Sveitarstjórnarmál - 01.09.1945, Síða 34

80
SVEITARSTJÓRNARMÁL
ar leiðir til greina, svo sein ég mun síðar
drepa á.
II.
Sá annar skattur, seni bæjarfélögunum
er heimilaður, er fasteignaskatturinn.
Eins og áður er nefnt, eru ákvæðin um
hann nú í löguin nr. (59 1 93 7 með seinni
breytingum. Aðalinntak þeirra laga er
það, að fasteignaskatturinri megi vera 2%
af byggingarlóðum, 1% af húseignum og
öðrum mannvirkjum og %% af túnum,
görðum, reitum, erfðafestulöndum og
öðrum lóðum og lendum. Þetta er þó ekki
hreinn skattur, því að svo er fyrir mælt,
að ef lagður er á slíkur fasteignaskattur,
sem nemur helmingi hámarks þess, sem
leyft er, eða meira, skal bæjarsjóður á
sinn kostnað annast sóthreinsun, sorp-
hreinsun og salernahreinsun. Er því að
því leyti um að ræða gjald fyrir þjónustu.
Auk þess hefur þessi skattur nú litla fjár-
hagslega þýðingu. I bæjarreikningi Rvík-
ur árið 1944, sem enn er ekki prentaður,
nema útsvörin 29 6(56 þús. kr., en fast-
eignaskatturinn 1430 þús. kr., eða aðeins
rúml. 4.8% af útsvarsupphæðinni. Auk
þess er þessi skattur tiltölulega fastur og
ósveigjanlegur og því engan veginn fall-
inn til þess að vera aðaltekjustofn bæjar-
félaganna. Hins vegar mætti hann gjarn-
an hafa meiri þýðingu en nú. Bæði er það
almennt viðurkennt, að fasteignaskattar
ættu helzt að tilfalla bæjar- og sveitarfé-
lögum, af því að útgjöld þeirra koma
einmitt oft beint fasteignunum til góða og
auka verðgikli þeirra. Væri því ekki úr
vegi, að rikið léti eftir sinn fasteigna-
skatt, sem þá félli til sveitarfélagsins á
hverjum stað. Auk þess ætti skatturinn
vafalaust að vera hærri en hann er nú,
ef tekið er tillit til breyttra verðmæta og
lækkunar verðgildis peninganna.
í 20. gr. sveitarstjórnarlaganna er það
hvergi nefnt, að hreppsfélag megi hafa
lekjur af atvinnurekstri. Nú er þó svo
komið, að bæirnir reka yfirleitt fleiri eða
færri fyrirtæki, sem selja borgurunum
lífsnauðsynjar við verði. Rafveitur, vatns-
veitur, tvær hitaveitur og ein gasveita eru
nú reknar af bæjunum. Mættu nú bæirnir
nota þessi fyrirtæki sem tekjulindir?
Sennilega ekki eftir þessu. Auðvitað yrði
ekki að því fundið, þar sem útgjöld slikra
fyrirtækja eru alltaf nokkuð óviss, þó að
bæjarfélag hagaði sér eins og „bonus
paterfamilias", þ. e. a. s. eins og ráðsett-
ur borgari, og setti verðið á þessum nauð-
synjum þannig, að það væri tryggt gegn
skakkaföllum á rekstrinum. Einnig hef-
ur það vist raunverulega verið látið á-
tölulaust, þó að slík fyrirtæki greiddu
eitthvað smávegis til hinnar almennu
stjórnar bæjarmálefnanna. En flestir
munu sammála um það, eftir eðli þeirra
nauðsynja, sem bæjarfélögin hér selja,
að ekki ætti að vera um verulegar tekjur
að ræða af sölu þeirra, jafnvel þótt heim-
ilt væri.
Einn er sá tekjustofn, sem ekki er get-
ið í 20. gr. sveitarstjórnarlaganna, en er
þó leyfður, t. d. með löguiri nr. 18 1920,
fyrir bæjarfélög utan Reykjavikur og
Akureyrar. Það eru gangstétta- og hol-
ræsagjöld. Þetta eru gjöld, sem ekki eru
eiginlegir skattar, heldur þvingaðar
greiðslur til endurgjalds fyrir ákveðnar
aðgerðir hins opinbera, sem miða til hags-
bóta og verðhækkunar fyrir ákveðnar
fasteignir. I borgum Ameríku hafa þessi
tvö gjöld og ýmis önnur hliðstæð haft
geysimikla fjárhagslega þýðingu. Hafa
þau eftir hlutarins eðli sérstaklega mikla
þýðingu fyrir bæi, sem eru í vexti. Þó að
ég hal'i ekki kynnt mér þau mál nægilega,
tel ég það víst, að þeir möguleikar, sem í
þessum gjöldum eru fólgnir, hafi ekki
verið hagnýttir sem skyldi, og teldi ég
rétt, að ráðamenn bæjanna tækju þau mál
upp til nýrrar og vandlegrar athugunar.
III.
En eins og áður er sagl, voru og eru út-
svörin aðaltekjustofn bæjanna. Ég tók
það einnig fram áðan, að fyrir stríðið
virtist skattstofninn vera að bila fyrir
sameiginlegum áhlaupum rikis og bæjar.
En svo komu umskiptin. Harðæri snerist
í góðæri á sneggri og róttækari hátt en