Fréttatíminn - 24.06.2011, Blaðsíða 40

28 viðhorf Helgin 24.-26. júní 2011
Austurströnd 3, 170 Seltjarnarnesi. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmda-
stjóri: Teitur Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is.
Auglýsingastjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
Það var í fyrra sem Benedikt XVI páfi sagði:
„Mesta ógn kaþólsku kirkjunnar stafar ekki
af utanaðkomandi óvinum heldur sprettur
af syndinni innan kirkjunnar.“ Tilefni þess-
ara viturlegu orða páfa voru frásagnir af
skelfilegu ofbeldi þjóna kirkjunnar gagnvart
börnum sem þeim hafði verið treyst fyrir og
sú gagnrýni trúbræðra hans að fjölmiðlar
hefðu gert of mikið úr þessum málum.
Sá fréttaflutningur hófst mörgum áður
áður en Joseph Ratzinger
settist í stól páfa. Viðbrögð
forvera hans í embætti voru
hins vegar ekki sannfær-
andi. Jóhannes Páll páfi hélt
því fram að ofbeldismenn-
irnir innan kirkjunnar væru
aðeins fáein rotin epli. Stað-
reyndin var allt önnur.
Fyrir liggja lýsingar
á hræðilegum gjörðum
presta, nunna og starfsfólks
kaþólsku kirkjunnar um allan heim. Flest
málin komu upp á Írlandi og í Bandaríkj-
unum. Í skýrslu, sem bandaríski biskupinn
fékk utanaðkomandi stofnun til að vinna árið
2004, eru skjalfest tæplega tólf þúsund dæmi
um ofbeldisverk innan kirkju kaþólskra í
Bandaríkjunum frá árinu 1950. Nöfn 4.392
presta og djákna eru þar færð til bókar. Í
skýrslunni kemur fram að gera má ráð fyrir
að allt að fimm prósent presta, sem þjónuðu
við kaþólsku kirkjuna frá 1950 til 2004, hafi
misnotað barn kynferðislega.
Rotnu eplin voru sem sagt ekki fá. Þau
voru mörg og fórnarlömbin fleiri.
Í Fréttatímanum í síðustu viku birtust
frásagnir manna sem höfðu orðið fyrir kyn-
ferðislegu ofbeldi innan kaþólsku kirkjunnar
á Íslandi. Í blaðinu þessa viku stíga fleiri
fórnarlömb fram. Lýsingar þeirra eru hræði-
legar. Það er ömurlegt til þess að hugsa að
yfirmönnum kaþólsku kirkjunnar bárust
ábendingar um þennan níðingshátt reglu-
lega frá 1963, en samt fékk ofbeldisfólkið að
vinna áfram með börnum áratugum saman.
Það háttalag passar reyndar vel við fram-
ferði kirkjunnar á heimsvísu. BBC frum-
sýndi í vikunni heimildarmynd um líkam-
legt, kynferðislegt og andlegt ofbeldi í
kaþólskum heimavistarskólum í Englandi og
Tansaníu á sjötta og sjöunda áratug síðustu
aldar. Þegar kvartað var undan hrottaskap
prests sem kenndi við skólann í Englandi,
var lausnin að senda hann til starfa við
skólann í Tansaníu. Þar hélt hann níðings-
skapnum áfram – óáreittur.
Lýsingar fyrrum nemenda í skóla
kaþólsku kirkjunnar á Íslandi koma fram
áratugum eftir veruna þar. Þetta er sama
mynstur og sjá má í öðrum löndum. Upp-
lýsingarnar brjótast upp á yfirborðið á end-
anum. Opinber umfjöllun er hluti af viðleitni
þeirra, sem fyrir ofbeldinu urðu, til að gera
upp við fortíðina.
Kaþólska kirkjan á Íslandi á mikið verk
óunnið við að leggja sitt af mörkum við það
uppgjör.
Tilvitnuð orð leiðtogans í Róm hér að ofan
vísa þeim vonandi veginn. Og þau gagnast
örugglega fleirum. Þar á meðal leiðtogum
annarra trúfélaga.
Mörg óuppgerð mál – viðbragða beðið
Syndin innan kirkjunnar
Jón Kaldal
kaldal@frettatiminn.is
Þ
Upplýsingarnar brjótast upp á yfirborðið á endanum. Opinber umfjöllun
er hluti af viðleitni þeirra, sem fyrir ofbeldinu urðu, til að gera upp við
fortíðina.
Fært til bókar
Pálmi þarf ekki að örvænta
Flugvélar Iceland Express héldu áætlun
í 36% flugferða í fyrra, að því er Frétta-
blaðið greindi frá fyrr í vikunni. Það þykir
ekki gott. Í frétt blaðsins kom fram að
brottfarar- og komutími véla Astra-
eus, sem fljúga fyrir Iceland Express,
í Keflavík séu í 64% tilvika fimmtán
mínútum eða meira á eftir áætlun. Ice-
landair hélt áætlun í 74% tilfella. Best
var staðan hjá SAS sem hélt áætlun í
93% flugferða sinna. Matthías Imsland,
framkvæmdastjóri Iceland Express,
sagði í annarri frétt að ýmsar ástæður
væru fyrir þessu, m.a. að
félagið hefði á þessum
tíma verið að byrja með
flug til Bandaríkjanna.
Þá hafi félagið verið
að byrja með nýjan
þjónustuaðila og að
miklar breytingar
hefðu verið gerðar á
áætlunarkerfinu.
Framkvæmdastjórinn
benti á að ástandið hefði
verið betra á tímabilinu frá september til
maí síðastliðins en þá hefði flug á vegum
félagsins verið á áætlun í um 65% tilvika.
Þjónustumarkmiðin eru, að sögn Mathí-
asar, háleit og stefnt að því að ná 75%
flugferða á réttan tíma. Ferðasíðan Far-
arheill benti hins vegar á að hvert einasta
flug Iceland Express hefði verið langt á
eftir áætlun síðastliðinn mánudag, 20.
júní. „Sætir furðu hvað þessu flugfélagi
gengur illa að koma viðskiptavinum sín-
um milli staða á uppgefnum tíma,“ segir
þar, og í athugasemdakerfi fréttavefs-
ins segir Arnór Bjarnason að Iceland
Express gangi nú undir nafninu „Never
On Time“. Minnir það svolítið á nafnbót
Loftleiða á sínum tíma. Það félag hét upp
á ensku Icelandic Airlines Loftleiðir, IAL,
en fékk nafngiftina Icelandic Always Late
– eða bara Lateleidir – vegna þess hve
algengt var að vélum félagsins seinkaði.
Loftleiðir urðu þó stórveldi svo Pálmi
Haraldsson í eignarhaldsfélaginu Feng,
sem fer fyrir bæði í Icelandic Express og
Astreus, þarf ekki að örvænta.
Afdalamenn víðar en hér
Stundum er gert grín að Íslendingum sem
monta sig af löndum sínum sem gera það
gott ytra. Eyþjóðin fámenna telur þann
landa sem nær einhverjum árangri ytra
nánast heimsfrægan um leið. Sama gildir
um þá sem með einhverjum hætti má
tengja ættarböndum til Íslands. En það
eru afdalamenn víðar en hér. Danskir
fjölmiðlar slógu því t.d. upp í vikunni
að Alyssa Campanella, nýkjörin feg-
urðardrottning Bandaríkjanna, væri
af dönskum ættum. Upp úr dúrnum
kom að móðurafi Alyssu hefði flutt
til Bandaríkjanna frá Helsingjaeyri
upp úr miðri síðustu öld. Alyssa er
rauðhærð og gæti því fremur verið ís-
lensk en dönsk, vegna írskra áhrifa hér á
landi, en það er bara plat. Hinir dönsku
fjölmiðlar fundu nefnilega út að stúlkan
er í raun ljóshærð en litar hár sitt rautt.
Alyssa er 21 árs og afar stolt af dönskum
uppruna sínum, að því er sömu fjölmiðlar
greina frá. Það er annars af Alyssu að
segja að hún hefur keppt í fegurðarsam-
keppni frá fimmtán ára aldri. Hún keppti
í úrslitakeppninni sem ungfrú Kalifornía.
Föðurættin er ítölsk, eins og sjá má
af eftirnafninu. Svo íslensku monti og
afdalamennsku sé við haldið má segja
að litlu verður Vöggur feginn. Danir eru
að tapa sér yfir því að afi bandarískrar
fegurðardrottningar hafi verið Dani á
meðan Íslendingar státa af nokkrum
alheims fegurðardrottningum; Lindu Pé,
Hófí, Unni og fleiri.
Árni Guðmundsson
formaður Foreldrasamtaka gegn
áfengisauglýsingum
www.foreldrasamtok.is
Á fengisauglýsingar virka ekki, segja framleiðendur og heildsal-ar, en hafa þá einstöku sérstöðu
að hafa aðeins þau áhrif að þeir sem
þegar eru neytendur skipti um tegund.
Viðkomandi auglýsa síðan allt hvað af
tekur í miðlum sem höfða sérstaklega til
barna og ungmenna. Samkvæmt þessu
er það yfirlýst markmið framleiðenda og
innflytjenda að fá börn og ungmenni til
að skipta um áfengistegund. Áfengisaug-
lýsingar hafa enga sérstöðu og eins og
aðrar auglýsingar virka þær vel. Annars
væru viðkomandi ekki að auglýsa dag út
og dag inn. Hagsmunaaðilar hafa haldið
því fram að ekkert orsakasamhengi sé
milli auglýsinga og aukinnar neyslu
í samfélaginu, vitandi að það er ekki
hægt að meta áhrif auglýsinganna með
slíkum aðferðum, eins og samfélagið sé
lokuð, einangruð og dauðhreinsuð rannsóknarstofa
sem byggir á klassískum rannsóknum um virkni lyfja
versus lyfleysu. Slíkar aðferðir eru ekki nýtilegar í
þessum tilgangi. Hins vegar eru til rannsóknir þar sem
kannað hefur verið hvaða þættir hafa áhrif á neyslu
barna og ungmenna sem hafa lent illa í áfengisneyslu.
Einn af þeim þáttum sem þar hafa veruleg áhrif eru
áhrif áfengisauglýsinga, bæði hvað varðar aldur er
neysla hefst, tegundir, magn og tíðni neyslu.
Önnur rök hagsmunaaðila eru þau að „allt megi
erlendis“ þegar vitað er að í mörgum löndum er ströng
löggjöf eða reglur um áfengisauglýsingar sem m.a
byggjast á velferðarsjónarmiðum um vernd barna og
ungmenna. Í Noregi er að mörgu leyti sambærileg lög-
gjöf og hérlendis, í Frakklandi gilda ákveðin lög, t.d.
um algert auglýsingabann á íþróttaleikvöngum, Bretar
eru að velta fyrir sér breytingum, m.a vegna óhóflegrar
áfengisneyslu ungmenna. Sama á við um Danmörku,
sem státar af þeim vafasama heiðri að eiga heimsmet
í unglingadrykkju. Á vettvangi Evrópusambandsins
er umræða um verulega aukið aðhald, bæði út frá heil-
brigðisjónarmiðum og ekki síður út frá velferðarsjónar-
miðum barna og ungmenna og svona mætti lengi telja.
Fullyrðingar um að „allt megi erlendis“
eru því fyrst og fremst byggðar á ósk-
hyggju hagsmunaaðila í áfengisbrans-
anum og sem slíkar með öllu óbrúklegar
við uppeldi æskunnar og/eða sem sið-
ferðisviðmið í samfélaginu almennt.
Nýlegar rannsóknir Rannsóknar og
greiningar á áfengis- og vímuefnaneyslu
framhaldsskólanema sýna að ástand er
með ágætum en ef bætt er við niður-
stöðum er ná til sama aldurshóps sem
er utan skóla, gjörbreytast niðurstöður
til hins verra svo um munar. Að meta
drykkju unglinga á tilteknum tíma-
punkti/um þarf ekki að segja allt, m.a.
vegna þess að unglingar lenda almennt
ekki í vanda við fyrsta sopa og forsaga
þeirra sem neytenda er stutt. Neysla
og neyslumynstur er ferli. Hlutfallslega
meiri fjöldi ungs fólks (20+) í meðferð
hjá SÁÁ gæti hugsanlega átt rætur sínar að rekja til
„vel heppnaðra“ áfengisauglýsinga fyrri ára.
Kjarni málsins er sá að áfengisauglýsingar eru bann-
aðar samkvæmt 20. grein áfengislaga. Hinn siðferði-
legi boðskapur laganna er afar skýr. Með grímulausum
áfengisauglýsingum og/eða heimskulegum útúr-
snúningum úr lögum eru þau brotin margsinnis dag
hvern. Hagsmunaaðilar sýna í verki afar einbeittan og
einlægan brotavilja sem þeir komast upp með tiltölu-
lega óáreittir af hálfu yfirvalda (sjá dómasafn www.
foreldrasamtok.is). Áfengisauglýsingar eru boðflennur
í tilveru barna og unglinga sem þau eiga fullan og lög-
varðan rétt á að vera laus við. Lögin eru sett á grund-
velli velferðarsjónarmiða og í tengslum við réttindi
barna og unglinga til þess að vera laus við áróður af
þeim toga sem kemur fram í áfengisauglýsingum. Aug-
lýsingarnar stríða og vinna markvisst gegn samfélags-
legum markmiðum eins og vímulausum grunnskóla;
markmiðum sem foreldrar, forráðamenn og allir sem
að uppeldismálum vinna í þessu landi eru einhuga um.
Ýtrustu viðskiptahagsmunir áfengisbransans um frelsi
til að beina markvissum áfengisáróðri að börnum og
ungmennum eru í hróplegu ósamræmi við það.
Foreldrasamtök gegn áfengisauglýsingum
Áfengisauglýsingar, börn og ungmenni