Innsýn - 01.03.1974, Qupperneq 17

VÍSINDI OG TÆKNI
í umsjá
Árna Hólm
Hver sem kynnt hefur sér ræki-
Sjaldan hafa menn orðið fyrir það sem Biblían se^ir um
eins miklum vonbrigðum af að heimsendi, gerir ser ljost að
stara upp £ stjörnuhimininn eins skyringar af þessu tagi, eru ekki
og nú í sambandi við halastjörn- 1 sa-roræini við þá mynd, sem þar er
una Kohoutek. dregin upp.
Kohoutek er nefnd eftir tékk- , En nd er ekki úr vegi að ræða
neska stjarnfræðingnum, sem litilshattar um halastjörnur al-
fyrstur kom auga á hana fyrir mennt og draga fram það, sem
allmörgum mánuðum. Það er afar stjarnfræðingar álíta og vita um
sjaldgæft að halastjörnur finn- þessi himinfyrirbrigði.
ist svo snemma og tilfellið var Til eru skráðar heimildir um
með þessa (þ.e. svo löngu áður halastjörnur allt frá árinu 2000
en þær koma að sólu). f. Kr. og eru þær elstu frá Kína
Samkvæmt útreikningum .þessa og Babýlon. Fram að 1800 höfðu
tékkneska stjörnufræðings, átti verið skráðar V20 halastjörnur.
halastjarnan að verða óvenjustór En á næstu 100 árum (1800-1900)
þegar hún kæmi í námunda við fundust hvorki meira né minna en.
jörðina o§ þar af leiðandi óvenju 335 halastjörnur. ástæðan fyrir
björt. Hun átti jafnvel að lýsa þessari aukningu var^tilkoma
töluvert á nóttunni. Halastjarn- fullkomnari stjörnukíkja (fyrst
an Halley, sem er ein stærst notaðir í byrjun 1?. aldar), og
þeirra, sem hér sést, átti að ekki síður það, að á umræddri
vera tiltölulega lítil í saman- öld var það keppikefli áhugamanna
burði við Kohoutek. í stjörnufræði að finna hala-
I stað þess að verða þessi stjörnur. Sá sem sló öll met
stóra og bjarta halastjarna, er (og sem enn á heimsmetið) var
Kohoutek aðeins lítill daufur dyravörður £ franskri stjörnu-
punktur að sjá á himni og sést rannsóknarstöð, Pons að nafni.
ekki almennilega nema £ sjónauka. Hann fann 37 halastjörnur á
Hvers vegna útreikningarnir árunum frá 1801 til 1827.^
varðandi þessa halastjörnu brugð- Halastjarna skiptist £ þrennt:
ust er 'ekki almennt vitað enn: kjarna, hjúp og hala. Kjarninn
engin útskýring hefur verið gefin er talinn gerður úr tiltölulega
en hún á ef til vill eftir að litlum efniseiningum, sem séu
koma. svipaðar að samsetningu og gerð
Þrátt fyrir að Kohoutek brást og venjulegir loftsteinar (sem
vonum og eftirvæntingum manna, margir eru gerðir úr blöndu
hvað stjarnfyrirbrigöi snertir, af nikkel og járni). Allar at-
þá hefur Kohoutek vakið athygli huganir benda til þess, að bilið
á öðru sviði. milli efnaklumpanna sé allmiklu
Margir lesenda hafa án efa meira en þvi sem nemur meðal-
rekist'á l£tið rit, skrifað af stærð klumpanna sjálfra.
manni, sem nefnir sig Móses Utan um þennan kjarna er hjúp-
Davið. 1 þessum ritum er Kohou- urinn, sem gerður er úr ýmsurr^
tek æt.lað mikið hlutverk £ gangi lofttegundum og geimryki. Hjúp-
heimsviðburðanna. 1 ritunum er urinn er mjög teygjanlegur og
því m.a. haldið fram, að "jóla- stækkar m^ög þegar halastjarnan
skrimslið’,' eins og Kohoutek var kemur 1 námunda við sólu (hita-
nefnd þar, myndi boða nokkurs þensla m.a.), en dregst saman
konar heimsendi, þegar hún fjarlægist svo sólu.
13
linnsýn