Læknablaðið - 15.02.1988, Qupperneq 41

LÆKNABLAÐIÐ
63
Tafla VI. Samanburður á tannleysi karla á
Norðurlöndum.
Land Ár Aldur Tannleysi
Noregur (10)........... 1976 65-79 72,0%
Noregur (21)........... 1977 67-79 49,0%
Noregur (21)........... 1977 67-78 31,0%
Noregur (8)............ 1977 67 47,3%
Noregur (12)........... 1978 67+ 45,6%
ísland................. 1986 65-79 58,1%
Svíþjóð (9) ............. 1978 50-54 29,5%
Svíþjóð (9) ............. 1978 55-60 28,8%
ísland................... 1986 52-54 13,3%
ísland................... 1986 55-60 31,5%
Svíþjóð (11) ............. 1981 70 46,0%
ísland.................... 1986 65-69 47,0%
ísland.................... 1986 70-74 68,0%
Danmörk (20).......... 1982 50-64 24,8%
ísland................ 1986 52-64 27,5 %
Danmörk (4).......... 1974 65+ 64,7%
Danmörk (20)......... 1982 65-81 53,8%
ísland............... 1986 65-79 58,1%
Samkvæmt athugun Haakansons hafa 20-24 ára
Svíar á Malmö-svæðinu að meðaltali 29 tennur í
munni en 11 tennur þegar 55-60 ára aldri er náð
eða u.þ.b. 5 tennur í hvorum gómi, nema 7 í
neðra gómi karla (9). Á sama aldri höfðu
karlmennirnir í Hjartavernd að meðaltali 14,5
tennur að brúarliðum meðtöldum.
í Gautaborg voru 70 ára karlar og konur með
svipaðan tannafjölda væri aðeins litið til hinna
tenntu eða 13,6 og 13,5 tennur alls, en 46% karla
(og 55% kvenna) voru tannlaus (11).
Meðaltannafjöldi Hjartaverndarkarla á aldrinum
65-69 ára var 8,9 og 44% voru tannlausir. Á
aldrinum 70-74 ára voru karlarnir með um 4,7
tennur og um 64% án tanna. Fjórtán
einstaklingar voru tenntir í aldursflokknum 75-79
ára eða 32,6%, en þeir höfðu að meðaltali 13,7
tennur. Að tannleysingjunum meðtöldum er
meðaltalið 4,4 tennur (mynd 4).
Þótt munnheilsa hafi eflaust batnað í
nágrannalöndunum, þá hefur sá bati alls ekki
verið augljós á efri aldursstigum. Ef til vill má
spyrja, hvort »bætt munnheilsa« (oral health)
þýði í reynd aðeins seinkun á tanntapi fyrir
mikinn hluta íbúanna. (Sjá myndir 9 og 10). Enda
þótt mikill fengur sé að slíkri seinkun, fylgja ef til
vill nokkrar skuggahliðar, svo sem rýrir kjálkar
eftir langvarandi tannholdsmein og verri
aðlögunarhæfni m.a. við gervitönnum, þegar
aldur færist yfir.
Óneitanlega hlýtur markmiðið að vera það, að
menn haldi tönnum sínum ævilangt. Það er
greinilegt, að eigi takmark
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar um
minnkun tannleysis um 50% fyrir 35-40 ára og
25% fyrir 65 ára og eldri milli áranna 1985 og
2000 að nást, þá þarf mikið átak til (30, 31).
Með brýr og krónur voru um 21% hinna tenntu í
úrtaki Hjartaverndar, eða 9,7% alls úrtaksins.
Ákveðið var að telja krónur og brúarliði eins og
heilar tennur, enda þjóna þessir hlutir sem slikir
með tilliti til útlits og tyggingar, auk þess sem þeir
eru fastir í munni (32).
Lausa tannparta höfðu 14,3%. í athugunarhópi
Haakansons var partaeign helmingi hærri meðal
54-55 ára kvenna, en verður svo helmingi
algengari meðal 55-60 ára karla (9). Sænskar
rannsóknir frá 1970 sýndu, að 58-68 ára
einstaklingar þörfnuðust tannparta í um 31%
tilvika (33). Ætla má að þörfin sé vart minni
hérlendis.
Þær konur, sem haldið hafa tönnum sínum, eru
að jafnaði betur tenntar en karlarnir samkvæmt
mörgum könnunum. Þær eru einnig duglegri að
leita sér hverskonar lækninga (9, 11, 12).
Karlarnir hafa hærri tannskemmdatíðni, enda
fleiri með sínar eigin tennur (6, 9, 11, 34). Þetta
kann að benda til þess, að ýmsir karlanna, sem
haldið hafa einhverjum tönnum séu í raun betur
staddir með gervitennur. Raunar hefur verið bent
á, að einstaklingar með fáar slæmar tennur séu í
reynd tannlausir og að skilin milli tenntra og
tannlausra séu á engan hátt ljós í þessu tilliti (35,
36). Sænsk rannsókn frá 1970 sýnir að 56% Svía
58-68 ára þörfnuðust gervitanna (33). Sé einungis
tekið mið af aldri gervitannanna hjá körlunum í
Hjartaverndarkönnuninni, má vænta þess, að
ekki sé þörfin minni hér (tafla V). Sú staðreynd,
að karlar eru þó gjarnan með meira af heilum,
(óviðgerðum), tönnum en konur, ásamt því að
flestar rannsóknir sýna hærri tíðni tannleysis hjá
konum, vekur óneitanlega þá spurningu, hvort
tannáta sé algengari hjá konum (6, 9, 11, 34).
Tannlæknar hafa Iengi vitað, að fjöldi íslendinga
notar gervitennur mun lengur en æskilegt er, enda
kemur það berlega fram í þessari könnun, þar
sem meðalaldur gervitannanna var yfir 12 ár.
Einnig kom í ljós, að algengast er að menn eignist
á lífsleiðinni einar til tvennar gervitennur,