Sveitarstjórnarmál - 01.09.1945, Síða 36

82
SVEITARSTJÓKNAHMÁL
svör án Jicss að kikna undir. Þetta er nú
orðið mjög breytt, eins og flestum mun
kunnugt. Ef rílcið á að hliðra til, liggur
kannske beinast við, að meiri hluti af
hinum svonefnda stríðsgróðaskatti en
hingað til verði látinn renna til bæjarfé-
laganna. Eins og ég áður minntist á, er
þessi hluti nú 40%, en ekki væri óeðli-
legt, að hann væri hækkaður upp í t. d.
% hluta. Þó má vera, að þetta hefði ekki
mikla þýðingu á næstu árum. Ef hér
kernur hráðlega fjárkreppa, má búast við,
að hátekjurnar liili fyrst og fremst og þar
með afrakstur stríðsgróðaskattsins. Kæmi
þá til mála, ef um það er að ræða, að rik-
ið hliðri til á tekjuskattinum, að það geri
það með þvi að lækka skattstigann á
miðlungs- og lágtekjum.
Fjórða leiðin er sú, að ríkið afsali sér
lil bæjar- og sveitárfélaga nokkru af
tekjum þeim, sem það aflar á hverjum
stað. Svo er nú gert með stríðsgróðaskatt-
inn, og var ineð þvi játað, að með honum
væri skattstofn tekinn af þessum aðilum
og rétt að bæta þeim það. En'í sjálfu sér
gæti þetta alveg eins komið til greina í
ýmsum öðrum tilfellum. Mætti þar t. d.
nefna hinn almenna tekjuskatt, erfðafjár-
skattinn eða ágóða af söiu tóbaks og á-
fengis umfram þau 5%, sem nú eru heim-
iluð þar, sem útsala er.
Fimmta leiðin er svo sú, að ríkið taki
að sér kostnaðinn við ýmis þau hlutverk,
sem bæjar- og sveitarfélög inna nú af
höndum, enda er skipting þeirra byrða
meir til komin við tilviljanlega sögulega
þróun en ákveðna rökvísa hugsun. Mætti
þar taka til dæmis skólamál og löggæzlu.
Það er auðvitað engu síður rikishlutverk
að halda uppi lögum og rétti í landinu
eða að sjá fyrir nauðsynlegri fræðslu al-
mennings en að leggja vegi um afskekkt-
ar sveitir. Væri þvi fyllilega athugandi,
hvort ekki væri rétt, að rikið tæki að sér
að bera alveg kostnaðinn við þessar grein-
ar hinna opinberu mála, í stað þess að
láta þau að mestu hvíla á herðum bæjar-
og sveitarfélaga, eins og nú er gert.
Ég hef nú drepið i stórum dráttum á
tekjuöflunarmál bæjanna, eins og þau
koma mér fyrir sjónir í dag. Eg tel það
vel farið, að samtök sveitarfélaganna taki
þessi mál til athugunar og reyni að ná
samkomulagi við ríkisvaldið um aðgerðir
til úrlausna, eftir því sem hagkvæmt •
þykir. Því að mér er það Ijóst, og ég hygg,
að flestum samstarfsmönnum mínum í
niðurjöfnunarnefndunum sé það ljóst, að
hér er vá fyrir dyrum, eins og löggjöfinni
er nú báttað.
Ólafur B. Björnsson:
Samvinna sveitarfélaga um menn-
ingarmál.
Sjálfsagt mun mörgum finnast sem
samböndin séu orðin nógu mörg í þessu
litla þjóðfélagi, að vafasamt sé um af-
rakstur og ágæti þeirra og því sé ekki
ráðlegt að fjölga þeim eða auka þvilíka
starfsemi.
Þrátt fyrir slíkar hugsanlegar mótbár-
ur eru hér saman komnir fulltrúar frá
fjölda sveitar- og bæjarfélaga á landinu í
því augnamiði að bæta einum hlekk í
sambandakeðju samtíðarinnar.
Þessi almenna þátttaka sveitarfélag-
anna virðist því benda til, að þau telji
samtök þessi eiga tilverurétt eða vera ef
lil vill nauðsvnleg. En þau eru ekki nauð-
synleg nema þau i reyndinni geti orðið
gagnleg. Vér erum því hér komin til þess
fyrst og fremst að gera oss grein fyrir
nauðsyn þessara samtaka og gagnsemi.
I frv. því til laga fyrir þetta væntan-
lega samband, sem sent hefur verið hin-
um ýmsu sveitarfélögum til athugunar,
hljóðar fyrsta gr. svo um tilgang sam-
bandsins:
„Tilgangur sambandsins er:
að vinna að aukinni fræðslu um mál-
efni íslenzkra sveitarfélaga og efla
sumstarf þeirra á milli;
að vinna að því, að æðri stjórnarvöld
taki réttmætt tillit til óska og þarfa
- sveitarfélaganna, m. a. með því að
fulltrúar þeirra séu til kvaddir, er