Læknablaðið - 15.05.1983, Blaðsíða 39

LÆKNABLADID
155
Davíð Á. Gunnarsson:
Læknisfræðin ræður ekki, heldur
skólabræður
Spurningin um stöðu læknisins fer auðvitað
algerlega eftir pví, hvaða stöðu við erum að
velta fyrir okkur. Okkur heilbrigðisstéttum,
hvort sem við erum læknar, hjúkrunafræð-
ingar eða spítalastjórar, finnst stundum, að við
sem stéttir, séum miðpunktar einhvers kerfis,
sem við pá köllum heilbrigðiskerfi, en heil-
brigðismál eru aðeins hlekkur í pjóðfélagskerf-
inu. Þau eru háð pjóðfélagslegri uppbyggingu,
pólitískum skoðunum, siðfræði, trúarbrögðum
lífsvenjum, svo að eitthvað sé nefnt. Hér er
ekki um neitt einangrað, lokað kerfi að ræða,
heldur er petta hluti af okkur sjálfum. Vanda-
mál dagsins fjalla pví í raun um stöðu lækn-
isins í pjóðfélaginu.
Staða einstakra lækna eða læknahópa, er
auðvitað mjög misjöfn. Sumir læknar hafa
ótrúleg völd og áhrif. Aðra er lítið sem ekkert
hlustað á. Hverjir lenda í hvorum hópnum fer
oft ekki eftir læknisfræðilegum afrekum, held-
ur eftir skólabræðrum, ættingjum, nágrönnum
og öðrum félögum. Ég geri ekki ráð fyrir, að
pað sé pess konar úttekt, sem forráðamenn
læknasamtakanna vilja fá hér. Þeir vita að til
pess vitum við, sem stöndum við hliðina á
peim, alltof mikið. Ég hef valið að skoða pessa
stöðu í pví, sem ég kalla fimm eða sex lögum
eða páttum.
Ef við skoðum pjóðfélagið ofan frá, p.e.a.s.
byrjum að velta fyrir okkur setningu mark-
miða og veltum pví síðan fyrir okkur, hversu
miklar fjárveitingar fara til heilbrigðismála,
síðan hvernig fjármagninu er dreift innan
heilbrigðisstigans og loks hvernig petta fjár-
magn er nýtt, p.e.a.s. rekstrarleg stjórnun á
fjármagninu, annars vegar á stofnunum og
hins vegar á deildum, og síðan stjórnun
læknismeðferðarinnar. Petta er pað næsta,
sem ég gat komist í að reyna að skipta stöðu
læknisins upp í pjóðfélaginu, dálítið pyrami-
diskt ofan frá og par til læknirinn fer í rauninni
að meðhöndla sjúklinginn sjálfan.
Ef við byrjum á pví að skoða markmið
pjóðfélagsins, pá eru pau skilgreind í heilbrigð-
islögunum. í heilbrigðislögunum stendur, að
allir landsmenn skuli eiga kost á fullkomnustu
heilbrigðispjónustu, sem á hverjum tíma eru
tök á að veita. Samkvæmt pessu lögum er
staða læknisins sú, að á hann er nánast lögð sú
kvöð, að tryggja sjúklingnum alltaf allt pað
nýjasta og besta, sem til er innan læknisfræð-
innar.
Atökin um fjárveitingu er árviss viðburður á
hverju hausti. Þá birtast langar og miklar
greinar um hina margvíslegustu starfsemi í
blöðunum. Ég held, að á pessu sviði sé staða
lækna bæði sterkust og veikust. Ég er sann-
færður um, að pað má m.a. pakka pessari
baráttu lækna, að í dag er 10 % af pjóðartekj-
um varið til heilbrigðispjónustu, en ég held
líka, að innbyrðis átök innan stéttarinnar hafi
grafið undan trú almennings og stjórnmála-
mannanna, að læknar geti alltaf metið pað
rétt, hversu mikið eigi að fara til heilbrigði-
smála. Þetta er í rauninni sjálfsskaparvíti
lækna.
Ég nefni hér bandaríska rannsókn máli mínu
til stuðnings. Tölur eins og pessar sjáum við oft
í erlendum bókum um heilbrigðismál. Þessar
tölur hér eru frá Georgíu í Bandaríkjunum,
og eru teknir fyrir helstu dánarvaldar.
Það er sem sagt byrjað á hjartasjúkdómum,
síðan krabbameini, æðasjúkdómar, umferðar-
slys, önnur slys o.s.frv. Síðan setur höfundurinn
upp pað, sem hann kallar módel af pví hvaða
pættir pað eru, sem gætu haft áhrif á pessa
tegund dauðdaga. Varð niðurstaðan sú, að
heilsugæslan gæti hjálpað 12% af samtals
34 %, sem deyja úr hjartasjúkdómum. Lífsstíll-
inn, petta er hugtak, sem sést æ oftar, bæði í
bandarískum og skandinaviskum umræðum
um heilbrigðismál og kostnað vegna heil-
brigðismál, á hvað getur hann haft áhrif?:
54 %, umhverfið 5 %, síðan eitthvað, sem
við getum kallað erft heilbrigðisástand, p.e.a.s.
í rauninni samsetning okkar frá fæðingu, 28 %.
Síðan er petta tekið saman og niðurstaðan
verður sú, að heilbrigðispjónustan sem slík
(einnig heimilislækningar) eru 11 %. Lífsstíll-
inn er heil 43 %, umhverfið 19 % og síðan
petta líffræðilega ástand okkar frá fæðingu
27 %.
Það er verið að vekja athygli á pví að
heilbrigðispjónustan geri ekki pað gagn, sem
áður hafði verið talið, hún skili ekki árangri.
Þetta er í rauninni pað vandamál, sem pið
læknarnir fáið mest. Þið komið til með að
purfa að sýna fram á, fyrir stjórnmálamönnun-
um og öðrum, hvernig fjárveitingin gerir mest
gagn, eða hvort eitthvað kemur út úr pessu.
Ég held, að fáar stéttir fái í raun jafn
markvissa stjórnunarmenntun og læknar. Ég