Læknablaðið - 15.11.1986, Blaðsíða 53

LÆKNABLAÐIÐ
317
Hálsstroksræktanir á höfuðborgarsvæðinu fara
að mestu fram á sýkladeild Landspítalans, en lítill
hluti þeirra er gerður á sýkladeild Borgarspítalans
eða um 10%. Tölur sem hér fara á eftir varðandi
jákvæðar ræktanir í Reykjavík og nágrenni eru
frá sýkladeild Landspítalans og myndu
viðbótartölur frá sýkladeild Borgarspítalans ekki
breyta miklu í samanburði skráðra og ræktaðra
tilfella.
Árið 1979 eru skráð 83 tilfelli af S. pyogenes-
hálsbólgum og skarlatssótt, en fjöldi jákvæðra
ræktana er hins vegar 129. Hér eru því vanskráð
meira en 40 tilfelli.
Árið 1982 eru skráð 599 tilfelli, en jákvæðar
ræktanir eru 311 eða 51.9%, og 1983 eru skráð
tilfelli 1.061 og jákvæðar ræktanir eru 389 eða
36.7%. Hér er því greinilega um nokkra
ofskráningu að ræða.
Erfiðara er að átta sig á slíkum samanburði fyrir
landsbyggðina. Aðalástæðan er skortur á
upplýsingum varðandi ræktanir annars staðar.
Könnun sýkladeildar Landspítalans á fjölda
hálsræktana á heilsugæslustöðvum og
sjúkrahúsum landsins, að Akureyri
undanskilinni, gaf nokkra hugmynd um þetta. Á
árinu 1982 voru 300 hálsræktanir framkvæmdar.
Ætla má að um 10% hafi verið jákvæðar með
tilliti til S. pyogenes (gengið út frá hlutfalli
jákvæðra og neikvæðra ræktana á sýkladeild
Landspítalans 1979). Jákvæðar hálsræktanir á
landsbyggðinni utan Akureyrar yrðu þannig 30
talsins, en auk þeirra ræktuðust 16 á sýkladeild
Landspítalans. Ef áætlað er að jákvæðar
ræktanir á Akureyri sama ár séu um 15% af
jákvæðum ræktunum í Reykjavík og nágrenni,
eða 30-40 talsins, verða allar S. pyogenes-
ræktanir frá landsbyggðinni þannig innan við
100. Skráð tilfelli voru hins vegar 849.
Ljóst er að nokkurs ósamræmis gætir í skráningu
sjúkdómanna og ræktunarniðurstöðum og er
þetta sérstaklega áberandi fyrir landsbyggðina.
Svo virðist sem skekkjan sé á báða vegu, bæði
van- og ofskráning. í fyrra tilvikinu láta læknar
hjá líða að tilkynna sjúkdómana. Hið síðara
undirstrikar þá staðreynd, að sjúkdómsgreiningin
er byggð á forsendum sjúkrasögu og skoðunar og
styðst yfirleitt ekki við nákvæma sýklagreiningu.
í ljósi þess hve erfitt er að greina þessa sjúkdóma
örugglega með sögu og skoðun að leiðarljósi (19,
20), má segja, að skráningartölur séu lítt
marktækar hvað varðar tíðni og útbreiðslu
sjúkdómanna hér á Iandi.
Jákvædar ræktanir
Mynd 6. S. pyogenes. Fjöldi jákvœðra hálsstroka á
mánuði á árunum 1982-1985.
Skráning smitsjúkdóma hefur faraldsfræðilegt
gildi og ætti, ef upplýsingamiðlun er góð, að geta
komið læknum að gagni í starfi. Því er mikilvægt
að skráning sé áreiðanleg. Ljóst er að í núverandi
formi er skráning S. pyogenes-hálsbólgu
gagnslaus. Ef talin er þörf á að skrá þessa
sjúkdóma hér mætti annað hvort styðjast við
upplýsingar frá rannsóknarstofum eða þá að
læknar tilkynni einungis þau tilfelli sem byggja á
sýklagreiningu. Sú aðferð yrði þó ekki heldur
alveg gallalaus, því ef skoðuð er tíðni jákvæðra
ræktana yfir vetrarmánuðina sést að hún minnkar
oft verulega kringum áramót, en hækkar svo
seinni hluta vetrar. Er líklegt að á þessu tímabili
sé sent inn minna af sýnum vegna hátíðanna,
bæði vegna fría lækna og svo þess að sjúklingar
leiti síður til þeirra.
Hvað varðar tíðni pneumokokkasýkinga, virðast
þær einnig vera algengari á vetrum, og eru að
meðaltali 38,7 jákvæðar ræktanir (úr almennum
sýnum) á mánuði á tímabilinu október til mars,
og 28,9 á tímabillinu apríl til september. Tíðnin er
hæst í mars, að meðaltali 44,7% og lægst í júlí,
21,7% að meðaltali. Ef ræktanir úr hráka,
barkaástungu og berkjuskoli eru skoðaðar
sérstaklega, eru jákvæðar ræktanir að meðaltali
10,7 á fyrra tímabilinu og 8,2 á því síðara.
Meðaltöl sömu tímabila fyrir ræktanir úr nefi,
nefkoki og eyra eru 17,2 og 10,8. Meiri sveiflur
eru þannig á tíðni jákvæðra ræktana frá efri
öndunarvegum en þeim neðri. Þó tíðni jákvæðra
pneumokokkaræktana fari heldur vaxandi frá ári
til árs, er ekki um að ræða stórar sveiflur milli
ára.
HEIMILDIR
1. Steingrímsson Ó, Jónsdóttir K, Kolbeinsson A.
Breyting á lyfjanæmi gonokokka. Læknablaðið
1976; 62: 216-7.