Byggingarlistin - 01.01.1951, Blaðsíða 12

f
Prófessor Guðjón Samúelsson
húsameislari ríkisins
Fœddur 16. apríl 1887 . Dáinn 25. apríl 1950
Stórt skarð var höggvið í hina fámennu stétt íslenzkra
húsameistara 25. apríl sl. ár er prófessor Guðjón Samú-
elsson andaðist eftir langt og merkilegt æfistarf.
Guðjón Samúelsson var fæddur að Hunkurbökkum í
Vestur-Skaptafellssýslu. Foreldrar hans voru Samúel
Jónsson, trésmíðameistari, og kona hans Margrét Jóns-
dóttir. Ungur að árum fluttist hann með foreldrum sínum
til Reykjavíkur og hóf þar gagnfræða- og trésmíðanám.
Að því loknu fór hann utan til náms í byggingarlist
við Listaháskólann í Kaupmannahöfn og lauk þar námi
í þeirri grein fyrstur íslendinga árið 1919. Guðjón Samú-
elsson hvarf heirn til íslands að námi loknu og var þá
stofnað embætti húsameistara ríkisins og honum veitt
það, og gegndi hann því til æviloka.
Er Guðjón Samúelsson hefur starf sitt, sem húsameist-
ar ríkisins, voru mörg og erfið verkefni framundan. Arf-
leifð íslenzkrar byggingarlistar var mjög fátækleg. Bygg-
ingar úr varanlegu efni fáar og smáar og flestar stærri
byggingar eftir erlenda húsameistara. Fyrstu byggingar
Guðjóns Samúelssonar voru því eðlilega í anda þeirra
stíltegunda, er rikjandi voru meðal grannþjóðanna, t. d.
Landsbankinn, hús Eimskipafélags Islands, Reykjavík-
urapótek o. fl.
En brátt fór Guðjón Samúelsson að fara sínar eigin
götur og móta byggingar sínar þjóðlegum stíleinkenn-
um, og leitaði þá stundum fyrirmynda í íslenzku sveita-
bæjunum með þilin og burstirnar. Hin reisulega skóla-
bygging að Laugarvatni og nokkur prestseturshús voru
byggð í bæjarstíl. Fljótlega var honum þó ljóst, að þessi
stíll var hvorki heppilegur hinu nýja byggingarefni,
steinsteypunni, né kröfum tímans og leita varð annarra
fyrirmynda, ef skapa skyldi byggingar með þjóðlegum
stíleinkennum. í íslenzkri náttúru, stuðlabergshömrun-
um, sá hann fyrirmyndina, og í þeirra anda og stílanda
„gotikinnar“ rnótaði hann sumar sinna sérkennilegustu
bygginga, t. d. Landakotskirkju, Akureyrarkirkju, vænt-
anlega Hallgrímskirkju í Reykjavík og að nokkru Þjóð-
leikhúsið. Allar þessar byggingar eru óbrotgjarn minnis-
varði yfir hugmyndaauðgi Guðjóns Samúelssonar í
byggingarlistinni.
Guðjón Samúelsson var mikill starfsmaður, þrátt fyr-
ir margra ára vanheilsu. Hann unni starfi húsameistar-
ans, naut þess að móta og forma byggingar, enda ligg-
ur mikið starf eftir hann. Á teiknistofu hans voru gerðir
uppdrættir að flestum skólum, sjúkrahúsum, kirkjum,
simahúsum, sundlaugum og prestssetrum landsins, auk
ýmissa anarra bygginga. Byggingar þær er honum voru
hugþekkastar voru: Háskólinn, Þjóðleikhúsið og vænt-
anleg Hallgrímskirkja í Reykjavík, en hann hafði lokið
við frumuppdrætti að henni. Við vígslu Háskólans var
hann gerður að heiðursdoktor, fyrir vel unnið starf í
þágu byggingarinnar. Þjóðleikhúsið átti hug hans allan,
og þeirri byggingu helgaði hann síðustu krafta sína, og
það þó þrotnir væru. En örlögin unnu honum ekki þess
að sjá þá byggingu fullgerða, og er vígslan fór fram lá
hann á banabeði, en byggingin mun bera vitni listfengi
Guðjóns Samúelssonar um ókomna tíma.
Samstarf Guðjóns Samúelssonar og undirmanna hans
var yfirleitt gott. Hann var þægilegur í umgengni og
skipti sjaldan skapi að óþörfu. Hann hélt fast á málum
sínum og lét hlut sinn hvergi að óreyndu. Ég hygg þó,
að flestir þeir, sem átt hafa að sækja til hans einhverja
fyrirgreiðslu muni minnast hans sem hins ágæta embætt-
ismanns, er hvers manns vandræði vildi leysa.
íslenzkir húsameistarar mun ávallt minnast hans sem
brautryðjandans í byggingarlistinni hér á landi, og verk
hans munu halda nafni hans á lofti á komandi tímum.
Bárður ísleifsson.
10
1951,1 BYGGINGARLISTIN