Læknablaðið - 15.10.1983, Blaðsíða 21

LÆKNABLADID
247
Tafla 1. Yfirlit um fjölburafædingar aftur á átjándu öld.
Ár Fjöldi fæðinga Tvíbura- fæðingar Príbura- fæðingar Fjórbura- fæðingar Fjölbura- hlutfall* (MBR) Tíðni tvíbura- fæðinga** Tíðni príbura- fæðinga***
1792-1796 7.863 64 2 - 16,9 1:123 1:3932
1818-1825 12.894 117 3 - 18,7 1:110 1:4298
1881-1890 .... 22.217 392 4 - . 35,2 1:57 -y 1:4152
1891-1900 .... 23.458 410 7 — 35,2 1:57 J
1901-1910 .... 22.199 374 4 - 33,7 1:59 \ 1:3080
1911-1920 .... 24.000 363 11 — 31,1 1:66 J
1921-1930 .... 26.417 396 5 — 30,1 1:67 \ 1:7427
1931-1940 .... 25.572 315 22 — 24,6 1:81 J
1941-1950 .... 34.665 421 5 — 24,4 1:82 \ 1:6640
1951-1960 .... 45.012 461 7 i 20,8 1:98 J
1961-1970 .... 45.274 452 8 - 20,3 1:100 \ 1:8078
1971-1980 .... 43.588 387 3 — 17,8 1:113 J
*) Fjölburar sem hlutfall af hverjum púsund fæddum.
**) Tvíburafæðingar miðaðar við heildarfjölda fæðinga.
***) Þríburafæðingar miðaðar við heildarfjölda fæðinga.
tvennt kemur í ljós að árin 1881-1930 var ein
þríburafæðing af hverjum 3816 fæðingum en
árin 1931-1980 var ein þríburafæðing af hverj-
um 7764 fæðingum, sem samsvarar því að
þríburar fæðist nú annað hvert ár að jafnaði.
Príburafæðingar hafa löngum þótt í
frásögur færandi. f>ess er t.d. getið í annálum
að árið 1543 hafi biskupsdóttir alið þríbura, og
árið 1727 fæddi kona í Hörgárdal þrjú
meybörn. Árið 1734 lést skagfirsk kona sem
hafði átt tvenna tvíbura og eina þríbura.
Meðal annarra fjölburafæðinga sem sagan
geymir eru fæðingar samvaxinna tvíbura árin
1745 og 1802.
Tafla 2 sýnir kyn þeirra þríbura sem fæðst
hafa síðustu fimm áratugina (5, 6). Það vekur
athygli að af 75 þríburum sem fæðst hafa
þessa hálfu öld eru stúlkurnar 48 en drengirnir
aðeins 27. Ekki verður vart slíks munar milli
kynja hjá tvíburum. Þríburafæðingar þar sem
allt voru drengir hafa aðeins orðið þrisvar á
þessu tímabili (þ.e. 1949, 1975 og 1977) en
þriggja stúlkna fæðingar voru níu sinnum
(síðast 1969).
Fyrstu tíu árin af starfstíma Fæðingaskrár-
innar (1972-1981) voru 402 fjölburafæðingar
hér á landi. Breyting á fjölburahlutfallinu
(MBR) frá fyrri helmingi þessa tímabils til
síðari hlutans er ekki marktæk (úr 16,6 í 19,0).
Aukin notkun hormónalyfja hér á landi á
síðustu árum virðist ekki hafa aukið tíðni
fjölburafæðinga, enda hafa þau hormónalyf
sem þekkt eru að því að valda fjölburafæðing-
um ekki verið í notkun hér svo kunnugt sé.
Tafla 2. Þríburafædingar sídustu hálfa öld, eftir kyni.
Ár Drengur Drengur Drengur Drengur Drengur Stúlka Drengur Stúlka Stúlka Stúlka Stúlka Stúlka Alls
1931-40 — i 1 — 2
1941-50 i i i 2 5
1951-60 — 2 2 3 7
1961-70 — 1 3 4 8
1971-80 2 -r 1 — 3
1931-80 3 5 8 9 25
Loks má geta þess til fróðleiks að staðfestar
upplýsingar (7) eru um vestfirska konu (Maríu
Rögnvaldsdóttur, f, 1891) sem átti sex sinnum
tvíbura og þrisvar einbura.
í næstu grein verður fjallað um lengd
meðgöngu.
HEIMILDIR
1) Gunnlaugur Snædal: A few aspects of deliveries
in Iceland in the past. Nordisk Medicinhistorisk
Arsbok 1975, pp. 122-8.
2) Tölfræðihandbók 1974, bls. 44. Hagstofa íslands,
1976.
3) Hagtíðindi, 10. tbl. 66. árg., bls. 197. Hagstofa
fslands, 1981.
4) Gunnlaugur Snædal, Gunnar Biering og Helgi
Sigvaldason: Fæðingar á Íslandi 1881-1972. Heil-
brigðisskýrslur, fylgirit 1972. Landlæknisembætt-
ið, 1975.
5) Mannfjöldaskýrslur árin 1931-35, 1936-40, 1941-
50, 1951-60 og 1961-70. Hagstofa islands, 1938-
75.
6) Mannfjöldaskýrslur árin 1971-80. í handriti.
7) Prestspjónustubækur ögurpinga 1881-1924 og
1925-1947.