Fréttatíminn - 12.08.2011, Page 31

viðhorf 27Helgin 12.-14. ágúst 2011
Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri: Teitur
Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is. Auglýsinga-
stjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
ingsályktunartillaga um rammaáætlun um
vernd og nýtingu náttúrusvæða landsins
verður lögð fram von bráðar. Mögulega
strax í næstu viku. Er það um það bil tveim-
ur árum síðar en gert var ráð fyrir þegar
núverandi ríkisstjórn tók við völdum vorið
2009. En þegar rammaáætlunin hefur verið
samþykkt má gera ráð fyrir að hjól Lands-
virkjunar fari að snúast af alvöru.
Er þar mikið í húfi fyrir
þjóðarbúskapinn eins og
Landsvirkjun benti reyndar
á í merkilegri skýrslu sem
hún lét vinna og gaf út fyrir
rúmlega mánuði. Þar er
farið yfir möguleg efna-
hagsleg áhrif af rekstri og
arðsemi fyrirtæksins fram
til ársins 2035. Til að setja
þau áhrif í samhengi kemur
fram í skýrslunni að árleg
áhrif arðgreiðslna í ríkissjóð færu langt
með að standa undir gjörvöllu heilbrigðis-
kerfinu. Eða staðið straum af kostnaði
við háskóla, framhaldsskóla, menningar-,
íþrótta- og trúmál auk löggæslu, dómstóla
og fangelsa landsins.
Margt þarf þó að gerast áður en Lands-
virkjun fer að mala svona mikið gull fyrir
þjóðina. Fyrsti áfanginn er einmitt að ná
niðurstöðu um rammaáætlunina.
Maður þarf ekki að vera sérstaklega spá-
mannlega vaxinn til gera ráð fyrir að sú
niðurstaða verði aldrei að allra skapi. Skoð-
anir virkjunarsinna og náttúruverndarsinna
eru of skiptar til þess að svo geti orðið. Og
rammaáætlunin verður örugglega tilefni
verulegra átaka milli ríkisstjórnarflokk-
anna.
Fulltrúar VG hafa þegar sýnt fram á að
þar á bæ er lítil stemning fyrir að hleypa
Landsvirkjun á skeið. Í tveggja ára gömlum
stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar er með-
al annars fært til bókar að engar ákvarð-
anir verði teknar tengdar virkjunum í neðri
hluta Þjórsár fyrr en rammaáætlun liggur
fyrir. Er sú klásúla örugglega komin frá
VG og lýsandi fyrir stefnu flokksins. Fyrir
liggur þó að virkjanir í neðri hluta Þjórsár
eru með bestu fyrirliggjandi virkjanakost-
um landsins.
Engin af þessum þremur virkjunum –
Hvammsvirkjun, Holtavirkjun og Urr-
iðafossvirkjun – er á hálendinu, allar eru í
byggð. Þetta eru fyrst og fremst rennslis-
virkjanir, lónin í tengslum við þær eru til-
tölulega hófleg, og umfram allt á landsvæði
sem nú þegar er að stórum hluta markað
af manna höndum. Þá þarf ekki að reisa
nýjar stórar raflínur til að flytja orkuna, þau
mannvirki eru fyrir hendi og orkufram-
leiðslan er hlutfallslega mikil.
Virkjanirnar í neðri hluta Þjórsár eru
sem sagt nánast eins ákjósanlegur kostur
og hægt er að gera sér í hugarlund, ef virkja
á fallvötn landsins á annað borð. Það gefur
ákveðin fyrirheit um skoðanaskiptin fram-
undan að VG hafi kosið að draga víglínuna
við þessar virkjanir á sínum tíma.
Hitt er annað mál að formaður VG, Stein-
grímur J. Sigfússon, hefur ekkert útilokað
í þessum efnum. „Neðri virkjanirnar í
Þjórsá eru mjög hagkvæmar vegna þess að
þær nýta alla miðlunina sem fyrir er ofar í
Þjórsársvæðinu. Núpavirkjun og síðan Urr-
iðafossvirkjun eru að vísu ekki án umhverf-
isfórna. Það þarf vissulega að fara vel yfir
það, en að breyttu breytanda eru þær mjög
eðlilegur virkjunarkostur áður en menn
ráðast í ný og óröskuð svæði,“ sagði hann á
Alþingi í nóvember 2005.
Það verður athyglisvert að fylgjast með
umræðum um þetta líklega helsta hitamál
haustsins.
Virkjun eða verndun
Hitamál haustsins
Jón Kaldal
kaldal@frettatiminn.is
Þ
Fært til bókar
Ungar og önnur afkvæmi
„Svona sofa gíraffaungar,“ segir í fyrir-
sögn á vefnum bleikt.is þar sem birt
er mynd af afkvæmi gíraffans þar sem
það sefur með hálsinn langa hring-
aðan ofan á skrokknum. „Er eitthvað
sætara en þetta?“ spyr sá sem skrifar,
greinilega í hrifningarvímu yfir fallegu
ungviðinu, enda er bleikt.is vefur fyrir
drottningar, eins og stendur í haus. Ef
bærilegur prófarkalesari eða stjórnandi
á drottningavefnum hefði farið yfir þetta
hefði textagerðarmanninum væntan-
lega verið bent á að gíraffinn er klaufdýr
sem eignast kálfa en ekki unga. Fyrir
áhugasama má það fylgja að gíraffar
eru hjarðdýr og er fjöldinn í hverri hjörð
oftast 12-15 dýr, karldýr sem er foringi
hjarðarinnar, nokkur kvendýr, kálfar og
ókynþroska karldýr. Þennan þekkingar-
skort er þó auðvelt að fyrirgefa enda gír-
affar dýr sem þrífast fjarri okkar köldu
og norðlægu slóðum. Það átti hins vegar
ekki við um annað dýr sem sagt var frá í
ónefndu blaði fyrir allmörgum árum. Þar
vær rætt um selunga. Einhverjir héldu
að skrásetjarinn væri svona flámæltur
og hefði átt við silunga. Við nánari skoð-
un kom hins vegar í ljós að hann hafði
dvalið árum saman í Danmörku og átti
einfaldlega við afkvæmi selsins, kópinn.
Það er ekki víst að Kópavogsbúar væru
eins sáttir við nafnið á heimabæ sínum
ef hann héti Selungavogur.
Bent á sparnaðarleiðir
Þingmenn stjórnarflokkanna sitja langa
fundi þessa dagana enda fjárlagagerðin
í fullum gangi. Fyrirséð er að ríkissjóður
verður áfram rekinn með miklum halla.
Steingrímur J. Sigfússon fjármálaráð-
herra hefur látið hafa eftir sér að um
40-45 milljarða halli verði á ríkissjóði.
Ekki takist að brúa bilið á næsta ári,
eins og að hafi verið stefnt. Stjórnvöld
standa því frammi fyrir frekari niður-
skurði og hugsanlega skattahækkunum.
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, for-
maður Framsóknarflokksins, fullyrðir að
hækkun virðisaukaskatts á matvæli sé
rædd af fullri alvöru innan stjórnarflokk-
anna. Oddný G. Harðardóttir, formað-
ur fjárlaganefndar Alþingis, segir á hinn
bóginn að þingmannahópur sem unnið
hafi að fjárlagagerðinni leggi þessa leið
ekki til. Steingrímur J. svarar formanni
Framsóknarflokksins á Smugunni og
segir hann úti í mýri með þessar æfingar
sínar, hann sé að tjá sig um eitthvað sem
hann viti ekkert um. Jónas Kristjáns-
son ritstjóri metur stöðuna svo að engar
pólitískar forsendur séu fyrir hækkun
matarskatts. Málið snúist um fjölda fólks
sem rétt hafi til hnífs og skeiðar. Hærri
matarskattur myndi kljúfa þjóðina frá
meirihluta stjórnarflokkanna á þingi.
Því komist Steingrímur J. Sigfússon
ekki upp með þetta. Jónas bendir hins
vegar á aðra leið, sem væntanlega
reynist kerfinu örðugri enda sé fjár-
málaráðherrann lokaður fyrir kröfum
um að skera suma þætti úr ríkisbákninu.
„75 manna og næsta óþarfar stofnanir
lifa góðu lífi, meðan reynt er að klípa
af velferð þjóðarinnar. Hvað höfum við
svo sem að gera við Útlendingastofnun
eða Umhverfisstofnun, sem reglubundið
taka rangar eða engar ákvarðanir? Hvað
höfum við að gera við Fangelsisstofnun,
sem stendur í vegi afplánunarfangelsis á
Reyðarfirði? Hvað höfum við að gera við
Matvælastofnun, sem reynir að hindra
bakstur í heimahúsum?“ Svo spyr Jónas
sem klykkir út með því að hægt sé að
vernda velferðina með því að skera
slíkar stofnanir niður við trog. Takmark-
aðar líkur eru á því að fjármálaráðherra
fari að þessum ráðum ritstjórans.
E itt meginverkefni okkar sem sátum í stjórnlagaráði
var að leggja til stjórnar-
skrárákvæði um fyrir-
komulag kosninga til
Alþingis. Þingið hafði
beinlínis kallað eftir því.
Sama gerði þjóðfundur-
inn haustið 2010. Megin-
atriðin í tillögum ráðsins
eru nýskipan kjördæma
og persónukjör. Um
þetta mikilvæga við-
fangsefni verður fjallað
í þessum og næstu pistlum undir
samheitinu „Ný stjórnarskrá“.
Kjördæmi, eitt eða fleiri?
Mörg okkar vildum leggja niður
kjördæmin og viðhafa landskjör
einvörðungu. Fyrir því færðum við
ýmis rök, svo sem að þingmenn
sem kosnir eru á landsvísu hugsi
best um hagsmuni heildarinnar.
Aðrir töldu nauðsynlegt að tengja
framboð afmörkuðum kjördæmum,
ella myndu tengsl þingmanna við
kjósendur sína rofna. Niðurstaða
ráðsins var beggja blands. Grunn-
reglan er sú að landið sé eitt kjör-
dæmi, en í kosningalögum má þó
kveða á um uppskiptingu í allt að
átta kjördæmi. Hér verður gert ráð
fyrir að skipt verði upp í kjördæmi,
a.m.k. um hríð.
Kjördæmin fá þó nýja merkingu.
Listar verða boðnir fram á kjör-
dæmavísu en líka landsvísu. Fram-
bjóðandi á kjördæmislista má jafn-
framt vera á landslista síns flokks
eða samtaka, en þar mega líka vera
frambjóðendur utan kjördæma.
Kjósandi getur merkt við einn lista
af hvorri tegundunni sem er. Hann
getur líka valið einstak-
linga, jafnvel af mörgum
listum, eins og skýrt
verður út í næsta pistli.
Gagnvart kjósendum er
landið því sem eitt kjör-
dæmi.
Frambjóðandi hlýtur
að jafnaði að tala til kjós-
enda í kjördæmi sínu en
líka höfða til allra lands-
manna, vilji hann hljóta
stuðning utan kjördæmis
síns. Þess er vænst að
þannig náist kostir lands-
kjörs, sem er ábyrgð þingmanna
gagnvart öllum landslýð, en um leið
sé trygging fyrir því að rödd hverrar
byggðar heyrist á þingi.
Tvískiptur kjörseðill
Verði hugmynd ráðsins að veruleika
verða kjörseðlar tvískiptir. Efri hlut-
inn verður eins og verið hefur, með
kjördæmislistum hlið við hlið. Hér
er sýndur ímyndaður og einfaldur
kjörseðill, þar sem aðeins tvö sam-
tök koma við sögu. Kjósandi í Aust-
vesturkjördæmi getur merkt við
einn af listunum þremur. T.d. getur
hann merkt við Z-lista íþróttamanna
og hefur hann þá um leið gefið þeim
tveimur mönnum sem eru á listan-
um jafna hlutdeild í atkvæði sínu.
Neðri helmingur kjörseðilsins
tilgreinir lista sem eru í boði á öllu
landinu og lítur því eins út í öllum
kjördæmum. Frambjóðendur á kjör-
dæmislistum mega jafnframt vera
á landslista sömu samtaka. Fram-
bjóðendur íþróttamanna í AV-kjör-
dæmi nýta sér þetta, allir nema
Hreiðar sem vill ekkert gera hosur
sínar grænar utan síns kjördæmis. Á
landslista íþróttamanna er auk þess
Anna úr NS-kjördæmi, auk Þóru
sem ekki er á neinum kjördæmis-
lista. Listamannasamtökin bjóða
aðeins fram á landsvísu. Kjósandi
hvar sem er, t.d. í Austvesturkjör-
dæmi, getur samt merkt við lands-
lista þeirra.
Hér er einungis fjallað um lista-
kjör, ekki persónukjör. Það bíður
næsta pistils.
Flókið?
Flest virðist flókið við fyrstu sýn.
Þingmönnum fannst listakjör í stað
einstaklingskjörs illskiljanlegt þeg-
ar það var tekið upp fyrir rúmri öld.
Fullyrða má að kosningafyrirkomu-
lag það sem hér er reifað er ekki
flókið. Það er til í ýmsum gerðum er-
lendis, t.d. í Hollandi. Bland af kjör-
dæmis- og landslistakjöri tíðkaðist
líka hér á landi um áratugaskeið um
miðbik liðinnar aldar.
Undirritaður reifaði í framboði
sínu til stjórnlagaþings,og aftur í
stjórnlagaráði, sáraeinfalt kerfi þar
sem kosið væri persónukjöri og
einvörðungu á landsvísu. Hugmynd-
in náði ekki fram að ganga en með
góðu fólki í stjórnlagaráði varð sátt
um ofangreinda lausn sem vissulega
er nokkru flóknari – en nær flestum
markmiðum.
Ný stjórnarskrá
Landið eitt kjördæmi – eða hvað?
Þorkell Helgason
sat í stjórnlagaráði
Kjörseðill í Austvesturkjördæmi (AV)
Kjördæmiskjör
x Z-listi íþróttamanna
Hreiðar Árnason
Inga Klemensdóttir
Landskjör (kjördæmi innan sviga, sé því að skipta)
Y-listi listamanna Z-listi íþróttamanna
Ríkharður Gunnarsson Anna Önnudóttir (NS)
Heiðdís Arnarsdóttir Inga Klemensdóttir (AV)
Sigurvin Pétursson Þóra Ögmundardóttir
Jakobína Ástráðsdóttir