Morgunblaðið - 12.04.2012, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. APRÍL 2012
Einbeittur Ivica Kostelic, einn fremsti skíðamaður í heimi, áritar skíði ungs aðdáanda í Skálafelli í gær en hann er staddur hér á landi til að taka þátt í alþjóðlegu svigmóti á vegum KR-inga.
Ómar
Miklum fjármunum
skal kostað til að ná
fram nýliðun í sjávar-
útvegi. Nýliðun er, að
því er virðist, orðið yf-
ir að menn sem ekki
hafa fengist við útgerð,
en hafa á því mikinn
hug að stunda útgerð,
„komist að“. Þetta
kostar þjóðina að sjálf-
sögðu mikla fjármuni;
nýliðarnir þurfa að kaupa skip, veið-
arfæri og annan útbúnað því að ekki
er bara hægt að afhenda nýliðunum
fiskiskip þeirra sem nú leggja stund
á útgerð – ekki enn. Fyrirstaðan er
ekki bara íslenska stjórnarskráin
þar sem eignarréttur er enn sem
komið er varinn líkt og í lýðfrjálsum
ríkjum. Landið þarf líka að segja
sig frá Mannréttindasáttmála Evr-
ópu þar sem Ísland hefur skuld-
bundið sig til að verja eignarréttinn.
Þegar ríkisstjórn og Alþingi hafa af-
greitt þau mál með sínum hætti
þarf að skoða hvernig þessu mikla
mannréttindamáli verður veitt
brautargengi í öðrum atvinnugrein-
um.
Nýliðun í áliðnaði
Hvernig er hægt að koma við ný-
liðun í áliðnaði svo dæmi séu tekin?
Rafmagnið er ekki óþrjótandi og til-
tölulega fáir og fjársterkir aðilar
hafa tækifæri til álframleiðslu. Er
þá ekki málið að fækka kerjum sem
álverið í Straumsvík hefur um svona
5% á ári og gefa öðrum færi á að
setja upp álver? Þarna er hægt að
byrja í smáum stíl. Sá dáði maður
Maó formaður og forystumaður fyr-
ir annarri kommúnistastjórn sá ekki
bara fyrir sér málmvinnslu í smáum
stíl. Í stóra stökkinu svonefnda
hvatti hann til stálbræðslu í ofnum í
heimahúsum. Stálið
var að vísu ýmist lélegt
eða ónýtt, en í sósíal-
ismanum taka menn
alltaf viljann fyrir
verkið. Þegar grannt
er skoðað sést að þetta
hjá Maó er eiginlega
fyrirmynd „strandveið-
anna“ þar sem tóm-
stundaveiðimenn fá að
nýta þjóðarauðlindina
frítt, en með mis-
jöfnum árangri meðan
aðrir borga veiðigjald til að halda
uppi velferðinni.
Þarf ekki að hafa nýliðun á
fleiri sviðum?
Hér á Íslandi sem annars staðar
eru vörumerki sem svipar til auð-
linda; vörumerki skapa sem sé um-
framarð. Sá sem hefur umboð fyrir
Pfaff-saumvélarnar hefur aðstöðu
til að selja vélarnar við öðru verði
en nýliðar með óþekkt merki í raf-
tækjum og hefur þar markaðs-
forskot. Sama á við um önnur þekkt
vörumerki, Levi‘s, Benz o.s.frv.
Eiga merkin að ganga milli manna?
Á ríkið ekki að taka þau og endur-
úthluta með vissum fresti? – Allir
vita að þar sem ríkið fer með vald
er því jafnan beitt af mikilli sann-
girni og ráðvendni, ekki satt?
Eftir Einar S.
Hálfdánarson
»Nýliðun er, að því er
virðist, orðið yfir að
menn sem ekki hafa
fengist við útgerð, en
hafa á því mikinn hug að
stunda útgerð, „komist
að“.
Einar S. Hálfdánarson
Höfundur er löggiltur endurskoðandi
og hæstaréttarlögmaður.
Lausnin er nýliðun
Umræða ESB-sinna
um gjaldmiðilinn hefur
verið persónugerð.
Þannig mætti ætla að
íslenska krónan sé orð-
in eins konar lögper-
sóna. Að mati ESB-
sinna er hún sökudólg-
urinn. Henni ber að
fórna. Hún þýðir að al-
menningur þarf að
borða dýran mat og
greiða mun hærri afborganir og
vexti af lánum sínum. Kaupmátt-
arrýrnun á Íslandi er krónunni að
kenna.
Þá væri öldin önnur ef við byggj-
um við evru. Þá væri matur ódýr,
húsnæðislánin léttbær og kaup-
máttur óbreyttur frá því fyrir
kreppu. Þetta er grunnstef í mál-
flutningi Jóhönnu Sigurðardóttur og
samtakanna Já-Ísland.
Nýlega var gerður samanburður á
verðlagi matvæla á Íslandi og innan
evrusvæðisins og birt í heilsíðuaug-
lýsingu, sem Já-Ísland kostar.
Könnunin leiddi í ljós að á meðan
verðlag hafði hækkað á fjórða tug
prósenta á Íslandi á nokkrum árum,
hafði verðlag matvæla á evrusvæð-
inu aðeins vaxið um 5,2%. Þarf frek-
ar vitnanna við?
Þegar þjóðir verða fyrir efnahags-
legu áfalli leiðir það til minnkandi
kaupmáttar. Má þá einu gilda hvort
gjaldmiðillinn heitir króna eða evra,
eða hver er uppruni erfiðleikanna.
Þegar síldin brást á Íslandsmiðum
1967-1968, hrundi kaupmátturinn.
Sú staðreynd var leidd inn í veru-
leika íslensks efnahagslífs með mik-
illi gengisfellingu. Kaupmátt-
arskerðingin gekk yfir allt
samfélagið.
Hremmingar Íslendinga í kjölfar
lánsfjárkreppunnar 2008 leiddu
einnig til mikils sam-
dráttar kaupmáttar.
Hann kom fram í verð-
falli krónunnar. Þar
með urðu verðtryggð
lán þungbærari og inn-
fluttar vörur dýrari.
Innlendar vörur urðu
hins vegar hlutfallslega
ódýrari og útflutningur
efldist.
Evrulandið Grikk-
land stóð frammi fyrir
gríðarlegu efnahags-
hruni í kjölfar láns-
fjárkreppunnar. Þar í landi höfðu
ríkiskuldir hrannast upp. Þegar
landið tók upp sameiginlegan gjald-
miðil evrusvæðisins og fékk auðveld-
an aðgang að lánsfé, steyptu fyr-
irtæki og einstaklingar sér í miklar
skuldir. Kom það fram í óviðráð-
anlegum viðskiptahalla.
Ljóst var að Grikkir höfðu lifað
lengi um efni fram og kaupmátt-
arrýrnun var óumflýjanleg. Ekki var
hins vegar unnt, Grikklands vegna,
að fella evruna. Hvað var þá til ráða
til að rýra raunkaupmátt Grikkja og
koma þjóðinni niður á jörðina eftir
þá glópsku sem aðild að evrusvæð-
inu hafði leitt yfir hana? Það var að
sjálfsögðu hið gamalkunna þjóðráð
þeirra ríkja, sem ekki ráða yfir sín-
um eigin gengismálum. Launin voru
lækkuð með tilheyrandi verkföllum
og götuóeirðum. Ríkisútgjöld voru
lækkuð, sem þýddi minnkandi laun
ríkisstarfsmanna eða uppsagnir.
Ekki var hægt að bæta stöðu grískra
útflutningsfyrirtækja með geng-
islækkun. Samkeppnishæfni at-
vinnulífsins veiktist. Atvinnuleysi
jókst.
Er það mikil huggun fyrir þá sem
verða að sætta sig við lækkuð laun
eða atvinnuleysi að lánin þeirra eru
óbreytt í evrum? Það liggur í augum
uppi að greiðslubyrði þeirra eykst að
sama skapi og launin lækka. Sama
gildir um vöruverð. Þeim Grikkjum,
sem verða að sætta sig við lækkuð
laun eða sagt er upp störfum, er lítill
léttir í því að matarkarfan hafi ekki
hækkað nema um 5,2% á síðustu ár-
um.
Auglýsing Já-Ísland byggist á því
að greina frá hluta raunveruleikans,
en þegja þunnu hljóði um það sem
máli skiptir. Áróðursherferðin bygg-
ist á hálfsannleika. Það er umhugs-
unarvert, að ESB-sinnar skuli telja
sig knúna til að grípa til svo aug-
ljósra blekkinga. Málstaður þeirra,
hversu afleitur sem hann er, á ekki
slíkt skilið
„Ef við hefðum haft evru“ væri
munurinn sá, að hér hefði þurft að
fara í aðgerðir til að færa niður laun.
Aukið atvinnuleysi hefði orsakast af
því að samkeppnisstaða gjaldeyr-
isskapandi greina hefði ekki batnað
við gengisfall. Lækkuð laun hefðu
leitt til þess að greiðslubyrði hús-
næðislána hefðu vegið þyngra sem
lækkun launa nemur. Aukið atvinnu-
leysi hefði ekki bætt stöðuna. Og
matarkarfan, þótt verðlag í evrum
hefði ekki vaxið nema um 5,2%, hefði
að sjálfsögðu orðið þjóðinni þeim
mun þyngri vegna launalækkana og
aukins atvinnuleysis.
Jóhanna Sigurðardóttir talar illa
um krónuna. Hún er einn af fáum
ræðurum, sem getur talað illa um
árina, án þess að það hái skriði
skipsins. Það er vegna þess að hún
hefur lagt árar í bát. Og mænir til
framandi stranda.
Eftir Tómas Inga
Olrich » Þegar þjóðir verða
fyrir efnahagslegu
áfalli leiðir það til
minnkandi kaupmáttar.
Tómas Ingi Olrich
Höfundur er fyrrverandi
alþingismaður og ráðherra.
Krónunni kennir illur ræðari