Læknablaðið - 01.02.1978, Blaðsíða 31

LÆKNABLAÐIÐ
9
Guðmundur Bjarnason
ÞVAGFÆRASÝKINGAR HJÁ BÖRNUM MEÐ
MEÐFÆDDA GALLA I ÞVAGFÆRUM
Skilgreining þvagfærasýkingar er sú, að
bakteríur finnist við smásjárskoðun í botn-
falli fersks þvags og við ræktun úr þvagi.
Þessi skilgreining stenst þó ekki ef sjúk-
lingur hefur fengið, þó ekki sé nema einn
skammt af antibiotica — eða ef þvagpruf-
an mengast af bakteríum frá perineum eða
undan foPhúð.
Mjög erfitt er að gera sér glögga grein
fyrir tíðni þvagfærasýkinga hjá börnum.
Þar veldur mestu, að mörg þessara barna
fá meðferð vegna hita af óþekktum upp-
runa og læknast án þess að þvag sé rann-
sakað eða sjúkdómurinn greindur. Að hinu
leytinu er einnig til, að um ofgreiningu sé
að ræða og þyrfti helst að gera þá kröfu
að tvær til þrjár þvagræktanir gæfu vöxt
sömu bakteríustofna, til að greining sé
örugg.
Önnur börn geta svo langtímum saman
gengið með þvagfærasýkingu án þess að
hafa nokkur einkenni. Stúlkur sýkjast
meira en helmingi oftar en drengir, en á
allra yngsta aldursskeiði (innan eins mán-
aðar) hafa piltarnir þó vinninginn. Þessu
valda tíðari meðfæddir gallar hjá drengj-
um, sem oft gefa einkenni snemma.
Við rannsókn skólayfirlæknis í Oslo kom
í Ijós, að 2,2% allra stúlkna í fyrsta bekk
barnaskóla höfðu þvagsýkingu.1 Þar af
hafði fjórðungur aldrei haft nein einkenni.
Frumsýking orsakast oftast af coli bakt-
eríum, sömu stofnar og ræktast úr hægð-
um, og verður sýkingin með þeim hætti
að bakteríur frá endaþarmi og perineum
eiga hæga leið að þvagrásinni og siðan inn
í blöðru. Þetta á fyrst og fremst við um
stúlkubörn þar sem þvagrásin er stutt og
tiltölulega víð, einkum þegar börn liggja
lengi með þvag og hægðaklíning í bleyju,
Frá Bamadeild Landspítalans.
Greinin barst ritstióm 28/11 1977. Samþykkt
til birtingar 29/11 1977.
að ekki sé talað um þegar notaðar eru
plast- eða gúmmíbuxur.
Aðrar bakteriur, svo sem Klebsiella,
Proteus og Pseudomonas, koma svo í kjöl-
far Coli sýkingarinnar. Frá blöðru breiðist
sýkingin síðan um þvagleiðina (ureteres)
til nýrna og verður sú dreifing hraðari og
auðveldari ef bakflæði (reflux) frá blöðru
til þvagleiðara er fyrir hendi.
Venjulega ná bólgubreytingar aðeins til
slímhúðar þvagfæranna, en þegar um er að
ræða endurteknar eða langvarandi sýking-
ar, ná þessar breytingar stöðugt dýpra nið-
ur í vöðvavefinn og sjálfan nýrnavefinn.
Þegar sýkingin hefur svo læknast, stendur
oft eftir óþjáll bandvefur í veggjum þvag-
veganna og samandreginn örvefur í nýrun-
um. Þessar breytingar ganga ekki til baka
og geta með tímanum valdið nýrnabilun.
Hver ein sýking skilur svo við þvagfærin,
að næsta sýking verður auðveldari,2 og
sýnir sú staðreynd ljóslega, hve mikils er
um vert að gera þegar frá byrjun allt sem
verða má til að fyrirbyggja endursýkingu.
Þvag er ákjósanlegur jarðveffur fyrir
bakteríur, en vegna þess að eðlileg þvag-
færi tæmast nær fullkomlega og slímhúð
þvagfæranna veitir verulega mótstöðu
gegn sýkingu, veitist þeim erfitt að ná
fótfestu, nema eitthvað það komi til, sem
veiki mótstöðu slímhúðarinnar. Mestu
varðar þar hvers konar rennslistregða, sem
torveldar eðlilega tæmingu og veldur jafn-
framt hækkuðum þrýstingi og útvíkkun
ofan við þrengslin.
Mynd nr. 1 sýnir algengustu staði
rennslistregðu í þvagfærum.
a) Forhúðar og þvagrásarop (phimosis,
meatus stenosa).
b) Aftari urethra og biöðruháls (urethra
valvula, stór colliculus, blöðruhálscon-
tractura).