Læknablaðið - 15.12.1984, Blaðsíða 15

LÆK.NABLAÐID 1984;70:333-4
333
NABLAÐIÐ
THE ICELANDIC MEDICAL JOURNAL
Læknafélag íslands og
Læknafélag Reykjavíkur
70. ARG. - DESEMBER - 1984
RAFLÆKNIN G AR
Raflækningum var fyrst beitt árið 1938. Miklar
umræður hafa síðan átt sér stað og hafa
læknar og aðrir deilt um kosti og galla þessa
meðferðarforms og stutt mál sitt með fag-
legum rökum, en oft hafa tilfinningar borið
rökin ofurliði. Enginn veit í raun hvernig
raflækningar lækna. Með til þess gerðum
tækjabúnaði er með rafmagni framkallaður
kramþi, en sýnt hefur verið fram á, að lækn-
ingamátturinn virðist bundinn við það að kram-
pavirkni sé sett af stað í stuttan tíma í
heilanum. Enginn vafi er á því að raflækningar
voru víða ofnotaðar og þá við sjúkdóma eða
ástand, sem raflækningar hafa lítil áhrif á.
Ófullkomin svæfingartækni og neikvætt umtal
í fjölmiðlum áttu sinn þátt í hræðslu margra
við raflækningar.
Reynslan hefur sýnt að með raflækningum
má ná góðum árangri í meðferð sjúklinga er
hafa innborna geðlægð (endogen depression).
Að meðhöndla sjúklinga með aðra sjúkdóma
en innborna geðlægð heyrir nú orðið til
undantekninga. Bætt svæfingartækni og full-
komnari tækjabúnaður hafa haft í för sér að
alvarleg aukaáhrif eru nær óþekkt. Nýrri tæki
nota mun minni orku til að framkalla kramp-
ann. Auk þess hefur færst í vöxt að setja
rafskautin eingöngu öðrum megin yfir víkjandi
hluta heilans (non dominant hemisphere).
Rannsóknir (1) á minni sjúklinga 6-9 mán-
uðum eftir raflæknismeðferð hafa leitt í ljós, að
ekki er með prófum hægt að sýna fram á
truflun á minni eða skertum hæfileika til að
læra. Þó er athyglisvert, að þeir sjúklingar sem
hafa fengið raflækningar er rafskautin eru
lögð tvíhliða (bitemporalt) kvarta um minnis-
truflanir. Þær kvartanir koma ekki fram hjá
þeim sem eingöngu fá rafskautin lögð öðrum
megin.
Hafa ber í huga, að raflækningum er nær
aldrei beitt sem fyrstu meðferð við þunglyndi,
yfirleitt ekki fyrr en lyfjameðferð og önnur
meðferðarform hafa verið reynd til þrautar.
Lyfjameðferð er miklum mun algengari og ný
lyf eru alltaf að koma til sögunnar. Lyf eru þó
ekki án aukaverkana, þó að sýnt hafi verið
fram á minni hættu við lyfjameðferð með
þunglyndisiyfjum hjá sjúklingum með hjarta-
sjúkdóma en áður var talið. Nýrri lyf við
þunglyndi hafa í flestum tilfellum minni auka-
áhrif en þau gömlu. Með þunglyndislyfjum fær
sjúklingurinn þó stundum tækifæri til að svipta
sig lífi.
í athyglisverðri grein Hlédísar Guðmunds-
dóttur í þessu blaði um notkun raflækninga er
að finna ýmsar upplýsingar um notkun þessar-
ar aðferðar hér á landi á árunum 1970-1981. í
greininni er ekki að sjá að heildarfjöldi raf-
lækninga hafi minnkað á árunum 1979-1981.
Varðandi nýgengi (incidence) gegnir svipuðu
máli. Árin 1970 og 1971 skera sig að nokkru
leyti úr, sérstaklega árið 1971, en eftir það er
nýgengið nær óbreytt.
f rannsókn Hlédísar kemur fram að geðdeild-
irnar virðast beita raflækningum með mjög
mismunandi hætti svo ekki sé meira sagt. Ekki
kemur fram hve margar innlagnir voru á
hvorn spítala fyrir sig (geðdeild Borgarspítala
og Klepssppítala), en ljóst er að notkunin er
mjög misjöfn. Engin umfjöllun er um það hver
ástæðan kynni að vera. Veljast sjúklingarnir
inn á deildirnar með misjöfnum hætti? Er
sjúkdómsgreiningin innborinn geðlægð stærri
hluti heildarinnlagna á Borgarspítala en á
Kleppsspítala? Kallar íhaldssemi á notkun
raflækninga á Kleppsspítala fram ofnotkun á
geðdeild Borgarspítala?
Nýleg grein (2) fjallar um raflækningar frá
faraldsfræðilegu sjónarmiði. í ljós kemur í
þeirri grein, að á svæði í norðurhluta New
York fylkis hefur nýgengi raflækninga farið
mjög lækkandi á árunum 1961-1975. Árið 1973
var nýgengið þar þó 2.46/10.000 íbúa. Á íslandi
var nýgengið það ár 1.5/10.000 íbúa. Fjöldi
endurmeðferða í þessum hluta New York
fylkis, sem greinin fjallar um, er hlutfallslega
minni en hér. Ein eftirmeðferð á móti hverri