Læknablaðið - 15.05.1983, Blaðsíða 12

136
LÆKNABLADIÐ
Table VII. Admission rates per 100,000 popuiation
per year.
Reykjavík, Iceland (1973-1980)
Both sexes............................... 122
Oslo Norway (1964-1971)
Males ................................... 266
Females ................................. 101
Cardiff, Wales(1958)
Both sexes............................... 153
brot, jafnvel pótt það væri án breytingar á
meðvitund. Þessi skilgreining er gerð til þess
að útiloka allra vægustu höfuðáverka og er
mun þrengri en sú sem notuð var í þessari
könnun samanber það sem sagði í inngangi.
2. Almennt (2, 3, 4) eru þó höfuðáverkar skil-
greindir sem hvers konar sár, afrifur og mar á
höfði milli augabrúna og hnakkagrófar. Einnig
saga um högg á þetta svæði, höfuðverk,
ógleði, uppköst, svima, þokusýn og svo hvers
konar breytta eða minnkaða meðvitund eða
önnur einkenni frá heila eða heilataugum eftir
slíkt högg. Þá teljast þeir með, sem farið hafa í
röntgenmyndatöku af höfði vegna meintra
áverka, jafnvel þó saga sé óljós og myndir
neikvæðar. Þessi skilgreining er notuð í þess-
ari könnun, þó þannig að hér er eingöngu um
innlagða sjúklinga að ræða, þ.e. sjúklinga sem
hafa fengið einhvers konar höfuðáverka og
verið taldir í þörf fyrir innlögn þess vegna.
Allir meiriháttar áverkar á höfði krefjast
innlagnar á spítala. Hvað minniháttar áverka
áhrærir má í stórum dráttum segja, að eftirfar-
andi ástæður geti legið til grundvallar innlögn:
Meðvitundarleysi, a.m.k. ef það varir lengur
en 1-2 mínútur. Hvers konar minnkuð eða
trufluð meðvitund, minnisleysi, einkenni frá
heila eða heilataugum, krampar, svimi,
uppköst, mikill höfuðverkur, einkenni um
höfuðkúpubrot við skoðun eða á röntgen-
mynd. Ýmis önnur atriði geta skift verulegu
máli í þessu sambandi og leitt til innlagnar. Má
par nefna: tíma sólarhrings, fjarlægð frá spítal-
anum, aldur, erfiðleika með eftirlit og áfengis-
neyslu sjúklings.
Dálítil aukning hefir orðið á fjölda innlagna,
þó ekki geti hún talist marktæk. Við athugun
kemur í Ijós, að innlagnir eftir umferðaróhöpp,
sem leiða til höfuðáverka, hafa staðið í stað
undanfarin ár. Innlagnir eftir fall eða hras hafa
hins vegar aukist og hámark það, sem náðist
1975 og 1980 virðist hafa verið af þessari
orsök, en ekki vegna umferðarslysa. Kemur
það nokkuð á óvart. Erfitt er að leiða getum
að því, hvað veldur. Höfuðáverkum af völdum
íþrótta og hestamennsku hefur ekki fjölgað.
Fall eða hras hefur aukist jafnt alla daga
vikunnar. Helst er á það að benda, að slys í
heimahúsum eru öllu fleiri árin 1974, 1975, 1979
og 1980 en önnur ár og hjá konum hefir þeim
reyndar stöðugt farið fjölgandi síðan 1976.
Fjöldi slysa úti við annarra en vinnuslysa
tvöfaldaðist árið 1975 og hefur haldist lítið
breyttur síðan. Þetta gildir um karlmenn. Hjá
konum hafði slysatíðni úti við haldist nær
óbreytt frá og með 1974 en 1980 nær tvöfald-
aðist sú tala.
Ekki er vitað til, að innlagningarástæður
hafi neitt breyst þessi árin, enda ætti það þá
líka að koma fram í sambandi við aðrar
orsakir slysa en aðeins fall og hras. Ef marka
má aðgerðafjölda á ári vegna höfuðáverka,
virðist þessi fjölgun höfuðáverka ekki endi-
Iega pýða fjölgun á alvarlegum áverkum.
Innlögnum á gjörgæsludeild hefur heldur ekki
fjölgað og bendir það til þess sama.
Aukning innlagna síðustu árin er svipuð og í
ýmsum löndum (1, 2). Virðist hún fyrst og
fremst fólgin í aukningu á vægum áverkum.
Orsökin er þó ekki sú sama, því hérlendis er
um að kenna aukningu á falli og hrasi, en
erlendis umferðarslysum (1).
Töluverður fjöldi sjúklinga er lagður inn á
Borgarspítalann á ári hverju með höfuðá-
verka. Ur Reykjavík og nærliggjandi byggðar-
lögum, þaðan sem þeir koma flestir, koma þó
mun færri tiltölulega en kemur fram í könnun-
um svipaðs eðlis erlendis (1, 2, 3), samanber
töflu VII.
Margir þessara áverka eru alvarlegir, eins
og sjá má af því, hve margir eru lagðir inn á
gjörgæsludeild og einnig hversu margir gang-
ast undir aðgerð, en það hlutfall virðist hærra
en gengur og gerist.
Að sjúklingar skuli flestir koma úr Reykja-
vík og nærliggjandi byggðarlögum er svipað
og sumar aðrar kannanir hafa bent á, fleiri
sjúklingar koma úr borgum en úr minni
bæjum og sveitum. Hvort slys eru þar raun-
verulega færri eða smávægilegri er ekki vitað.
Greinilegt er, að sjúklingar úr Reykjavík og
nágrannabyggðum koma mun fyrr inn eftir
höfuðáverka en sjúklingar úr fjarlægari byggð-
arlögum. Sjúklingar utan af landi dreifast enn
frekar á sólarhringinn. Þó kemur helmingur
þeirra innan fjögurra stunda og 75 % þeirra
innan sólarhrings frá slysi. Ástæðu fyrir þessu
er sjálfsagt fyrst og fremst að leita í mismun-