Prentarinn - 01.01.1998, Síða 6

■ ■ ■ RITHOFUNDURINN
Hjartanlegur hávadi
- mér er ekki hjartanlega sama um þennan hávaða
að er hávaðinn úr vélunum sem sannfærir mig um að þetta sé
rétti staðurinn. Þessi dynjandi hávaði einsog úr hjarta, hjarta
sem hefur svo mikið að segja, hjarta sem berst við að tjá sig og
koma því til skila sem fyrir innan býr. Því það er þaðan sem þetta
kemur allt þegar öllu er á botninn hvolft. Ærandi hávaði, dynjandi
taktur, sláttur, innsog, taktfastar hreyfingar. Og svo allir vökvamir,
prentsvertan, staðurinn og vélarnar, allt getur orðið svo myndlistar-
lega kámugt, sveitt og gljáandi. Líka fólkið sem vinnur þarna, og
pappírinn, pappír sem vélamar gleypa hráan og skila prentuðum á
öðrum stað. Kannski einsog skáldskapurinn; umbreyting, hugmynd
kemur til manns og maður veltir henni fyrir sér í vélum hugans í
langan tfma, þangað til hún streymir út úr líkamanum. Og lyktin...
lykt af vélum og pappír og vökvum. Og svo heyrir maður ekkert, en
horfist í augu og les af vömm og hækkar róminn, þenur lungun;
jafnvel til að skiptast á venjulegustu athugasemdum... hvað
segirðu...hvernig gengur...góðan daginn. Svo fínnur maður sér
einhverstaðar afdrep, fær sér kaffi, jafnvel sígarettu... og matarkex.
Og lendir í þessum alvöm íslensku samræðum með blöndu af
gálgahúmor, þögnum, fréttaflutningi, sögum, pólitísku háflæði, í
rauninni allt þetta sem við erum alltaf að prenta. Kannski eram við
bara að prenta það sem fram fer í kaffistofunum.
Ég hef sniglast einsog grár köttur í prentsmiðjum síðan ég var
krakki, fyrst með foreldmm mínum, sem bæði hafa verið starfandi
blaðamenn, og þeir urðu strax hálfgerðir huldumenn þessir prentar-
ar, mennirnir sem pössuðu vélamar og þorðu að vera svona nálægt
og einhvemveginn samofnir vélunum í salnum.
Og þegar við fluttum af Seltjarnamesinu og í Vesturbæinn, urðum
við nágrannar Prentsmiðjunnar Odda. Við systkinin snigluðumst
líka þar um allar hæðir, nöppuðum umbúðum utan af pappírsströng-
um og breyttum í báta sem við sigldum í garðinum heima. Og alltaf
þessi lykt og þessi hávaði. Allt svo framandi.
Þegar ég fór loks að gefa út bækur, eftir að hafa aftekið það með
öllu, ég hafði nefnilega svo stórar hugmyndir, mér fannst bækur hálf
gamaldags og ég vildi altjént hafa þær annaðhvort hringlaga eða í
kálfskinni. í mínum augum vom bækur úrelt form til að koma list á
framfæri. En svo braut ég odd af oflæti mínu og fór með mitt fyrsta
ljóðabókarhandrit í Prentsmiðju Áma Valdemarssonar, þar sem ég
féll fyrir hinum hlýju og flugelsku bræðrum Þorgeiri heitnum og
Haraldi. Bókin var auðvitað innbundin og þá kynntist ég því strax
sem er svo heillandi við prentsmiðjur og það er að þukla pappír,
velta fyrir sér leturtegundum, brotinu, saurblöðunum, og áhrifum
þessa alls á sálarlífið. Stundum sér maður þetta einsog skot, stund-
um stofnar maður geðheilsu sinni í hættu með eilífum vangaveltum.
Nú eða þá samstarfinu. Það er líka samstarfið sem heillar mig.
Þegar ég gaf út aðra bók mína hafði ég fengið þá flugu í höfuðið
að það yrði að skera uppúr henni, einsog ég hafði séð afana mína
gera við skrifborðin sín. Það virkaði á mig sem krakka sem
leyndardómsfull athöfn. Þegar ég bar þetta undir Þorgeir, skemmti
hann sér yfir hugmyndinni og spurði hvort ég vildi ekki barasta líka
hafa bókina trukkprentaða. Nýtt orð! Jibbí. Trukkhvað? Jú, blýsetta
og trukkprentaða. Og ég var ekki betur að mér en það að ég vissi
ekki mun á offseti og trukki. Ég veit um fína karla í Kópavogi, sagði
Þorgeir, sannkallaðir listamenn, þú ættir að tala við þá. Mér fannst
þetta aðdáunarvert: Að geta bent á einhvern annan. Þó ég hafi ekki
verið með mikil umsvif, hefði honum verið í lófa lagið að telja mér
hughvarf til að fá sinn bissniss. En þetta var upphafið á samstarfi
mínu við karlana í Prentbergi, sem mér skildist að væm svo miklir
sérviskupúkar að þeir ættu yfir að ráða nær einu trukkprentvélinni
og blýsetningarvélinni á fslandi. Ég kolféll fyrir þeim og gömlu
vélunum. Enda var bókin mín sem ég, einn minnsti útgefandi á
íslandi gaf út, kosin ein fegursta bókin það árið af prentfræðingum.
Ég var ekkert smá montin. Það er líf í tmkkinu. Og ég skynjaði
fljótt ákveðna nostalgíu hjá prentiðnaðarmönnum þegar það barst í
tal. Það er þetta sanna handverk, með fullri virðingu fyrir offsetinu.
Seinna prentuðu þeir Óskar, Eddi og félagar í Prentbergi, Galdrabók
Ellu Stínu, og um leið og ég hef kynnst prentsmiðjulífinu má ekki
gleyma pappírsinnflutningsfyrirtækjunum og bókbandsverksmiðj-
unni hans Einars, Bókfelli, hinu metnaðarfulla Oddaskrímsli með
halarófumar sjö og ísafoldarprentsmiðju, en þar fékk ég prentaða
ljóðabók, mér fannst það líka svo sniðugt út af nafninu og aldrinum.
Það endaði auðvitað með því að ég stofnaði mitt eigið útgáfuforlag:
Viti menn, en þegar ég ákvað aftur að brjóta odd af oflæti mínu og
Halldór bauð mér að gefa út hjá Mál og Menningu, saknaði ég þess
að koma ekkert í prentsmiðjuna. Ég vissi ekki hvemig mennimir
litu út sem prentuðu sögurnar mínar þó ég hefði getað gert mér ferð
þangað. Ég stakk upp á tmkkprentun, en það var ekki tekið til
greina, það þykir svo dýrt. Ég hef hinsvegar þá skoðun að bækur
verði að vera fallegar og sérstakar og mig dreymir um að gefa út
bók, þar sem prentað er á servíettur og fiðrildapappír og furðumiða,
sýnishomapappír, jafnvel flugmiða. Ég er með handritið tilbúið, það
eru auðvitað ástarljóð, heill bálkur og ef einhver er til í að prenta
það, sem les þessi orð, þá er ég til. Við höfum nefnilega ekkert
breyst síðan við vorum böm, það er ekki bara sagan sem skiptir
máli, heldur líka hvemig hún er sögð, og bókin er hluti af því að
segja söguna. Bókin sjálf, útlitið. Prentunin, letrið, pappfrinn.
Þetta byrjar í þögn, nær hámarki í hávaða og endar í hljóði. Og það
verður að vera eitthvað fallegt utanum það allt saman. ■
Elísabet Jökulsdóttir
6 ■ PRENTARINN