Prentarinn - 01.09.1999, Side 26

Fyrir nokkrum árum var
mikið talað um nýtt
fyrirbæri sem kallað var
raunlitaprentun.
Hér var þá átt við ýmsar
aðferðir til þess að
stækka það þrönga
litrými sem venjuleg
fjögurra lita prentun
getur skilað.
Hin almenna umræða
hefur hins vegar hljóðnað
á síðustu misserum og
gæti maður því haldið að
áhugi iðnaðarins á fyrir-
bærinu hefði dvínað og
hann snúið sér að öðrum
hugðarefnum.
Svo er hins vegar alls ekki,
heldur hafa margir
spekingar haldið því fram
að hér sé komið eitt
sterkasta vopn prent-
miðilsins í baráttunni við
rafræna miðla sem eru
litríkari og geta fangað
athygli fólks lengur og
betur.
Þó að þessi aðferð hafi
enn sem komið er ekki
verið notuð á íslandi er
hún í mikilli notkun
erlendis og er markaður-
inn í sífelldum vexti.
Hvað er raunlitaprentun?
Þar sem hið hefðbundna
CMYK litrými getur ekki náð
nema um 45% af þeim litum sem
augu okkar nema hefur alltaf ver-
ið þörf á einhverri tækni sem eyk-
ur þetta litrými og færir hina
prentuðu litmynd nær ljósmynd-
inni. 1991 kom maður að nafni
Mill Davies fram á sjónarsviðið
með tækni sem hann kallaði HiFi
prentun, þessi aðferð notaðist við
sjö prentliti, CMYK og rauðan,
bláan og grænan. Aðferðin notað-
ist einnig við slembiröstun og ný
litarefni í farvanum sem prentað
var með.
Árið 1993 voru síðan mörg
prentuð dæmi sýnd á IPEX sýn-
ingunni í Englandi, allir voru
sammála um einstök gæði verk-
anna og menn biðu spenntir eftir
að sjá hvernig markaðurinn tæki
við sér. Viðbrögðin létu samt bíða
nokkuð eftir sér, það voru ekki
margar prentvélar á þessum árum
sem gátu prentað 7 liti og menn
áttu í miklum vandræðum með
alla forvinnslu, sérstaklega
slembiröstunina, litgreiningu og
prófarkagerð. Einnig var skortur á
stöðluðum farvaseríum og þess
vegna var útkoman oft nokkuð
óáreiðanleg. Eftir þetta voru allar
aðferðir sem notuðu meira en 4
liti og höfðu það að takmarki að
víkka litrýmið kallaðar raunlita-
prentun (HiFi Printing).
En árið 1995 kynnti Pantone
fyrirtækið á Drupa sýningunni í
Þýskalandi sína útgáfu af
raunlitaprentun sem þeir kölluðu
Hexachrome. Þessi aðferð notast
við sex liti, CMYK og grænan og
orange. Eins og kunnugt er hafði
Pantone hannað litablöndunar-
kerfi sem er næstum því orðið
staðall í iðnaðinum, kerfið er
byggt á nokkrum grunnlitum sem
26 ■ PRENTARINN
blandað er saman til þess að fá út
um 1000 litbrigði. Hexachrome
aðferðin getur prentað um 90% af
öllum þessum litum sem er gífur-
leg framför frá þeim 45% sem
CMYK ræður við. Þetta þýðir að
verk sem þurfa marga sérliti
ásamt venjulegu staðallitunum
(CMYK) þurfa bara að fara einu
sinni í gegnum vélina. Þetta á sér-
staklega vel við í umbúðavinnslu
þar sem margir skærir litir eru ein
besta leiðin til þess að fá kaup-
anda vörunnar til að taka eftir
henni í troðnum hillum verslana.
Gott dæmi um þetta er að
hugsa sér verk sem unnið er í
CMYK. Verkið samanstendur af 3
mismunandi útgáfum af pökkum
utan af matvælum, hver pakki er í
4 litum með mismunandi sérlit,
þannig að hver tegund þarf að
vera á sér prentformi. Þetta eru
því í raun þrjú fimm lita verk sem
hvert þarf eitt sett af próförkum,
þrjár innstillingar og 15 plötur. Ef
þetta væri gert með Hexachrome
aðferðinni væri hægt að gera
þetta á einum formi með einni
próförk íyrir allt verkið, sex plöt-
um og einni innstillingu á þriðj-
ungi styttri tíma. Gæðin myndu
einnig verða meiri og kostnaður-
inn miklu lægri auk þess sem
verkið tæki skemmri tíma í fram-
leiðslu.
Hexachrome er í raun og veru
orðin staðalprentaðferðin sem
notuð er þegar talað er um
raunlitaprentun og er ástæðan
ekki síst sú að til er staðlað
grunnlitakerfí, farvaseríur og lit-
greiningarforrit til þess að byggja
á og tryggja fyrirsjáanlega út-
komu. Einnig eru vélar sem geta
prentað 6 liti yfir tuttugu sinnum
fleiri en átta og tíu lita vélar sam-
anlagðar og eru 6 lita vélar um
30% af nýjum vélum sem Heidel-
berg seldi á síðasta ári.
En málið er nú ekki alveg
svona einfalt. Prentunin á verkinu
er auðveldasti hlutinn því að ekki
þarf neinn sérstakan aukabúnað á
venjulegar offsetprentvélar til
þess að hægt sé að prenta
Hexachrome. Þó er hægt að ná
enn betri útkomu ef vatnslausar
vélar eru notaðar en það er ekki
skilyrði. Aðallistin liggur í for-
vinnslunni og hér byrja oft vanda-
málin.
Forvinnslustigið
Litrými
CIELAB
Þetta litrými var hannað af CIE
(Commission Intemationale de
l'Eclairage) sem em alþjóðleg
rannsóknarsamtök um litafræði
og staðla. Litrýmið byggist á öll-
um þeim litum sem mannsaugað
getur greint og skrásetur þá á
korti útfrá þremur hnitum
(L+A+B). Þetta litrými er tilvalið
til þess að geyma stafræn skjöl í
eða til þess að fylgjast mjög náið
með breytingum í litum, t.d. með-
an á prentvinnslu stendur. Þá eru
sérstakir mælar notaðir til þess að
mæla flökt í mælieiningu sem
kölluð er „Delta E“, en það er
önnur saga.
RGB
Þetta rými byggist á hinum
þremur frumlitum sem mynda
dagsljósið, rauðum, grænum og
bláum. Sjónvörp og tölvuskjáir
sýna myndir í RGB. Þetta rými er
mun stærra en CMYK og er þetta
ástæðan fyrir því að við getum
séð fleiri liti á skjánum en á
prentaða blaðinu.