Helgafell - 01.05.1945, Blaðsíða 78

72
HELGAFELL
eftir hest og harmar, að hún muni ckki sja
hann aftur, þarf safnandi að taka fram, að
þarna gæti „sorglegs misskilnings hjá gömlu
konunni". Svo er nú það.
Af missögnum eða villum, sem ég hefi rek-
izt á við fljótan lestur, skal ég ncfna fátt
eitt. t athugasemd við greinina Um Einar
Gnðnason (bls. 74) segir: Af því að Þór-
ólfur Einarsson í Kalmanstungu er hér nefnd-
ur o. s. frv. Þessi Þórólfur Einarsson kemur
qins og skrattinn úr sauðarleggnum og er
alls ekki nefndur í greininni. Sennilega á
safnandi við Þórólf Guðnason, bróður Einars.
Hann var á Bjargarsteini og fluttizt síðar til
Ameríku. En aldrei hef ég heyrt honum eign-
aða vísuna: Lyngs við bing á grænni grnnd,
og aldrei öðrum en Sigurði Eiríkssyni, er var
í Kalmanstungu, og svo telur Kristleifur á
Kroppi (Ur byggðum Borgarfjarðar, bls. 294),
en birtir hana í ofurlítið annarri gerð en hér
er gert. Safnandi segir, að vísan: Það stend-
nr á litlu að stœra sig (bls. 116), sé eftir
Guðrúnu, dóttur Páls skálda, en hún er eft-
ir Pál Vídalín, sem uppi var meira en öld
fyrr en Guðrún. Er hún prentuð í Vísnakveri
Páls (bls. 133), eftir handritj, er dr. Jón Þor-
kelsson telur ritað um 1770, og er þar svo:
Stoðar lítt að stæra sig,
styttast heimsins náðir:
Maðkurinn étur mig og þig,
mold erum við báðir.
Þá er vísan: Hafs frá hveli heims um fjöll
(bls. 84) heldur en ekki rangfeðruð. Hér er
hún sögð eftir Baldvin Halldórsson, en er úr
prentaðri ljóðabók núlifandi skálds, Gísla frá
Eiríksstöðum, (Nokkrar stökur. Reykjavík,
1924, bls. 16). Vísan Straumur reynir sterk-
an mátt (bls. 114) hef ég ávallt hcyrt, að
væri eftir Baldvin Jónsson skálda (Skagfirð-
ingaskáld), cn ekki eftir Baldvin Halldórs-
son, cn vísum beirra nafna er oft blandað
saman.
Vitaskuld geta villur slæðst í beztu rit,
feðrun vísna óviss og erfið, og hending ræður
nokkru um, hvort maður hafi rekizt á vísu,
sem laus er orðin, í prentaðri bók, þótt það-
an sé kynjuð.
Þótt sumt af þessu séu allmeinlcgar vill-
ur, væri það fyrirgefanlegt, ef safnandinn væri
ekki jafn hótfyndinn og hann er í garð ann-
arra um meðferð og feðrun vísna. En í því
efni cr hann hinn stórsnúðugasti og hefur
allt á hornum sér. En það er létt að gera
miklar kröfur til annarra, en litlar til sjálfs
sín. Safnandinn gerir ýmsar leiðréttingar við
gerðir vísna og fcðrun þeirra, og má vera að
sumt af því sé rétt, hvaðan sem það kemur.
Safnandi segir hiklaust, að vísan: Ellin hallar
öllum leik, scm stendur í ljóðabók Páls Úlafs-
sonar, sé eftir Björgu Sveinsdóttur. Galli er
það, að hann nefnir enga heimild fyrir þessu.
Eins og ég hef þegar tekið fram, er margt
í kverinu læsilegt og góðra gjalda vert.
Málið á sögunum er misjafnt, cftir því hver
skrifar. Eg get ekki látið hjá líða að benda á
eina meinlega hugsunarvillu: „Hagaði þann-
ig til, að eiði nokkurt skar í sundur nyrsta
hluta nessins" (bls. 164). Eiði sker aldrei
nes eða annað í sundur, heldur tengir sam-
an. Grcinarmerkjasetning er allmjög á mgl-
ingi. Mikill kostur er það við kverið, að
nafnaskrá fylgir.
Frá ystu nesjum
FRÁ YZTU NESJUM. Vestfirzkir
sagnaþættir II. Skráð hefur og safnað
Gils GuSmundsson. ísaf. Rvík, 1944.
191 bls. Kr. 18—-
Áður hefur sami höfundur gefið út fyrsta
heftið af vcstfirskum sagnaþáttum með sama
heiti. I formálanum boðar höfundur, að ætl-
azt sé til, að „Frá yztu nesjum verði tímarit
fyrir hvers konar vestfirzkan fróðleik og komi
út einu sinni á ári“. Á það að verða um al-
menna sögu, persónusögu, atvinnuvegi, þjóð-
hætti og alþýðukveðskap.
Lengsti kafli bókarinnar er Holt og Holts-
prestar. Er það ævisaga Holtspresta frá upp-
hafi til vorra daga og nokkuð um jörðina
sjálfa. Það er reyndar vafasamt, hve mikið
gildi það hefur að segja sögu jarðar eða ábú-
enda, er hana hafa setið, en talsvert hefur
það verið í tízku nú um stundir, og ekki ber
því að neita, að þetta er fróðleikur út af fyrir
sig.
Sögukaflar þessir um Holtspresta eru að
vísu ekki mikil sagnfræði, mestmegnis teknir
upp úr prestaævum, en þó er þar ýmis fróð-
leikur samankominn í eitt, og almenningur,
sem heimildirnar eru ekki aðgengilegar, mun