Byggingarlistin - 01.01.1951, Blaðsíða 25

SIGURÐUR GUÐMUNDSSON arkitekt:
Hugleiðingar um hús og höfuðstað
Utvarpserindi, jlutt á listamannaþingi 1950
Að þessu sinni verður útvarpsþáttur listamannaþings-
ins ekki nijög hátíðlegur og ekki heldur skáldlegur, því
að húsameistarinn þekkir sín þröngu takmörk á sviði
listarinnar, eða ætti að gera það, að minnsta kosti.
Að vísu hefur húsagerð eða arkitektur verið nefnd
móðir listanna, en það er víst langt síðan því hefur ver-
ið haldið á lofti. Enda skipar hún nú mjög hæverskan
sess, að minnsta kosti hér, þótt arkitektunum hafi hlotn-
azt sá heiður, að fylla þann flokk, er nefnist Bandalag
íslenzkra listamanna.
Að þessu sinni verða ekki sögð nein stórtíðindi úr
heimi listarinnar.
*
Það getur verði gaman, að líta í gömul myndaalbúm
og virða fyrir sér andlit, sem maður hefur hálfgleymt,
eða aldrei séð, en veit nokkur deili á.
Eg fór að virða fyrir mér gamalt andlit, sem ég hafði
séð fyrir hálfum fimmta áratug — andlit höfuðstaðar-
ins.
Bæjarlandið var ekki ásjálegt, þegar ég sá það fyrst.
Þar skiptust á melar, stórgrýtisurð, kargaþýfðir móar
og moldarbörð, flög og svartar fúamýrar og mógrafir.
Þó voru vinjar í þessari eyðimörk.
Kringum miðbæjarkvosina voru nokkrir vænir og vel
hirtir túnblettir. Þeir voru girtir hlöðnum grjótgörðum,
sem mér þóttu hin merkilegustu mannvirki. Mér varð
að vísu starsýnna á alþingishúsið, kirkjuna, latínuskól-
ann og tugthúsið. Sérstaklega þóttu mér fallegir veggir
alþingishússins og þeir eru óneitanlega staðbetri að sjá
heldur en þessir efnislausu slétthúðuðu sementsveggir,
er síðar komu til sögunnar.
Gömlu grjótgarðarnir, þeir sem bezt voru hlaðnir,
voru líka skemmtilegri en steinsteypugarðarnir nýju og
féllu betur við túnin. Steinarnir voru veðraðir og marg-
víslega skreyttir skóf og mosa og grjótið var mjúkt á að
líta.
Kálgarðar voru víða. — Kálgarðar eru mjög gagn-
legir en til lítillar prýði, nema rétt um hásumarið.
Blómarækt utanhúss var ekki teljandi, en gluggablóm
voru algeng og gluggablómin settu sinn gleðisvip á þessi
látlausu og vingjarnlegu hús.
Lítilsháttar trjágróður sá ég við þrjú eða fjögur hús.
BYGGINGARLISTIN 1951,1
Torfbæir voru þá fáeinir enn við líði. Nú eru torfbæ-
irnir gömul saga:
„Að grunni var rifinn gamall bær
með gróna veggi og burstir þrjár.
Af jörðu hann reis. Svo varð jörð á ný,
vort jarðneska skjól í þúsund ár.“
Svo kveður Guðfinna frá Hömrum.
Um aldamótin voru Gróðrarstöðin, eða ,,Hallskot“ og
„Hans póstur“ uppi í sveit. Bærinn hefur vaxið langt
út fyrir takmörk þeirrar spádómsgáfu, sem hér var til
um aldamótin.
Hér voru flest hús af timbri, á lágum og lélegum
grunni. En timbrið mun hafa verið miklu betra en það
sem nú er á boðstólum, því að þau entust furðanlega vel,
þótt þau væru ekki járnvarin, eins og nú tíðkast. Víða
var steinskífa á þökum og sums staðar var einnig skífa á
veggjum.
Flest voru íbúðarhúsin lítil og lág, en að ytri ásýnd
höfðu þau á sér einhvern heimilisblæ og hæverskan ein-
faldleik, sem ég sakna, þegar ég horfi á sum hinna nýju
húsa, þótt þau taki annars hinum eldri langt fram að
flestu leyti.
*
Bætt húsaskipun og tækni hafa gert hús okkar miklu
nothæfari og vistlegri og flest þeirra miklu traustari, því
verður ekki neitað.
Tækni, verkstjórn og vinnuafköst hafa þó engan veg-
inn komizt á það stig sem til þarf, að færa niður hinn
óskaplega byggingarkostnað.
Efnið er einnig dýrt. Og það sem verra er, það er
mjög lélegt, margt af því. Oft er timbrið svo vont, að
hvergi annars staðar, þar sem ég þekki til, mundi það
þykja nothæft, að smíða úr því annað en bráðabirgða-
skúra á vinnustöðum, eða eitthvað slíkt. Fluttar hafa
verið inn birgðir af krossviði, sem virtist óhæfur til
annars en umbúða. Einnig hefur komið talsvert af eik
til smíða, sem heita má ónýt. Gólfdúkar komu, að vísu
ekki mjög mikið, sem voru gjörsamlega ónýtir (líklega
,,clearingvara“). Keypt hefur verið málning, sem má
heita endingarlaus. Svona mætti lengi kelja.
23