búgrein. Verkefni á sviði skóg­
ræktar sem unnin eru af bændum eru umfangs­
mikil. Allt starf sem bændur vinna við skógrækt
verður að vista áfram hjá landbúnaðarráðuneyti.
Þróun skógræktar til landnytja er einn helsti
vaxtarbroddur landbúnaðarins og fjölbreyttara
atvinnulífs í sveitum. Þar felast mikil tækifæri
fyrir bændur. Ekki er í okkar huga nægjanlegt að
aðskilja landshlutabundnu skógræktarverkefnin,
verkefnunum verður að fylgja fagleg starfsemi.
Landgræðsla ríkissins er annað megintæki
okkar við að bæta landgæði. Eftir 100 ára starf
að landgræðslu er nú svo komið að gróður
landsins er í framför. Slíkur árangur af starf­
inu er stórkostlegur. Hann hefði ekki náðst
nema með góðu samstarfi við bændur. Enda
hafa landgræðslustörf færst í auknum mæli til
bænda á undanförnum árum. Um 650 bændur
taka nú þátt í starfi við landgræðslu. Þannig hafa
störf verið sköpuð og flutt til sveitanna, á vett­
vangi skógræktar og landgræðslu, og þau skipta
afkomu fjölda fjölskyldna verulegu máli.
Á undanförnum árum hefur og verið samstarf
um landbætur og landnýtingu vegna gæðastýr­
ingar í sauðfjár­ og hrossarækt. Bændur og
Landgræðsla hafa átt gott samstarf um ábyrga
meðferð lands. Bændur geta með engu móti
fallist á að þessi verkefni verði tekin undan yfir­
umsjón landbúnaðarráðuneytis. Fjölmörg önnur
verkefni þessara stofnanna skipta búsetu í sveit­
um að landbúnaði gríðarlega miklu máli.
Verði á hinn bóginn ekki snúið frá breyting­
um er rétt að hugleiða hvort ekki mætti breyta
þessum tveimur stofnunum í framkvæmdafélög
á vegum hins opinbera, svipað og átti sér stað
við nýlegar breytingar á matvælarannsóknum á
Íslandi með stofnun Matvís ohf. Slík breyting
tryggir aðkomu fleiri ráðuneyta og stofnana að
stjórn þessara málaflokka.
Bændasamtökin hafa fylgst með breytingum
á ráðuneytum landbúnaðarmála hjá nágrönnum
okkar. Þar hefur misvel tekist til. Flestir eru þó
sammála um að einföldun á eftirlitsþáttum með
matvælaframleiðslu sé mjög til bóta og geta
fyrirhugaðar breytingar verið upplagt tækifæri
til slíks, enda hafa Bændasamtökin barist fyrir
einföldun þeirra í nokkurn tíma. Aftur á móti eru
til dæmi um að málefni landbúnaðarframleiðslu
hafi lent hjá fleiri ráðuneytum en áður var, með
tilheyrandi flækjustigi og árekstrum hagsmuna.
Við því er eindregið varað.
Öflugu og framsæknu ráðuneyti landbúnaðar
og sjávarútvegs er nauðsyn að ráða yfir öflugum
stofnunum. Ráðuneytið fer í raun með helsta
fjöregg þjóðarinnar sem er matvælaframleiðsl­
an. Meirihluti matvæla heimsins kemur frá land­
búnaði.
Ætlunin er að áfram heyri Hafrannsókna­
stofnun undir ráðuneytið. Ráðuneytið má ekki
glata þeim tækjum sem það hefur til ábyrgrar
nýtingar landsins og öruggrar matvælafram­
leiðslu. Skógræktin og Landgræðslan gegna
mikilvægu hlutverki í sveitum og eru dæmi um
gæfuríka atvinnuuppbyggingu landsbyggðar.
Hið nýja ráðuneyti – helsta atvinnumálaráðu­
neyti landsbyggðarinnar – má ekki láta draga úr
sér þann slagkraft. Bændasamtökin brýna stjórn­
völd til að fara gætilega og skilja eðli landbún­
aðar sem síðustu ár hefur tekið stakkaskiptum.
Látum ekki fljótfærnislegar ákvarðanir skemma
þróttmikla nýsköpun. HB
Sýnum aðgát
við breyting­
ar á stjórn­
arráðinu
Samband garðyrkjubænda tók sig
til á dögunum og bauð landbún-
aðarráðherra og landbúnaðar-
og sjávarútvegsnefnd Alþingis í
dagsferð um Suðurland. Fulltrúar
landbúnaðarráðuneytisins og
Bændasamtakanna voru einnig
með í för ásamt nokkrum garð-
yrkjuframleiðendum. Tilgangur
ferðarinnar var einkum að kynna
íslenska garðyrkju og sýna þá
grósku sem einkennir greinina.
Bændablaðið slóst í hópinn en í
ljós kom að garðyrkjubændur og
framleiðslufyrirtæki þeirra eru
í miklum sóknarhug um þessar
mundir.
Ferðin hófst í Kópavogi í gróðr­
arstöðinni Storð þar sem Þórhallur
Bjarnason, formaður Sambands
garðyrkjubænda, bauð hópinn vel­
kominn en í máli hans kom m.a.
fram að garðyrkjubændur væru um
þessar mundir að taka upp sitt lög­
verndaða vörumerki með íslensku
fánaröndinni. Binda menn miklar
vonir við að neytendur læri fljótt og
vel að þekkja íslenska vörumerkið
og geti þannig valið íslenskar garð­
yrkjuvörur án vafa. Í Storð fjallaði
eigandinn Vernharður Gunnarsson
m.a. um rekstrarumhverfi gróðr­
arstöðvanna. Hann mun á næstu
misserum flytja alla starfsemi sína
í Laugarás í Biskupstungum en fyr­
irhugað er að byggja annars konar
mannvirki á Kópavogslóðinni.
Í máli garðyrkjubænda í ferð­
inni kom fram að víða þar sem
lóðaverð hefur hækkað mikið
hopar garðyrkjan. Það á t.a.m. við
í Hveragerði þar sem garðyrkju­
stöðvum hefur fækkað mikið á
undanförnum árum. Bent var á að
það ætti sínar skýringar á því að t.d.
minni blómaframleiðendur hefðu
getað yfirgefið greinina með reisn
eftir áralangt erfiðleikatímabil því
hátt lóðarverð hafi forðað sumum
frá gjaldþroti.
Úr Kópavoginum lá leiðin í
Þykkvabæinn þar sem Sigurbjartur
Pálsson kartöflubóndi leiddi hóp­
inn um kartöfluverksmiðjuna á
staðnum. Þar var framleiðsla í
fullum gangi en verksmiðjan er í
sameign nokkurra bænda á svæð­
inu. Athygli vakti að verksmiðj­
an framleiðir breiða vörulínu, t.d.
plokkfisk, hrásallöt að ógleymdum
sjálfum kartöflunum. Þaðan lá leið­
in að Flúðum þar sem garðyrkju­
stöðin Jörfi og Flúðasveppir voru
sótt heim. Þar var m.a. fræðst um
papriku­ og tómatarækt, lýsingu
og lífrænar varnir sem gegna ríku
hlutverki við að halda skaðvöldum
frá ræktuninni. Í Flúðasveppum eru
eigendur bjartsýnir á að ná mark­
miðum um 500 tonna sveppafram­
leiðslu í ár sem er met þar á bæ. Í
lok dags var farið í Reykholt og
áð í garðyrkjustöðinni Espiflöt
þar sem stunduð er umfangsmikil
blómarækt. Var það mál manna að
á öllum þessum stöðum ríkti bjart­
sýni og trú á íslenskri garðyrkju
enda framleiðsluvörurnar fyrsta
flokks og þekking á framleiðslunni
umfangsmikil.
Gróskumikið starf í garðyrkjunni
Landbúnaðar- og sjávarútvegs-
nefnd, landbúnaðarráðherra, full-
trúar landbúnaðarráðuneytisins og
Bændasamtakanna ásamt garð-
yrkjubændum fyrir utan starfsstöð
Flúðasveppa.
Einar K. Guðfinnsson landbúnaðar- og sjávarútvegsráðherra rakst á upp-
skrift af plokkfiski í kartöfluverksmiðjunni í Þykkvabæ. Höfðu menn á orði
að þarna væri verkaskiptingu sameinaðs ráðuneytis vel lýst því í upp-
skriftina þarf rúm 207 kg af fiski en 215 kg af kartöflum!