Alþýðuhelgin - 12.11.1949, Blaðsíða 5

heimspekilegum rökum. Þess þarf
aðeins að gæta, að hafa hæfilega
hugsunarvillu í fovsendunni.
Við höfum sömu hugsjónir og á-
rásarmaðurinn, munu einhverjir
segja — auðvitað með varfærnis-
legra orðalagi.
Hvað var það, sem rak þá til þess
að velja sér slíkar hugsjónir?
Það var trú okkar, sem rak okkur
til þess ...
Hvernig gátu þeir leitað hafnar í
svo dapurlegri trú?
Nei, ég tek orðið föðurlandssvik
gilt, þó að ég viti það vel, að það
skýrir ekki neitt, að það hylur alltof
margt, eins og alltof stór yfirhöfn.
En með því orði er það þó að minnsta
kosti sagt, að þessir menn voru orðn-
ir fjarlægir sínum nánustu.
Hvernig þá og hvers vegna?
Ég held ég verði að athuga þessa
sjö menn nokkru nánar.
Ég hef rætt við þá, setið með þeim
á ódýru matarstöðunum okkar, rif-
izt við þá, hlégið að þeim. Með tveim
þeirra hef ég lent í drykkjusvalli, og
með einum hef ég gengið fram og
aftur um göturnar, til þess að reyna
að snuðra uppi eitthvert ævintýri,
sem okkur þyrsti í. Mér þótti ekkert
sérstaklega varið í eina þrjá eða
fjóra af þeim, en einn þeirra mat ég
mjög mikils. Við félagarnir höfðúm
tvo þeirra að athlægi, okkur fannst
þeir kátbroslegir.
Og nú eru þeir glataðir. Svo finnst
mér, og ég hygg, að þeim finnist það
líka. Guð veit, að við erum ekki i
neinu himnaríki heldur eins og
stendur. En þegar mér verður hugs-
að til þessara sjö manna, þá er það
eins og að sitja á barmi jarðarinnar
og horfa niður í helvíti. Þar hafast
þeir við — hneigja sig og beygja,
stjana undir húsbændur sína, skríða
á 'maganum fyrir þeim og cru not-
aðir sem gólfþurrkur, eða hjálpar-
sveinar við yfirheyrslurnar og pynd-
ingarnar — rétta fram fótaklípur,
eistnaklípur og glóandi nálar.
Við skulum athuga þá hvern um
sig.
Lars Slaten og ívar Tennfjord
sóttu hermannaskólann. Því næst
urðu þeir liðsforingjar. Báðir gengu
þeir á hönd fjandmönnum okkar —
Ivar Tennfjord þegar í stað, Lars
Slaten missiri síðar. Grunur leikur á
því, að ívar Tennfjord hafi verið
njósnari. Ég lield liann liafi veriö
ALÞÝÐUHELGIN
það. Maður, sem var honum ná-
kunnugur, sagði eitt sinn um hann,
áður en hann gerðist föðurlands-
svikari:
Hann er fæddur of norðarlega á
hnettinum. Hann hefði átt að fæð-
ast í einhverju ferðamannalandinu
suður í álíu. Þar hefði hami getað
staðið fyrir utan dyrnar að heimili
sínu og selt aðgöngumiða að móður
sinni.
Lars Slaten var frá Foten. Hann
var hár, gildur og sterkur, en ótrú-
lega einfaldur. Hann skildi aldrei
gamanyrði, en var hláturmildur og
hló oft, og stundum á skökkum stöð-
um, svo að þögn sló á þá, sem með
honum voru. Það bar við, að stúlkur
sóttust eftir félagsskap hans —
vegna einkennisbúningsins og hvað
það nú var. En þær yfirgáfu hann
aftur, eins og þær hefðu brennt sig.
Ég held hann hafi gert þær dauð-
leiðar á svipstundu.
„Hvað segirðu við stúlkurnar þín-
ar?“ spurði hann mig einu sinni.
Mér fannst það oft geta verið ful!-
erfitt að tala við stúlkur og átti enga
uppskrift handa honum.
„Það fer eftir aðstæðum,“ sagði
ég-
„Já. —■ En hvað segirðu?“
Ég held hann hafi viljað fá ein-
hverja romsu. Hann átti auðvelt með
að læra utanbókar.
Hinir nemendurnir í hermánna-
skólanum höfðu hann að ginningar-
fífli. Einu sinni töldu þeir honum trú
um, að til væri rússneskur ostur,
sem héti Raskolnikov og gerði menn
svo fjöruga, að þeir þyrftu ekki einu
sinni 'að tala við stúlkurnar, ef þeir
hefðu bragðað hann. í marga daga á
eftir fór hann búð úr búð og spurði
eftir þessum osti, Raskolnikov.
Þegar hann gerði tilburði til þess
að hugsa, skældi hann sig og gretti
ógurlega. Hann hélt víst að það
myndi duga, en — því miður —
dugði það ekki.
Einu sinni rökræddi hann citt-
hvert málefni við Hans Berg. Hans
Berg gafst að lokum upp og sagði
ruddalega:
„Segðu mér — þykir þér ekki fyr-
ir því að vera svona heimskur?“
Ég hafði fyrir löngu misst sjónar
á honum — hann var ekki einn
þeirra manna, sem menn leitast eftir ,
að vera með. Svo frétti ég, að hann
hefði gengið í flokkinn.
309
Honum hefur þá eí til vill þótt
íyrir því að vera svona heiínskur.
Alla ævi hans höfðu þeir, setn vóru
samvistum við hann, rétt aðeins þol-
að hann.
Ég get hugsað mér, að nazistárnir
hafi ef til vill verið vingjarnlcgri
við hann. Sú vinscmd var meira en
hann gat þolað, cins og liahn var
gerður.
ívar Tennfjord var af annarri teg-
und. Hann var Vcstlendingur, lág-
vaxinn og dökkur yfirlitum, iðinn,
fremur fálátur, þótti gáfnaljós í
skóla. Hann var framgjarn og ætl-
aði sér að komast í herforingjaráðið.
En mönnum féll hann ekki í geð.
Það gat stafað af því, að hann var
svo ótrúlega nízkur. Það var sjúk-
leiki hjá honum. Hann var ekki fá-
tækari en við hinir, en ég held, að
ekki hafi liðið svo dagur, að hann
hafi ekki komið sér hjá að borga tíu
eða tuttugu aura, sem við hinir urð-
um að greiða. Það gat verið strætis-
vagnamiði eða skóreimar, eða hálft
andvirði kaffibolla í þessum dapur-
legu bindindis-kaffihúsum, sem við
sóttum að staðaldri. Hann hafði
gleymt buddunni sinni heima, eða
var með of stóran seðil, sem hann
vildi síður skipta. Við skyldum fá
peningana daginn eftir.
Hann var reglusamur maður. Ég
held, að hann hafi safnað þessum
peningum í sérstakan sparibauk.
Hann tímdi ekki að éta og várð
tvisvar að leggjast sjúkur í rúmið
af þeirri ástæðu.
Hann sagði einu sinni írá konu i
átthögum sínum, og var ekki trútt
um, að hann dáðist að henni. Hún
sat berrössuð í vefstól allan vetur-
inn til þess að spara pilsið. Hún varð
innkulsa og veiktist.
ívar Tennfjord sagði: Þctta var of
langt gengið. Hún hefði getað lagt
lítils háttar í ofninn.
Hann vár aldrei með stúlkum.
Það var ekki vegna þess, að honum
félli ekki við þær. En þær voru dýr-
ar — kostuðu jafnvel heilt tertu-
stykki í kökubúð. Auk þess fannst
honum það eyðsla á orku. „Maður á
að halda utan um sitt!“ sagði hann.
En á sama tíma svipaðist hann
um eftir ríku kvonfangi.
„Liðsforingi á að ganga að eiga
ríka konu,“ sagði hann. „Þaö er
skylda hans gagnvart föðurlaudinu.“