Þjóðin: tímarit sjálfstæðismanna - 01.12.1938, Side 7

Þ J Ó Ð I N
251
til starfa, og liafði lokið störfum og
undirskrifað frumv. til sambands-
laga 19. júlí s. á.
Alþingi kom aftur saman 2. sepl.
1918. Samþykkti það sambandslaga-
frumvarpfð 9. sept. Var það samþ.
með öllum atkv. gegn einu i livorri
deild. Þeir, sem greiddu atkv. gegn
frv. voru: I nd. Benedikt Sveinsson,
í e.d. Magnús Torfason.
Var nú stofnað til þjóðaratkvæða-
greiðslu um frumvarpið meðal ísl.
alþingiskjósenda. Fór sú atkvæða-
greiðsla fram 19. okt. 1918. Þátttak-
an í atkvæðagreiðslunni var 43%.
Sögðu 12411 já, en 999 nei.
22. nóv. s. á. samþ. Fólksþing
Dana Sambandslagafrumvarpið. Og
Landsþingið samþ. það 29. s. m.
Ilægrimenn einir greiddu atkvæði
gegn því.
Daginn eftir, 30. nóv., voru lögin
undirskrifuð af konungi, og' gengu
i gildi 1. desember árið 1918.
Helztu álwæði sambandslagcinna.
Það leiðir af sjálfu sér, að þegar
tveir aðilar deila um bagsmunamál
og réttindi, muni að minnsta kosti
ekki sá, sem er minni máttar, fá
öllum sínum kröfum framgengt.
Það fór og svo, að þótt sambands-
lögin frá 1918 séu eflaust stærsta
og merkasta sporið, sem stigið lief-
ir verið i sjálfslæðisbaráttu íslend-
inga, þá eru þar þó mörg atriði,
sem íslendingar töldu ekki vel við
unandi þá, og auðvitað bæfa enn
ver vexti þjóðarinnar nú.
Höfuðávinningur íslendinga með
sambandslögunum felst i 1. gr. Hún
er svo hljóðandi:
„Danmörk og Island eru frjáls
og fullvalda ríki í sambandi um
einn og sama konung, og um
samning þann, er felst í þessum
sambandslögum.
Nafn beggja ríkja eru tekin i
heiti konungs.“
Með þessari grein er fullnægt liöf-
uðkröfunni, sem íslendingar böfðu
allt af gert í sjálfstæðisbaráttunni.
Annað liöfuðávinningur íslands
við sambandslagasamninginn, felst
i 18. gr. Skv. þeirri grein geta Is-
lendingar, árið 1943, sagt upp sam-
bandslagasamningnum og þar með
orðið gjörsamlega óbáðir sam-
bandsríkinu. — En beimild þessi er
þó bundin mjög ströngum takmörk-
unum, sem eg síðar skal rekja.
6. gr. sambandslaganna er svo-
liljóðandi:
„Danskir ríkisborgarar njóta
að öllu leyti sama réttar á Is-
landi, sem íslenzkir ríkisborg-
arar fæddir þar, og gagn-
kvæmt.
Ríkisborgarar hvors lands
eru undanþegnir berskýldu i
liinu.
Bæði danskir og íslenzkir rík-
isborgarar bafa að jöfnu, bvar
sem þeir eru búsettir, frjálsa
heimild til fiskveiða innan
landbelgi bvors ríkis.
Dönsk skijj njóta á Islandi
sömu réttinda sem islenzk ski])
og gagnkvæmt.
Danskar og islenzkar afurð-
ir og afrek skulu gagnkvæmt
eigi að neinu leyti sæta óbag-
kvæmari kjörum en nokkurs
annars lands.“