Læknablaðið - 01.08.1943, Page 11

LÆKNABLAÐIÐ
21
létta á öðram fætinum og standa
í hinn, skipta svo um og standa
þannig á víxl í fæturna eöa velta
fætinum upp á jarkann og standa
á honum. Séu menn á gangi leita
þeir oft eftir því því aS ganga í
hjólförum eSa á höllum fleti, þar
sem því verSur viS komiS og ætíS
þannig, aS innri rönd fótarins lyft-
ist. Líti maSur á skó þeirra, sem
eru aS byrja aS fá ilsigsþrautir
sínar, sér maSur mjög oft aS hæll-
inn er meira slitinn utanfótar, því
sjúkl. leitast viS aS ganga sem
mest á jarkanum. Þegar maSur
svo, eins og áSur er getiS, sér aS
fætur þessa fólks, sem kemur til
læknisins meS öldungis sömu
kvartanirnar eru meS mjög mis-
hvelfdum iljum, allt frá því aS vera
flatir eSa kúptir eins og tóbaks-
'járn og upp i þaS aS hafa háa
rist, þá ber allt aS sama branni,
aS þaS er ekki flatleiki fótanna,
sem þrautunum veldur, heldur
stillingin — valgusstillingin.
AS vísu getur góS hvelfing sig-
iS eSa troSist niSur, en þaS er oft-
ast afleiSing en ekki orsök. Þegar
vöSvarnir, sem halda fætinum í
réttri stillingu gefast upp, þá er
líka hrunin sterkasta stoSin undan
hvelfingunni og hún bælist. Ann-
aS atriSi, sem bendir skýlaust á
valgusstillinguna sem orsök óþæg-
indanna er þaS, aS maSur sér oft
menn meS flata il, sem hafa staSiS
í erfiSi langa æfi. án þess aS kenna
sér meins, en hitt er sjaldgæft aS
sjá valgusfót, sem þolir strit, ef
þaS þá er til.
Fyrsta svar vöSvanna viS erf-
iSinu er vöxtur — hypertrophia —
og getur þeim stundum vaxiS svo
fiskur um hrygg, aS þeir þoli þaS,
sem á þá er lagt og hverfa þá
óþægindin. En geti þeir ekki
styrkzt nóg, kemur þar aS, aS
þeir gefast upp. Þá fer aS reyna á
böndin, þau togna eins og viS
hvern annan áverka, verSa aum
viSkomu og sár hver hreyfing, en
vöSvarnir svara þessu ástandi meS
ósjálfráSum samdrætti — defence
musculaire — hreyfingar fótarins '
eru hindraSar — pes planus con-
tractus.
Þegar böndin eru fullteygS
hætta þrautirnar í þeim og er nú
fóturinn oft tiltölulega óþæginda-
lítill, en þó kemur venjulega fljótt
seySingsverkur ef eitthvaS reynir
á hann aS marki. Þessi óþægindi
koma aS miklu leyti frá ristarliS-
unum, nú eru þeir úr lagi gengn-
ir og liggja skakt hver aS öSr-
um, brjóskiS nuddast og eySist
en beingaddar — osteophytar —
myndast á röndum liSanna. Er
nú fóturinn kominn á lokastigiS.
Þetta var um fyrri flokkinn
insufficicentia peduum og er þá
hinn ótalinn.
Fyrri flokkurinn er skýrt af-
mörkuS heild hvaS einkenni snert-
ir og orsakir svo og gang sjúk-
dómsins og meSferS. En síSari
flokkurinn er æriS sundur-
leitur og má raunar segja, aS hann
hafi ekkert sameiginlegt nema lag
fótanna og stillingu — plano valg-
us — og óþægindin, sem af því
stafa. Sérstaklega eru orsakirnar
ólíkar og má í fljótu bragSi telja
þær helztu þessar:
L MeSfæddur sköpulagsgalli
tilsvarandi bægifæti eSa
mjaSmarliShlaupi.
II. Slys
1) á beinum, oftast hælbrot,
stundum brot á ristar- eða
háristarbeinum, ökla eSa
neSst á legg.
2) á vöðvum, annaShvort
iljarvöSvum eSa leggvöSv-
um, oftast sköflungsvöSv-
unuro,