Læknablaðið - 15.11.1986, Blaðsíða 51

LÆKNABLAÐIÐ
315
ræktaðist í febrúar 1985 úr hálsstroki fjögurra ára
drengs, sem var grunaður um skarlatsótt og hafði
hann ekki verið á sýklalyfjum fyrir sýnatöku.
Allir pneumokokkastofnar sem prófaðir voru,
reyndust næmir fyrir penisillíni.
UMRÆÐA
Greining á S. pyogenes og S. pneumoniae byggist
aðallega á útliti gróðurs, ásamt sýklalyfja- og
efnahvataprófum og fullkomnari
greiningaraðferðir eru ekki notaðar hér, nema í
völdum tilvikum. Af þessum sökum má gera ráð
fyrir einhverri skekkju í greiningu, en hún er lítil
og í ljósi þess, hve sjaldgæft er að finna hér
ónæmi fyrir umræddum lyfjum, hefur hún
óveruleg áhrif á niðurstöður og má segja að
ónæmismyndun S. pneumoniae fyrir penisillíni
og S. pyogenes fyrir eryþrómýsíni sé ekki
vandamál hér á landi, enn sem komið er. Við
megum þó liklega eiga von á sömu þróun hér og í
nágrannalöndunum. Ónæmisvandamál af þessu
tagi eru nú slík í fjarlægum löndum, að t.d. í
Japan er eryþrómýsín tæplega nothæft lengur
sem valkostur við penisillín og í Suður-Afríku er
sumstaðar mælt með reglulegum næmisprófum á
pneumokokkum (5). Þessi þróun ónæmis sást í
kjölfar mikillar sýklalyfjanotkunar (5-7).
S. pyogenes og eryþrómysínónœmi. Penisillin
hefur haldið velli á Vesturlöndum sem kjörlyf við
sýkingum af völdum S. pyogenes og hefur ekki
verið sýnt fram á það að bakterían hafi myndað
ónæmi fyrir lyfinu (8). Öðru máli gegnir um
eryþrómýsín, annað lyf, sem mikið hefur verið
notað við S. pyogenes-sýkingum, sérstaklega
þegar um penisillínofnæmi er að ræða.
Eryþrómýsínónæmi hefur þekkst hjá
streptókokkum frá því að fyrstu tilraunir með
lyfið hófust á mönnum árið 1952 (9) og 1958
fannst fyrst slíkt ónæmi hjá S. pyogenes (10).
Margar rannsóknir hafa síðan staðfest
eryþrómýsínónæmi hjá S. pyogenes, en tíðnin
reynst mjög mismunandi eftir löndum og
sumstaðar farið hratt vaxandi hin síðari ár. Svo
virðist sem aukin notkun á lyfinu geti haft í för
með sér vaxandi ónæmismyndun fyrir því. í
Japan varð þess fyrst vart 1971 og reyndist þá
8.5% stofna vera ónæmir við lyfjaþéttni 100
pg/ml. Mikil aukning varð á notkun makrolíða í
Japan frá 1972 og á næstu árum voru
eryþrómýsín og skyld lyf notuð reglulega við efri
öndunarvegasýkingum. Á sama tíma jókst mjög
ónæmi S. pyogenes fyrir eryþrómýsíni.
Ónæmistíðnin fór síðan hratt vaxandi, reyndist
20% ári síðar og yfir 70% árið 1974 og sást þessi
þróun víða í landinu (6).
í Bandaríkjunum kom fyrst í ljós ónæmi S.
pyogenes fyrir lyfinu árið 1968 (9). Tíðnitölur frá
Bandaríkjunum og Kanada hafa þó verið mun
lægri en í Japan. Á áttunda áratugnum reyndist
ónæmistíðnin vera frá 0.5% (11) til 6% (8). í
þessum rannsóknum, sem og fleiri, voru stofnar
sagðir ónæmir við minnstu lyfjaþéttni, sem
hindrar vöxt (minimal inhibitory concentration,
MIC) ^l pg/ml. Rannsókn í Oklahóma sýndi
fram á ónæmi 4.8% stofna við MIC>2 pg/ml
(8). í næmisprófum sem framkvæmd eru
samkvæmt Kirby-Baueraðferðinni er
eryþrómýsín næmi miðað við MIC<2 pg/m.l.
Ónæmistíðni í Evróu er svipuð og í
Bandaríkjunum. í nýlegri rannsókn i Malmö
reyndust 99% stofna næmir fyrir eryþrómýsíni
við MIC<2 pg/ml (12), en í annarri rannsókn er
tók til stofna víða af Iandinu reyndust þeir allir
Jákvædar ræktanir
Mynd 4. S. pneumoniae. Fjöldi jákvœðra sýna frá
hverjum sýnatökustað. Hr=hráki, Há = háls, Ne = nef
og nefkok, BB = barkaástunga og berkjuskol,
Ey = eyru, SK=sár og kýli, An = annað.
Jákvædar ræktanir
Mynd 5. S. pneumoniae. Fjöldi jákvceðra sýna á
mánuði á árunum 1983-1985.