Læknablaðið - 15.03.1983, Qupperneq 9

LÆKNABLADID
67
3. UPPLÝSINGAKERFI OG KERFISGREINING
3.1. í kjölfar þekkingar og tækniþróunarinnar,
og ekki sízt vegna stöðu tölvutækninnar í
þeirri þróun, hefur fylgt að kalla má ný
kerfishugsun (systems philosoþhy) og breytt
viðhorf á mörgum sviðum. Fessi kerfishugsun
er mjög tengd þeim vinnuaðferðum, sem
tölvutæknin og önnur rafeindatækni, ekki sízt
á sviði fjarskipta, hafa leitt af sér (1, 9, 10, 11,
12, 14, 18, 21, 23, 24, 25, 29, 30). Vegna áhrifa
frá þessari þróun hafa einnig ýmsar aðferðir
og hugtök úr nútíma stjórnunar-og rekstrar-
fræði náð fótfestu innan skipulagningar heil-
brigðiskerfisins, og ekki sízt innan röntgen-
greiningartækni (11, 31). Þessar tæknilegu
forsendur hafa svo skapað grundvöll til skoð-
unar og greiningar vandamála frá nýjum
sjónarhornum, sem gerir röðun eðlisþátta
þeirra (components) í innbyrðis tengd kerfi
(systems) nauðsynlega. Ekki er hér um ný-
lundu að ræða, þar eð kerfisgerð og kerfis-
greining hefir verið undirstaða flestra heim-
spekistefna allt frá fornöld.
3.2. Oft er hér e.t.v. fremur um að ræða nýja
orðmerkingu (semantics) og skýrari skilgrein-
ingar hugtaka, sem nauðsynlegar eru vegna
forskriftagerðar og »hugbúnaðar« (soft-ware)
til tölvunota (9, 32). í öðrum tilvikum hafa,
vegna tækni-og þekkingarþróunar, komið upp
tæknileg, stjórnunarleg eða annars konar hug-
tök og vandamál, sem krefjast nýrrar aðferðar
(29).
í raun má því setja alla þætti mannlegrar
viðleitni og starfsemi í upplýsingakerfi (infor-
mation systems), þar sem meiri eða minni
fjöldi atburða, upplýsinga, eiginleika og við-
bragða er tengdur í lokað stýrikerfi (cyberne-
tic system), en innan þess kerfis hafa breyting-
ar á eðli og ástandi einstakra þátta (compo-
nents) áhrif á alla aðra þætti kerfisins, og
einnig út fyrir það. (Mynd 3.2.1).
3.3. Það, sem einkennir upplýsingakerfi (infor-
mation system) eru þannig fyrst og fremst
innbyrðis áhrif þeirra þátta, sem það er
samsett úr. Grundvöllur kerfisgreiningar er, að
allar lífverur hafa líffæri, sem eru sérlega gerð
til að safna gögnum (data), bæði innan frá og
utan (intrinsic — extrinsic). í lífverunni eru svo
aðrir þættir, eða líffæri, sem greina, áætla, taka
ákvarðanir og framkvæma, allt á grunni þeirr-
ar vitneskju, sem fengin er. Þetta eru undirstöð-
urnar undir vistfræði (ecology), sem einmitt
fjallar um stærri eða smærri upplýsingakerfi,
vistir, vistkerfi (3, 33). Samsvarandi þættir eru
einnig til í öllum öðrum skipulagsheildum.
3.2.1. Einföld mynd af stýríkerfi (cybernetic system) (3).