Hús & Búnaður - 01.08.1972, Blaðsíða 5

skrautlegt tré, ekki sízt í blómgun á vorin.
Fræið er einnig mjög fallegt. — Skraut-
hlyni ýmsa, sem aðallega eru runnar og
mikið ræktaðir á Norðurlöndum, hef ég
reynt, en þeir vilja misjafnlega gefast. Fall-
egastur og harðgerastur af hlynarunnum í
Garðshorni er Acer spicatum af fræi frá
Kanada, og er öllum óhætt að láta hann
í garð sinn. — Þá eru Acer ginnala og
Acer mandsburicum mjög sæmilegir. Acer
grosseri hersii er fallegur, en þarf skjól.
Askur (Fraxinus) hefur gefizt mér vel,
þ.e.a.s. hin venjulega tegund, er vex á
Norðurlöndum, Fraxinus exelsior. ■— Frax-
inus nigra af fræi frá Austur-Kanada er
seinvaxin, en harðger.
Gullregn vex ágætlega á Islandi, eins
og kunnugt er. Þó ber að gjalda varhug
við að planta ekki öðrum tegundum en
venjulegu Gullregni (Laburnum alpinum),
sem þrífst hér vel og blómstrar ágætlega.
t Aðrar tegundir af Gullregni, sem ég hef
reynt, hafa ekki viljað blómstra og kalið
talsvert á vorin.
4 Skógarbeyki (Fagus sylvatica) vex hér
hægt, en sæmilega. Það er svo dásamlega
fagurt tré, að því ber að gefa meiri gaum
en hingað til hefur verið gert. Lauf þess
á vorin ber grænan lit, sem á sér engan
líka og er einnig mjög fallega mótað. Skjól
þarf tré þetta helzt að hafa.
Hestakastaníur þrífast hér allvel, þótt
ekki hafi ég fengið þær til að blómstra,
enda eru trén nokkuð ung. Venjuleg Hesta-
kastanía (Aesculus hippocastanum) er fljót-
vaxin og talsvert harðger, en má ekki fá
feitan jarðveg í uppvexti. Rauð Hestakast-
anía (Aesculus carnea) er fullt eins harð-
ger hér, þótt hún sé talin veikbyggð víða
á Norðurlöndum, og finnst mér hún þola
íslenzkt loftslag betur en hin fyrrnefnda.
Eikur mun hér erfitt að rækta. Steineik
(Quercus petraea) mun þrífast hér nokkurn
veginn, en vaxa seint, hana hef ég ekki
prófað. En Quercus palustris mun vera
bezt þeirra eika, sem völ er á. Hún er
mjög fögur, og laufið fær ljómandi
skemmtilegan haustlit; en vissast er að láta
hana í frekar magran jarðveg, að minsta
kosti í uppvextinum. Quercus bicolor virðist
einnig vaxa hér sæmilega. Það er forkunn-
arfögur eik og líklegt að hana megi rækta
í skjóli, t.d. milli húsa í Reykjavík.
Aspartegundir eru margar til, og hef ég
auðvitað ekki gert tilraunir með þær nærri
allar. Alaskaöspin, sem skógræktin hefur
til sölu, er forkunnar gott tré, eitt af þeim
beztu, sem völ er á í garða okkar, því að
ilmur þess á vorin og framan af sumri er
blátt áfram dásamlegur.
Islenzka Blæöspin getur orðið fagurt
garðatré, og kostur hennar er það, hversu
laufið ymur í vindi. Dönsk Blæösp (Populas
tremula) þrífst hér einnig vel, en er þó
naumast jafn harðger. Þá er Risaöspin —
einnig frá Skógræktinni — (Populus trem-
ula gigas) forkunnargott og fallegt tré, sem
þrífst með afbrigðum vel í görðum hér,
hefur fallegan, gráhvítan stofn og indælt
vorlauf. Sá ókostur er á henni, að laufið
þolir illa vind á vorin; verður þó síðar
harðgerðara.
Þá er Populus suaveolens, einhvers staðar
austan úr heimi, líklega frá Síberíu, ágætt
tré, en nokkuð seinvaxið.
Stórfallegt tré er Gráöspin (Populus
canescens), sem mætti reyndar kaila silfur-
ösp, því að hún er miklu hvítari hér en
á Norðurlöndum. Hún þrífst prýðisvel,
einkum þegar hún er komin nokkuð á
legg. Hún þarf góðan jarðveg, þó ekki of
feitan til að byrja með.
Annað stórfagurt tré er Populus candi-
cans, sem nefna mætti stórblaðaösp. Hún
þrífst hér vel, en þarf í æsku nokkuð
magran jarðveg.
Rússnesk ösp (Populus certinensis) er
mjög laglegt tré með gráhvítum stofni,
sæmilegt hér sunanlands, en þarf nokkra
aðgæzlu. — Populus gelrica og Pobulus
balsamifera eru sæmileg tré, en þurfa skjól.
Stórfalleg er Platínuöspin (Populus alba
pyramidalis), en því miður vandmeðfarin,
þrífst þó sæmilega í skjóli. Blöðin eru úr
„skíru silfri" og allt tréð gætt sérlegum
þokka.
Heggur (Prunus padus) er prýðisgóð
planta, en þarf helzt að vaxa í skjóli og
góðri jörð, gjarnan í vel ræktuðum gras-
fleti, ef hún á að blómstra virkilega vel,
að minnsta kosti hér sunnanlands.
Þá eru það víðitrén (Salix). Það má
líka kalla þau Pílviði.
Fljótvaxið og fallegt tré nefnist Seljupíll
(Salix caprea). Kvenplantan af þessari teg-
und þrífst ágætlega á Islandi og getur
orðið átta til tíu metra há með breiðvax-
inni krónu og fögru laufi. Karlplantan er
enn fallegri, með Ijósari stofni, en ekki
eins harðger og hættir til að verða kræklótt.
Gljávíðirinn er beztur af stiklingum trés-
ins, sem vex í bæjarfógetagarðinum í
Reykjavík (Salix pentandra). Hann hefur
fallegt, dökkgrænt, skinnkennt lauf, sem
engin skordýr virðast vinna á, og er laus
við alla sjúkdóma. I uppvextinum hættir
honum til að kala dálítið, en þó ekki til
skaða, og þetta iagast, þegar tréð vex upp.
Hjálpa þarf Gljávíðinum með klippingu,
ef hann á að verða einstofna tré, og verður
stundum að hafa við hann róttækar að-
gerðir, til þess að það megi heppnast.
Þá eru það víðitegundir skógræktarinnar:
Salix lanceolata og Salix smitiana. Hinn
síðarnefndi er blöndun af S. caprea og
S. viminalis, að talið er, enda auðséð á
stofni hans, að hann er af capreakyni.
Það er snotur víðir síðari hluta sumars,
en almennt illa vaxinn hér og kelur tals-
vert. — Aftur á móti er S. lanceolata full-
komlega harðger, en fær sjaldan fallegan
stofn og verður því alloft mjög stór runni,
ágætur í hávaxin skjólbelti. Hann kelur
Iítið sem ekkert og er allsnotur.
S. dasyclados er stórvaxinn og fallegur,
en honum hættir til að kala. Beztur er
hann í magurri jörð, og hið sama má
segja um S. smithiana. Þeir verða báðir
fallegastir í frjóu votlendi, þar sem gras
er gisið.
Salix puchra er prýðilegt tré, alloft marg-
stofna, en feikna harðgert og snoturt vel.
Það þrífst sæmilega í mögrum jarðvegi,
en óhætt er að gefa því mat. Hafa sumir
nefnt pílvið þennan Fagurvíði, en réttara
myndi að hafa það nafn á Salix acutifolia
sem er ennþá fallegri og beinvaxnari og
getur mæta vel orðið einstofna tré. Til er
í Garðshorni blöndun af S. acutifolia og
S. caprea, sem er hið ágætasta tré og heppi-
legt í íslenzkum gróðri. Hefur það stund-
um verið nefnt S. erdingeri, en ég tel það
rangnefni.
Salix rostrata fékk ég frá Finnlandi, en
er ekki fulviss um, að hann sé rétt nefndur.
Það er prýðilegt garðatré, sem getur vel
orðið einstofna, fljótvaxið og feikna harð-
gert, kelur þó stundum lítið eitt á fyrstu
árum sínum. PÍIviður þessi hefur stór og
falleg blöð, er því ágætur til skjóls og
þolir vel alls konar hnjask.
Loks má nefna Salex myrsinifolia, sem
áður hefur verið nefndur S. nigricans. Hon-
um hættir til að verða runni, ef ekki er
tekið snemma í taumana og stofninn
klipptur að neðan.
Reynirinn vex villtur á íslandi, þ.e.a.s.
ein tegund hans, Sorbus aucuparia, fallegt
tré, bæði með blómum og berjum. Ennþá
fegurri er hinn grænlenzki Sorbus decora,
sem réttara væri kannske að kalla afbrigði
af S. americana. Eitt tré af afbrigði þessu
vex í Garðshorni og hefur talsvert stærri
blóm og fagurrauðari ávexti en íslenzki
reynirinn.
Fegursta reynitréð í Garðshorni ber Ijós-
rauð blóm og er, eftir því, sem ég kemst
næst, blöndun af S. chamaemespilus, og
S. aria, þótt ekki þori ég að fullyrða þetta.
Tré þessu bjargaði ég hálfdauðu undan
beljum eins góðkunningja míns, en þær
voru búnar að naga það niður í rót. Tókst
mér með erfiðismunum að halda því lifandi,
og nú er það vaxið úr grasi, komið á aðra
mannhæð og ber mikinn fjölda dásamlegra
blóma sumar hvert, en síðan gtíðarstór,
blóðrauð ber á haustin. Verða nú aldar
upp undan því trjáplöntur, sem vonandi
eiga eftir að prýða marga íslenzka garða í
framtíðinni.
Annað fegursta reynitréð í Garðshorni
er Platínureynir (Sorbus aria lutescens). Það
hefur silfurhvít blöð, er harðgert mjög
og vex hratt. Þolir það íslenzkt loftslag
með ágætum, og vona ég, að það breiðist
hér fljótt út í görðum, því að það er með
glæsilegustu trjám. Hægt er að fá það
bæði frá Vestur-Noregi og Danmörku.
5