Alþýðuhelgin - 12.11.1949, Blaðsíða 6
310
ALÞÝÐUHELGIN
Hann bað þó nokkurra. Raunar
var þann tiltölulega lítilþægur.
Hann var á sinn hátt rausnsær, og
honurn var það ljóst, að þær ríkustu
voru ekki honum ætlaðar. Og auk
þess var hann úr fátækri sveit á
Vesíurlandi. Fimmtíu þúsund krón-
ur voru auðæfi í hans augum. Sum-
ar stúlkurnar sögðu mér frá þessu
á eftir — þær sögðu, að þær teldu
þetta ekki vera neitt launungarmál,
því að þetta hefði ekki verið neitt
bónorð, það hefði verið viðskiptati1-
boð með viðbótargrein — að sjálf-
sögðu mun ég elska yður, hefði hann
sagt.
En hann fann enga stúlku, sem
var reiðubúin til þess að fórna sér
fyrir föðurlandið. Hann hefur ekki
kvænzt, og ég held hann hafi haldið
utan um sitt fram á þennan dag.
Einu sinni græddi hann eitt
hundrað krónur á dálítið einkenni-
legan hátt. Hann var á heimleið
vestur á land og fór á reiðhjóli til
þess að spara járnbrautarfar. Hann
var flokksforingi í hernum, þegar
þetta gerðist, og hefur ef til vill ver-
ið eini flokksforinginn í Noregi, sem
lagði fé fyrir af þeim sáralitlu laun-
um, sem slíkir menn njóta. Á leið-
inni varð hann að nátta sig á gisti-
húsi. Hann tók ódýrasta herbergið.
Hann gaf sig að gestunum, sem
voru í gistihúsinu. Einn þeirra var
laxveiðimaður. Þeir sátu og drukku
í einu herbergjanna. Hinir uppgötv-
uðu smám saman, hvers konar mað-
ur hann var. Svo fór að lokum, að
laxveiðimaðurinn bauð honum
hundrað krónur, ef hann þyrði að
hátta sig þarna inni og ganga ber-
strípaður eftir öllum ganginum til
herbergis síns. Hundrað krónur voru
miklir peningar. ívar Tennfjord tók
tilboðinu.
„Ég get látizt ganga í svefni,“
sagði hann.
Hann fór af stað, og hinir stóðu í
dyragættinni til þess að sjá hann
gera þetta. Það gekk vel stundar-
korn, en svo kom veitingamaðurinn
upp stigann.
„Ég geng í svefni,“ sagði ívar
Tennfjord þegar í stað.
Hann fékk hundrað krónurnar, en
var rekinn úr gistihúsinu.
:þ.
Edvard Skuggen var nokkrum ár-
um eldri en ég. Hann er nú að verða
fimmtugur. Hann hefur komizt vel
áfram, er orðinn skólastjóri og mik-
ill nazistaforkólfur. Þegar Quisling
endurskipulagði ráðuneyti sitt, er
sagt, að hann hafi talið sig vissan um
að verða einn af ráðherrunum. En
svo varð ekki, og hann lagðist í rúm-
ið af gremju.
Það er jafnframt sagt, að honurn
hafi ekki brugðizt ráðherrastaðan
vegna þess, að hann þætti óhæfur
maður, heidur af hinu, að jafnvel
innan þess flokks voru engir, sem
féll vel við hann.
Engum manni hefur nokkurn tíma
fallið vel við hann, að einum undan-
skildum — honum sjálfum.
Ég held, að hann sé langsamlega
mesti metorðastritari, sem ég hef
þekkt á ævi minni. Ákefðin var svo
mikil í hvert sinn, sem byrlega blés
fyrir honum að geta bætt hag sinn,
að sjáöldrin í honum skruppu sam-
an. Honum datt ekki í hug, að aðrir
gætu tekið því illa, þótt hann stjak-
aði þcim til hliðar. Drottinn minn
sæll, hann ætlaði sér bara áfram!
Hann var skýrleiksmaður, sem
kallað er — en allir vitum við, að
þess háttar lýsing á manni segir lít-
ið um hann.
Það er mikilsvert fyrir skógar-
höggsmann að hafa beitta öxi, en
það skiptir líka miklu máli, hvort
hann notar hana til að höggva með
henni tré, eða til þess að höggva í
höfuðið á öðrum, eða þá í fótinn á
sjálfum sér.
Edvard Skuggen hafði hæfileika
til þess að sjúga í sig þekkingu.
Hann var málfræðingur og tók mjög
gott próf. Hann kvæntist á há-
skólaárum sínum — kennslukonu,
sem gat séð fyrir honum. Hún var
eins og hrífa í laginu. Mjó eins og
prik, og efst var heljarmikill tann-
garður. Ekki veit ég, hvort hcnni
þótti vænt um hann. En hún komst
í hjónaband.
Hann flaug í gegnum námið eins
og hnífur gegnum smjör. Evddi
aldrei tíma eða krónu í hégóma, eins
og hann nefndi það, — fór aldrei í
leikhús, las aldrei bók sér til
skemmtunar. Skemmtun — hvað
var það? Viðkvæði hans var: Er það
tilvinnandi?
ívar Tennfjord og Edvard Skug-
gen voru úr sömu.þröngu Vestur-
landssveitinni. Þeir sögðu við og við
smásögur hvor um annan. Hvor
þeirra um sig gat séð nokkuð af
búranum í hinum, en hvorugur hjá
sjálfum sér.
ívar Tennfjord sagði mér dálítið
frá bernskuárum Edvards Skuggens.
Faðir hans var sjómaður, sem
stundaði fiskveiðar (faðir ívars var
kennari). Hann drukknaði. Móðirin
sat uppi með fjögur börn í ómegð-
Hún fór að leggja lag sitt við
skipstjóra á skútu, sem kom tll fiski-
þorpsins nokkriun sinnum á ári.
Hann mun hafa hjálþað henni um
peninga og fleira.
Þeir guðræknustu í sókninni vildu
ekki láta þetta viðgangast. Þeir
höfðu í hótunum við hana. Vitað
var, að skútuskipstjórinn var kvænt-
ur. En hún vildi ekki hætta við
hann, hvort sem það hefur verið af
því, að hún hefur ekki komizt af án
þessarar hjálpar eða þá að henni
heíur þótt vænt um hann.
Þá var hún tekin til bæna í kirkj-
unni. Presturinn var einn af þessum
heittrúuðu.
Þetta varð henni uxn megn. Hún
drekkti sér. Börnin fóru á sveitina
Sennilega hefur það verið nokkurs
konar syndalausn, að sóknarmenn
skutu saman fé og kostuðu nám Ed-
vards í menntaskólanum.
Sjálfur minntist hann aldrei cinu
orði á bernsku sína.
En það var ekki að sjá, að honum
væri á nokkurn hátt í nöp við þetta
fólk. Honum hefur ef til vill fundizt
móðir sín ekki hafa ratað réttan
gróðaveg. Hann ætlaði sér ekki að
brenna sig á því soðinu.
Hann var styrkur maður á sinn
hátt. Hann gat vakið mönnum hroil
það stóð af honum kuldi.
Hann komst vel áfram, hækkaði í
tigninni jafnt og þétt, eftir því sem
um getur verið að ræða um menn í
norskri kennarastétt. En einhvern
veginn var það honum ekki nóg.
Hann vildi allt í einu verða stjórn-
málamaður.
Þar mætti hann mótspyrnu, sem
hann fékk aldrei skilið. Hann sótti
fast á, en komst hvergi. Það er ekki
auðvelt að komast áfram í stjórn-
mélum fyrir mann, sem engum er
vel við.
Fyrst var hann vinstri maður og
landsmálsmaður. Síðan varð hann
alþýðuflokksmaður og landsmáls-
maður. Þá varð hann bændaflokks-
maður og iandsmálsmaður. Loks
gerðist hann kommúnisti og lands-