Morgunblaðið - 01.12.2011, Qupperneq 12

Morgunblaðið/Þorkell
Fátækt
FRÉTTASKÝRING
Una Sighvatsdóttir
una@mbl.is
„Í samanburði við önnur lönd stendur Ísland þó
nokkuð vel, en við vitum að það er hér hópur
sem stendur óskaplega illa og við þurfum að
finna leiðir til að nálgast þann hóp því þessi al-
mennu úrræði, þau duga ekki til,“ segir Vilborg
Oddsdóttir, félagsráðgjafi hjá Hjálparstarfi
kirkjunnar og formaður EAPN á Íslandi, evr-
ópskra samtaka gegn fátækt.
Kreppan hefur nú varað í rúm þrjú ár og ljóst
að margir búa við mjög kröpp kjör. Þegar líður
að jólum bítur fátæktin jafnvel enn sárar en alla
jafna enda má fjárhagurinn varla við þeim auka-
útgjöldum sem felast í því að gera sér glaðan
dag, hjá þeim sem minnst hafa milli handanna
og eiga ekki upp á varasjóð að hlaupa.
Undirliggjandi skekkja í samfélaginu
Samkvæmt tölum sem OECD birti í október
búa um 8,3% barna á Íslandi við fátækt, en und-
anfarin ár hefur barnafátækt mælst meiri en
heildarfátækt hér á landi. Þeim sem eru á bið-
lista eftir félagslegu húsnæði hefur fjölgað mjög
frá hruni og fjárhagsaðstoð sveitarfélaga til ein-
staklinga hefur aukist um 62% frá 2006.
Á sama tíma fer þó ekki á milli mála að marg-
ir hafa það mjög gott þrátt fyrir kreppu, að
minnsta kosti ef marka má aukna neyslu og
jólagjafaverslunarferðir til útlanda sem dæmi.
Aðspurð vill Vilborg ekki segja til um hvort gjá-
in í lífsgæðum almennings sé að breikka.
„Mín tilfinning er sú að það sé þarna hópur,
sem var illa settur fyrir kreppu, og hann er verr
settur í dag. Sumir hafa búið mjög lengi við
kröpp kjör og stjórnvöld þurfa að beina úrræð-
um sérstaklega til þessa hóps.“ Bjarni Karls-
son, sóknarprestur í Laugarneskirkju og
fulltrúi í velferðarráði Reykjavíkur, er á sama
máli. „Eftir hrunið hefur dregið svolítið saman
með hópum á vissan máta, þannig að öfgarnar
eru minni. En það sem er athyglisvert er að
þetta er um það bil sami hópurinn fyrir hrun og
eftir hrun sem við höfum einhvern veginn fastan
í fátækt. Ég hallast að því að það sé einhver
undirliggjandi skekkja í okkar samfélagi sem
gerir það að verkum að í rauninni sé fátækt
skipulögð, í þeim skilningi að við virðumst una
því ágætlega sem þjóð að hafa lítinn hóp fátæk-
an.“ Bjarni segir að þetta verði hins vegar að
breytast. „Og við getum breytt þessu, vegna
þess að við erum svo lánsöm að lifa í ríku sam-
félagi sem er yfirsjáanlegt. Við þekkjum hvert
annað og fólkið sem lifir við skort á Íslandi er
það fátt, nokkur þúsund manneskjur, að það er
nánast hægt að banka upp á hjá þeim. Svo hvers
vegna breytum við þessu ekki?“
Oktavía Guðmundsdóttir, félagsráðgjafi hjá
Félagi einstæðra foreldra, segir það árvissan
atburð í desember að einstæðir foreldrar leiti til
þeirra með áhyggjur af jólahaldinu. Það hafi
aukist eftir hrun og fari síst minnkandi.
„Þetta er raunverulegur kvíði sem sækir að
fólki og það er mjög erfitt því það getur smitast
yfir á börnin. Ég held að núna hafi það verið
strax í fyrri hluta október sem fór að bera á
þessu, sem er óvenjusnemmt og sýnir bara að
þetta hvílir þungt og lengi á fólki.“ Oktavía segir
viðkvæmastan þann hóp sem búi við lágar
tekjur og geti ekki sótt stuðning til ættingja.
Samfélagið vakir betur yfir þeim fátæku
Hjá sumum fari yfir helmingur teknanna í að
hafa þak yfir höfuðið og þá sé lítið eftir til að
mæta auknum útgjöldum. „Þó að einstæðir for-
eldrar fái húsaleigubætur þá er húsnæði samt
svo dýrt. Það fæst engin þriggja herbergja íbúð
á undir 150 þúsund kr. í dag og það er mjög erf-
itt fyrir fólk sem er með lægstu launin, á at-
vinnuleysisbótum eða framfærslu sveitarfélaga
og þarf að sjá fyrir börnum.“
Þótt fátækt hafi dýpkað virðist kreppan þó
hafa haft þær jákvæðu afleiðingar að opna á
umræðuna og auka meðvitund fólks um fátækt,
ef marka má reynsluna hjá Hjálparstarfi kirkj-
unar. Eftir að kreppan skall á held ég að sam-
félagið sé meira vakandi,“ segir Vilborg. „Núna
má ræða þetta og það eru fleiri en áður sem vísa
fólki til okkar, hringja fyrir fólk eða koma jafn-
vel með því. Ég held að það séu færri núna en
áður sem við náum ekki til.“
Hafa búið lengi við mjög kröpp kjör
 Þeir fátækustu á Íslandi standa mjög illa  Sérstök úrræði nauðsynleg til að ná til þeirra verst settu
 Einstæðir foreldrar kvíða jólahaldinu allt haustið  Samfélagið meira vakandi fyrir fátækt en áður
12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. DESEMBER 2011
Suðurlandsbraut 20, 108 Reykjavík | Sími 588 0200 | www.eirvik.is
vi
lb
or
ga
@
ce
nt
ru
m
.is
Einföld og falleg
ENA Micro 9 frá Jura er minnsta sjálfvirka kaffivél heimsins í dag.
Með einni snertingu fæst nýmalað og ilmandi kaffi beint í bollann.
Hægt er að velja um kaffi, espesso, latte macchiato, cappuccino
eða heitt vatn í te með því að þrýsta á einn hnapp. Vélin er stílhrein,
einföld í notkun og einstaklega hljóðlát.
ENA MICRO 9 ONE TOUCH
Líttu við hjá Eirvík og við bjóðum þér í kaffi
Kynningarverð kr. 149.000
Mjólkurkanna að andvirði kr. 9.420
fylgir sem kaupauki með hverri vél.
Hvað er fátækt?
Engin ein skilgreining er til á fátækt en í
nútímasamfélagi er gjarnan talað um að fá-
tækt felist í því að upplifa skort í saman-
burði við aðra. Fátækt stafi því ekki endi-
lega af því að eitthvað vanti, heldur af því
að samfélagslegum gæðum sé misskipt.
Við hvað er miðað?
Á Íslandi hafa ekki verið gerðar kerfis-
bundnar mælingar á fátækt, en Hagstofa
Íslands notast við hugtakið lágtekjumörk
og byggir á skilgreiningu Evrópusambands-
ins. Evrópusambandið reiknar fátækt þann-
ig að einstaklingur skuli teljast fátækur ef
tekjur hans eru lægri en 60% af miðgildi
ráðstöfunartekna landa hans. OECD miðar
við 50%. Hagstofan áætlaði að árið 2010
lifðu 29.700 einstaklingar, eða 9,8% Ís-
lendinga, undir lágtekjumörkum.
Spurt&svarað
Um fimmtán börn af serbneskum
uppruna sækja nú nám í móður-
málsskóla sem hefur verið starf-
ræktur um nokkurt skeið en gekk í
endurnýjun lífdaga í september síð-
astliðnum. Börnin eru á aldrinum
5-13 ára og fer kennslan fram í
Hagaskóla á laugardögum en Irena
Guðrún Kojic, kennari og einn að-
standenda skólans, segir markmið
hans vera að kenna börnunum
bæði móðurmálið og um serbneska
menningu.
„Markmiðið er að börnin geti
lesið sér til gagns þegar þau koma
til Serbíu en meirihlutinn af rituðu
efni er gefinn út á kýrillíska letr-
inu,“ útskýrir Irena. „Til þess að
börnin geti lært íslensku almenni-
lega þurfa þau að læra hvað hug-
takið heitir á þeirra eigin tungu-
máli. Þannig að þetta er mjög
mikilvægt,“ segir hún. Draumurinn
sé að geta opnað hér lítið bókasafn
einn daginn.
Á milli 700 og 800 einstaklingar
af serbneskum uppruna eru búsett-
ir á Íslandi en í Serbíu er starf-
rækt sérstakt ráðuneyti um málefni
brottfluttra Serba. Irena er nýkom-
in heim frá Serbíu þar sem hún
hitti viðkomandi ráðherra. „Við
fengum alveg rosalega fínt efni hjá
þessu ráðuneyti en þeir hafa gefið
út alveg virkilega flott kennslu-
efni,“ segir hún.
Kennslan, segir Irena, er fjöl-
breytt; auk þess að læra málfræði
og skrift með hefðbundnum hætti,
læra börnin einnig um menninguna
með því m.a. að læra þjóðdansa og
ljóð, auk þess sem þau setja upp
sérstaka sýningu undir leiðsögn
kennara.
Kýrillískt
letur og
þjóðdansar
 Móðurmálsskóli
fyrir serbnesk börn
Í Morgunblaðinu á morgun verður áfram
fjallað um ójöfnuð á Íslandi og stöðu þeirra
sem búa við kröppustu kjörin.
Ójöfnuður á Íslandi
Félagsstofnun stúdenta hyggst
endurvekja Stúdentakjallarann í við-
byggingu sem byggð verður við Há-
skólatorg á næsta ári. Torgið sjálft
verður einnig stækkað.
Stúdentakjallarinn var opnaður
árið 1975 og var rekinn í rúm 30 ár í
tengibyggingu á milli Stúdentaheim-
ilisins við Hringbraut og Gamla
Garðs. Þegar Háskólatorg var tekið í
notkun, árið 2007, var Stúdentakjall-
aranum lokað og húsnæðinu breytt í
kennsluhúsnæði.
Rætt hefur verið að undanförnu
um hvort og hvar væri hægt að
endurvekja Kjallarann, og hefur
Stúdentaráð Háskóla Íslands unnið
ásamt FS í því að finna heppilega
staðsetningu.
Félagsstofnun stúdenta hefur nú
ákveðið að byggja nýjan Stúdenta-
kjallara. Verður hann í um 400 fer-
metra húsnæði og er stefnt að því að
staðurinn verði opinn frá morgni til
kvölds alla daga vikunnar og þar
verði aðstaða fyrir tónleika, fundi og
annað félagslíf stúdenta, en staður-
inn verður jafnframt veitingastaður
og kaffihús á daginn. Gert er ráð fyr-
ir að byggingarframkvæmdir hefjist
snemma vors 2012 og hefur FS alla
umsjón með framkvæmdinni. Stefnt
er að því að nýi Stúdentakjallarinn
verði opnaður 1. desember 2012.
Morgunblaðið/Kristinn
Háskólatorg Gert er ráð fyrir að byggingaframkvæmdir hefjist snemma
vors 2012 og hefur Félagsstofnun stúdenta umsjón með framkvæmdum.
Nýr Stúdenta-
kjallari byggður
 Háskólatorgið verður stækkað