Bændablaðið - 12.02.2009, Blaðsíða 2

2 Bændablaðið | fimmtudagur 12. febrúar 2009
Bændasamtök Íslands héldu
kynningarfund um bótarétt
vegna framkvæmda í almanna-
þágu og framkvæmd eignarnáms
á Hótel Sögu 9. febrúar síðastlið-
inn þar sem Karl Axelsson hæsta-
réttarlögmaður hafði framsögu.
Var fundurinn haldinn í fram-
haldi af ályktun Búnaðarþings
2008 en þar var allítarlega
farið yfir málefnið og stjórn
Bændasamtakanna falið að skipa
starfshóp til að vinna að málinu.
Bændur og aðrir landeigendur
hafa orðið áþreifanlega varir við
auknar verklegar framkvæmd-
ir á undanförnum árum, bæði í
almannaþágu og á vegum einkaað-
ila, svo sem vegna virkjana, vega-
gerðar, línulagna, efnistöku og
fleira. Þessar framkvæmdir snerta
hagsmuni landeigenda og valda oft
óhagræði við landnotkun. Í sumum
tilvikum rýra þær verðmæti jarða
eða draga úr möguleikum eigenda
á að ráðstafa landi sínu. Stjórnvöld
hafa lagaheimildir til slíkra fram-
kvæmda, til dæmis í Vegalögum,
Orkulögum og víðar.
Lengst af voru slíkar fram-
kvæmdir það umfangslitlar að
áhrif þeirra voru minniháttar, auk
þess sem landeigendur litu gjarnan
á það sem þegnskap að leggja til
land fyrir litlar bætur. Með auknum
og umfangsmeiri framkvæmdum
og í ljósi þess að grunnþjónusta
í almannaþágu er uppfyllt koma
önnur sjónarmið til sögunnar. Það
horfir til dæmis öðruvísi við þegar
einkafyrirtæki beitir þessum laga-
heimildum til þess að fara um eign-
arlönd með framkvæmdir.
Bændasamtökin hafa því sett
fram tillögur í fimm liðum sem
hafa beri að leiðarljósi við fram-
kvæmdir:
1. Að við undirbúning fram-
kvæmda í almannaþágu verði
farið eftir fyrirfram ákveðnu
skipulagi þar sem kveðið er
á um samráð og samkomulag
við landeigendur og aðkomu
Matsnefndar eignarnámsbóta.
2. Að ef breytingar eru gerðar á
eldri mannvirkjum og ef eig-
endaskipti verða á mannvirkjum
þá verði samningsréttur landeig-
enda virtur.
3. Að gerðar verði nauðsynleg-
ar breytingar á Vegalögum og
lögum um fjarskipti, sbr. álykt-
un Búnaðarþings 2008.
4. Að teknar verði upp árlegar leigu-
greiðslur fyrir afnot af landi í stað
eingreiðslu eins og tíðkast hefur.
5. Að ávallt verði unnið í fullu
samráði við landeigendur þegar
skipulag framkvæmda á sér stað.
Samningaleiðin oft ekki reynd
Fundurinn var fjölmennur og ljóst
að bændur sem og aðrir landeig-
endur hafa verulegar áhyggjur af
stöðu mála. Í máli Karls Axelssonar
kom fram að mikið skorti á að
tryggt væri að landeigendur kæmu
að skipulagsmálum á fyrstu stigum.
„Landeigendur eru alls ekki hvattir
til þess af viðkomandi stjórnvöld-
um, því miður. Það er ekki sérstak-
ur áhugi fyrir hendi í stjórnkerfinu
til að hvetja menn til þess og þegar
menn loks koma að málum er það
oft ekki fyrr en að vinnuvélarnar
standa í túnfætinum.“ Karl sagði
það jafnframt ámælisvert hvernig
eignarnámi hefði verið beitt mjög
víða án þess að samningaleiðin
væri reynd. „Gott dæmi um þetta er
þegar verið var að leggja háspennu-
línuna frá Kárahnjúkavirkjun niður
í Reyðarfjörð. Þá var Landsnet gert
afturrækt með eignarnám vegna
þess að það kom í ljós að þeir höfðu
ekki reynt samningaleiðina af neinu
viti. Þegar svo var farið í að semja
við bændur náðust samningar við
yfir 75 prósent þeirra.“
Landeigendur eiga ekki að bera
skaða af hagsmunagæslu
Karl lagði áherslu á að tryggja
þyrfti að landeigendur bæru ekki
skaða af hagsmunagæslu sinni á
neinum stigum. „Því miður eru
mörg dæmi þess að svo hafi málum
ekki verið háttað.“ Jafnframt sé rík
þörf á að menn tryggi sér sérfræði-
aðstoð frá upphafi máls og heimili
ekki afnotarétt fyrr en gengið hafi
verið frá málum varðandi eign-
arnám ef um slíkt væri að ræða.
Nauðsynlegt er að mati Karls
að endurskoða lög um framkvæmd
eignarnáms algjörlega enda séu
þau orðin úr sér gengin, ekki síst
þegar horft sé til dómafordæma í
Hæstarétti. „Þessi lög voru feiki-
lega góð á sínum tíma en eru orðin
hálfgerður bastarður nú í dag. Það
er alveg ljóst að það er orðinn veru-
legur brestur í réttaröryggi landeig-
enda og því þarf að breyta.“
Bændasamtök Íslands og Bún-
aðarsamband Eyjafjarðar boða til
fundar í Búgarði á Akureyri mið-
vikudaginn 25. febrúar nk. kl.
13:30. Fundarefni verður bótaréttur
vegna framkvæmda í almannaþágu
og framkvæmd eignarnáms.
Karl Axelsson, hæstaréttarlög-
maður og Már Pétursson, lögfræð-
ingur Bændasamtaka Íslands munu
hafa framsögu á fundinum og er
hann öllum opinn. Eru sveitar-
stjórn armenn, bændur og aðilar sem
sjá um verklegar framkvæmdir við
línulagnir og vegagerð þó sérstak-
lega hvattir til að mæta á fundinn.
Fréttir
Einar Sigurðsson
nýr forstjóri MS
Einar Sigurðsson hefur ver ið
ráðinn nýr forstjóri Mjólk-
ur samsölunnar (MS) og tek-
ur hann við starfinu 1. maí
næstkomandi. Magnús Ól afs-
son sem hefur gegnt störf-
um bæði sem forstjóri MS
og Auðhumlu mun láta af
störf um sem forstjóri MS en
starfa áfram sem forstjóri
Auð humlu. Einar mun hefja
störf hjá fyrirtækinu 1. apríl
næstkomandi.
Einar hefur undanfarin tvö
og hálft ár starfað sem for-
stjóri Árvakurs. Þar áður var
hann framkvæmdastjóri við-
skiptaþróunar hjá Capacent.
Einar var jafnframt starfsmaður
Flugleiða í 17 ár og var hann
framkvæmdastjóri stefnumót-
unar- og stjórnunarsviðs frá
1997 til 2005. Einar er með
mastersgráðu í stjórnmálafé-
lags fræði frá London School
of Economics og BA gráðu í
fjölmiðlafræði.
Einar segist mjög spenntur
fyrir því að taka við starfinu.
„Mjólkursamsalan er í hópi
virt ustu fyrirtækja á Íslandi,
þekkt fyrir öfluga vöruþróun,
afbragðsvörur og fyrirtaksþjón-
ustu. Ég tel mig því vera að
ganga í feikilega öflugt lið.
Það hefur sennilega aldrei
verið jafn mikilvægt og nú
fyrir Íslendinga að halda vel á
málum í eigin matvælafram-
leiðslu. Matvælaframleiðsla hér
innanlands er einn af grund-
vallarþáttum samfélagsins við
þær efnahagsaðstæður sem hér
ríkja. Mjólkursamsalan er þar í
fremstu röð.“
Kosið var í að nýju í sjávarút-
vegs- og landbúnaðarnefnd 4.
febrúar síðatliðinn. Atli Gísla-
son þingmaður Vinstri grænna
var kosinn formaður nefndar-
inn ar. Aðrir nefndarmenn eru
Karl V. Matthíasson og Helgi
Hjörvar, þingmenn Sam fylk-
ingar, Jón Gunnarsson, Arn-
björg Sveinsdóttir og Her dís
Þórðardóttir, þingmenn Sjálf-
stæðisflokks, Valgerður Sverris-
dóttir og Magnús Stefánsson,
þingmenn Framsóknarflokks og
Grétar Mar Jónsson, þingmaður
Frjálslynda flokksins.
Litlar breytingar eru á skipun
nefndarinnar. Arnbjörg Sveinsdóttir
lætur af starfi formanns nefnd-
arinnar og í hennar stað kemur
Atli Gíslason. Kjartan Ólafsson,
Sjálfstæðisflokki og Gunnar Svav-
arsson, Samfylkingu víkja úr nefnd-
inni og í þeirra stað koma Magnús
Stefánsson og Herdís Þórðardóttir.
Sóttist eftir formennsku í
nefndinni
Atli segist hafa sóst eftir for-
mennsku í nefndinni og þess vegna
vikið úr allsherjarnefnd þar sem
hann hefur setið. „Ég lít bara svo
á að það séu svo gríðarlega miklir
hagsmunir í húfi í íslenskum land-
búnaði að ég gæti ekki annað en
reynt að gera mitt til að verja þá.
Það verður að taka á skuldastöðu
bænda ekki síður en heimilanna
í landinu og alltof margir átta sig
ekki á þeirri sérstöðu að býli eru
bæði vinnustaður og heimili bænda.
Búrekstur er heldur ekki stórrekstur
og ég hef áhyggjur af því að bænd-
ur fái ekki nægjanlega fyrirgreiðslu
hjá lánastofnunum. Allt þetta verð-
ur að tryggja og í ljósi þess að ríkið
fer með langmestan hluta skulda
bænda, sem og annarra, nú um
stundir tel ég að ég geti gert gagn
sem formaður nefndarinnar.“ fr
Kosið að nýju í sjávarútvegs-
og landbúnaðarnefnd
Tímabært er að athuga hvort
rétt sé að íslenskir skotveiði-
menn verði skyldaðir til að vera
í ábyrgum samtökum skotveiði-
manna, líkt og Skotveiðifélag
Íslands er, segir í pistli á vefsíðu
félagsins, en þar er greint frá
könnun meðal félagsmanna um
rjúpnaveiðar á liðnu hausti.
Þetta er fjórða könnunin sem
félagið gerir meðal félagsmanna
sinna.
Helstu niðurstöður eru þær að
tæpur helmingur félagsmanna,
49%, gekk til rjúpna á síðastliðnu
hausti og meðalveiði á hvern
þeirra var um 7 rjúpur. Sá sem
flesta fugla fékk veiddi 50 rjúpur,
næstflesta fugla fékk veiðimaður
sem náði 26 rjúpum. Langflestir
veiddu 2 til 6 rjúpur á veiðitíðinni.
Fram kom í könnuninni að ríflega
20% félagsmanna áttu rjúpur frá
fyrra ári, að meðaltali um 4 fugla
og þá gáfu um 17% þeirra sem
þátt tóku rjúpur en enginn seldi
fugla.
Veiðimönnum hefur fækkað og
þykir vandséð hverju það sætir, en
líklegt er að veiðimenn hafi ekki
haft tíma til rjúpnaveiða. Þar geti
spilað inn í að frí séu búin, veð-
urfar hafi verið óhentugt sem og
að rjúpur eru ekki lengur helsti
jólamatur Íslendinga. Þá eru
gæsaveiðar stundaðar lengur en
áður, hreindýraveiðar orðnar mjög
vinsælar og æ fleiri íslenskir veiði-
menn sæki til útlanda til veiða.
Fyrir um það bil áratug veiddu
félagsmenn í Skotveiðifélagi
Íslands að meðaltali fleiri fugla
en aðrir veiðimenn, en það hefur
snúist við. Þeir virðast fremur
gæta hófs en þeir sem ekki til-
heyra félaginu og þykir forsvars-
mönnum þess því tímabært, sem
fyrr segir, að kanna hvort skylda
eigi veiðimenn til að ganga í
ábyrg samtök líkt og gert er m.a. á
Norðurlöndum. MÞÞ
Er tímabært að skylda veiðimenn til að ganga í ábyrg samtök?
Félagsmenn Skotvíss gæta fremur hófs í veiði en aðrir
Starfsmenn Karls K. Karlssonar heimsóttu Ölvisholt Brugghús á dög-
unum þar sem nýja samstarfssamningnum var fagnað. Auðvitað var
skálað í bjór, hér eru frá vinstri; Valgeir Valgeirsson, bruggmeistari, Jón
Elías Gunnlaugsson og Bjarni Einarsson, allir frá Ölvisholti Brugghúsi
og þau Edda Bjarnadóttir, framkvæmdastjóri Karls K. Karlssonar og
Guðlaugur Guðlaugsson, markaðsstjóri. Ölvisholt Brugghús var stofn-
að i byrjun árs 2008 og bjórinn Skjálfti kom á markað á bjórdeginum
sjálfum, 1. mars 2008.
Skálað í bjór í Ölvisholti Brugghúsi
Karl K. Karlsson ehf. og Ölvisholt Brugghús í Flóahreppi skrif-
uðu nýverið undir sölu- og dreifingarsamning. Ölvisholt Brugghús
framleiðir m.a. íslenska bjórinn Skjálfta. Samningurinn er fagn-
aðarefni fyrir báða aðila því hann styrkir bæði fyrirtækin í því
umhverfi sem ríkir hér á landi í dag.
Líklega er þetta í fyrsta sinn sem innlendur framleiðandi tekur hönd-
um saman við heildverslun sem sérhæft hefur sig í innflutningi. „Hin
íslenska bjórframleiðsla Ölvisholts Brugghúss er góð viðbót við bjór-
flóru Karls K. Karlssonar ehf., sem einnig er með umboð fyrir mörg
önnur heimsþekkt vörumerki í bjór,“ sagði Guðlaugur Guðlaugsson,
markaðsstjóri Karls. K. Karlssonar við undirskrift samningsins. MHH
Á myndinni eru, standandi frá vinstri: Karólína Hulda Guðmundsdóttir úr
sveitarstjórn Skorradalshrepps, Birgir Hauksson, skógarvörður Skógræktar
ríkisins á Vesturlandi, Davíð Pétursson, oddviti Skorradalshrepps og
Kristín Linda Árnadóttir, forstjóri Umhverfisstofnunar. Sitjandi eru þau
Þórunn Sveinbjarnardóttir umhverfisráðherra og Magnús Jóhannesson,
ráðuneytisstjóri í umhverfisráðuneytinu.
Friðlýsing Vatnshornsskógar í Skorradal
Nú nýverið undirritaði fyrrum umhverfisráðherra, Þórunn Svein-
bjarn ardóttir, friðlýsingu Vatnshornsskógar í Skorradal sem friðlands
í samræmi við þingsályktun um náttúruverndaráætlun. Friðlýsingin
var unnin í samvinnu við Skorradalshrepp og Skógrækt ríkisins.
Markmið friðlýsingarinnar er að vernda náttúrulegan, lítt snortinn og
hávaxinn birkiskóg með gróskumiklum botngróðri og erfðafjölbreyti-
leika birkisins á svæðinu. Á svæðinu er líffræðileg fjölbreytni mikil og
þar vaxa sjaldgæfar tegundir. Með friðlýsingu skógarins á að tryggja að
líffræðilegri fjölbreytni vistgerða og vistkerfa svæðisins verði viðhaldið. Í
því ljósi á að vernda tegundir dýra, plantna og annarra lífvera ásamt erfða-
auðlindum sem tegundirnar búa yfir og búsvæði þeirra. Ennfremur er það
markmið friðlýsingarinnar að treysta rannsókna-, útivistar- og fræðslugildi
svæðisins.
Lög um framkvæmd eignarnáms úrelt
Meinbugir á aðkomu landeigenda að skipulagsmálum