Læknablaðið - 01.09.1924, Blaðsíða 10

136
LÆKNABLAÐIÐ
hægt aS greina nein sérstök lög líkt og í legi sumra dýra þar se|m aö-
greina má lengdarlög frá hringvöðvum. Þegar legiö dregst saman,
eykst þrýstingurinn inni í leginu, en þar er hvergi lát á nema um canalis
cervicalis, sem smátt og smátt þenst út og sú útþensla gengur vanalega
miklu betur, ef fornisti myndast fyrir neöan þann fósturhluta, sem aö
ber. Þrýstingurinn i fornistinu veröur ekki eins mikill og í sjálfum uterus
og því getur myndast þar tota, sem á hægra meö að þenja út undan sér
en stór blaöra með stórum radius. Ef ekkert fornisti myndast, þá verður
þrýstingurinn innan í can. cervicalis miklu meiri, og stundum gengur þá
fæðingin fljótar, en oft er það, að ertingin við þenna mikla þrýsting verð-
ur of mikil og verður úr hypertoni, sem seinkaö getur fæðingunni eins
og eg síðar mun koma að.
Retraction upp yfir fyrirliggjandi fósturhluta mun líka nokkru valda
um útþensluna, en varla eins miklu og þrýstingurinn að innan. Þá er
útþenslan er búin, bætist nýr kraftur við hríðirnar, rembingurinn eða
kviðvöðvahríðirnar og hjálpar til þess að færa fóstrið út.
Ef nú alt þetta er í góðu lagi og konan að öðru leyti vel sköpuð til fæð-
inga og fóstrið ber rétt að og er hæfilega stórt, þá gengur fæðingin eðli-
lega, læknir þarf þar venjulega ekki nærri að koma.
En einmitt á hríðunum verður oft misbrestur, eins og eg gat um í upp-
hafi, og hér eins og annarsstaðar er mest undir því komið, að vita glögt
hvað að er.
Hvað er þá til marks um að hríðirnar séu eðlilegar? Ekki getum við
farið að leggja belg inn í legið við hverja fæðingu og teikna linurit af
hríðunum. Nei, það er hægt að dæma nokkurn veginn rétt um hríðirnar
án þess að vita upp á millimeter hve tnikill er þrýstingurinn inni í leginu.
Mikið má ráða af því hvernig legið er viðkomu í hríðunum og milli þeirra,
eins af þvi hve langar þær eru og með hvaö löngu millibili og hvort hvíld-
irnar styttast eftir því sem á líður fæðinguna. Enn er mikið undir því
komið, að hvildirnar séu góðar og konan verkjalaus meðan á þeim stendur.
Óregla sú, sem á hríðunum verður er aðallega þrenskonar: 1. hríðirnar
of harðar en langt á milli þeirra, 2. tonus of mikill og geta þá hríðirnar
um leið verið annaðhvort of harðar eða of linar og 3. tonus of lítill og
hríðir veikar.
Of harðar hríöir án þess að tonus sé hækkaöur eru sjaldgæfar og óvíst
um orsök þess. Of harðar hríðir koma sjaldan aö sök, en geta þó orsakað
skyndifæðingu með stórum rifum í collum og perineum.
Of mikill tonus, hypertoni, er mjög tíður og þá annaðhvort með miklum
hríðum, sem er sjaldgæfara, eða með hríöum, sem ná ekki hátt upp yfir
tonus legsins, og miðar því fæðingunni lítið áfram, en óþægindi eru mikil
fyrir konuna, sem fær litla sem enga hvíld og er með stöðugum verkjum,
og ef þetta ástand er á háu stigi, er fóstrinu líka hætta búin, blóðrásin
um legið verður ófullnægjandi fyrir fóstrið og þvi hætt við köfnun í leginu.
Legið er sífelt fremur hart viðkomu og stundum viðkvæmt.
Þessi hækkaði tonus getur verið um alt legið eða þá að eins takmark-
aður, og skulum við nú athuga nánar hvort fyrir sig.
Hypertoni um alt legið orsakast venjulega af of mikilli ertingu annað-
hvort á collum eða corpus uteri. Það sem ert getur collum er t. d. það, að
belgirnir eru grónir við legið að neðan, og þrátt fyrir það, þótt þrýsting-