Morgunblaðið - 15.10.2012, Side 4

Morgunblaðið/RAX
Gígurinn Stærð gígsins má marka af fólkinu sem stendur á gígbarminum ofan við gíginn, hægra megin á myndinni.
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
„Ég var að vona að þarna væri
kominn fyrsti íslenski loftsteins-
gígurinn, en svo var ekki. Maður
verður að halda áfram að leita,“
sagði Haraldur Sigurðsson, eld-
fjallafræðingur og forstöðumaður
Eldfjallasafnsins í Stykkishólmi.
Hann fór í gær að athyglisverðri
jarðmyndun sem er syðst í Hafn-
arfjalli í Borgarfirði, ofan við Leir-
árdal. Skýrt afmarkaður gígur sem
sést vel á loftmyndum er austan
við tindinn Ölver og nálægt
Hrossatungum og Geldingaárhálsi,
milli Hafnardals og Leirárdals.
Spurningin sem Haraldur vildi fá
svar við var hvers konar fyrirbæri
þetta eiginlega væri. Nokkur um-
ræða hefur einnig verið á netinu
um hvernig þessi jarðmyndun
kynni að hafa orðið til.
Gamall eldgígur
„Ég hef séð þetta fyrirbæri á
kortum og loftmyndum og vildi
kanna hvort þetta gæti verið loft-
steinsgígur,“ sagði Haraldur.
„Þetta er gamall eldgígur, senni-
lega frá því mjög seint á ísöldinni.
Það hefur gengið jökull þarna yfir
en gígurinn hefur sloppið. Hann
hefur hvorki þurrkast út né fyllst
upp og hann er mjög fallegur á alla
kanta.“ Haraldur sagði að gígurinn
væri um 200 metra langur og 150
metra breiður. Í brúnunum er jök-
ulsorfið hraun.
„Gígurinn er mjög greinilegur og
þess vegna hélt maður að það gæti
verið að hann væri af öðrum upp-
runa en eftir eldgos – jafnvel eftir
lítinn loftstein. En það kemur ekki
til greina,“ sagði Haraldur. Hann
sagði að ekki hefði þótt sjálfgefið
að finna svo greinilegan eldgíg á
þessu svæði.
Gömul megineldstöð
„Þarna eru dálítið gömul jarðlög
og svona 4-5 milljóna ára gamalt
berg þarna undir. Hafnarfjallið er
stór megineldstöð þar sem hefur
verið stórt eldfjall eins og Katla,
Askja eða Snæfellsjökull. Hún var
virk fyrir 4-5 milljónum ára. Svo
kulnaði hún út. En þarna uppi á
brúnunum hefur komið upp eld-
virkni miklu seinna og myndað
þennan gíg.“
Haraldur sagði erfitt að tíma-
setja hvenær gaus þar sem gíg-
urinn er. Hann grunar að það geti
hafa verið á síðasta jökulskeiði á ís-
öldinni, fyrir um 100 þúsund árum
eða þar um bil. Gígurinn hefur
sennilega staðið upp úr jöklinum
að mestu þegar gaus. Jökullinn
hefur þó gengið þarna yfir og nag-
að ofan af eldstöðinni og fjarlægt
allt gjall. Haraldur sagði að ekki
væru þekktir neinir loftsteinagígar
á Íslandi.
Einkenni loftsteinagíga
„Auðvitað hafa loftsteinar rekist
á Ísland í jarðsögu þess en við höf-
um ekki enn séð merkin. Hvað um-
merki eftir loftsteina snertir þá er
Ísland eins og skólatafla sem alltaf
er verið að þurrka af. Þar koma til
bæði ísöldin og jökullinn og allt
rofið. Engir loftsteinagígar voru
eftir ísöldina. Þeir bara máðust
út,“ sagði Haraldur. Hann sagði
loftsteinagíga hafa viss einkenni.
„Þeim tengjast náttúrulega ekki
hraun. En þeim tengist viss tegund
af gleri því jarðskorpan bráðnar
þegar loftsteinninn skellur á henni.
Efni, bæði möl og grjót, kastast út
frá loftsteinagígum á ákveðinn
hátt. Svo myndast líka einkennandi
sprungur í berginu en ekkert af
þessu sást þarna í Hafnarfjalli,“
sagði Haraldur. „Þessi gígur var
góður kandídat en það er bara
svona. Þá vitum við það.“
Mikil náttúrufegurð er á þeim
slóðum þar sem gígurinn er og
skartaði náttúran sínu fegursta á
góðum haustdegi í gær, að sögn
Haraldar.
Ragnar Axelsson, ljósmyndari
Morgunblaðsins, flaug yfir gíginn
þegar Haraldur var þar ásamt
samferðarmönnum sínum. Á mynd-
inni má greina göngufólkið og gef-
ur samanburðurinn hugmynd um
stærð gígsins.
Ekki gígur eftir loftstein
 Óvenjulega greinilegur gígur er í Hafnarfjalli  Ástæða þótti til að kanna hvort
gígurinn væri eftir loftstein  Gígurinn reyndist vera eldgígur og líklega frá ísöld
Loftsteinar
» Jörðin verður fyrir milljónum
loftsteina á hverjum degi, sam-
kvæmt Vísindavefnum.
» Flestir loftsteinar eru smáir
og meinlausir og brenna upp í
lofthjúpi jarðar.
» Stórir loftsteinar, smástirni
og jafnvel halastjörnur hafa rek-
ist á jörðina með tilheyrandi
hamförum.
» Líklega lenda tveir loftsteinar
á hverju ári á Íslandi en skilja
ekki eftir sig nein greinileg um-
merki.
» Um 160 árekstrargígar eftir
loftsteina hafa fundist á jörð-
inni.
4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 15. OKTÓBER 2012
Skógarhlíð 18 sími 595 1000 www.heimsferdir.is
Birt með fyrirvara um prentvillu. Heimsferðir áskilja sér rétt til leiðréttinga á slíku. Ath. að verð getur breyst án fyrirvara.
• •
Alicante
24. og 31. október
Frá kr. 9.900
Heimsferðir bjóða frábært verð á
flugsætum til Alicante í september.
Nú er tækifæri til að bregðast skjótt við
og næla sér í sæti á frábærum kjörum!
Netverð á mann aðra leið með sköttum.
Ath. Aðeins eru í boði sæti til Alicante.
Morgunblaðið/RAX
Nýting Skylt er að koma með nýtanlegan afla í land og brottkast er bannað.
„Það er í grundvallaratriðum ólík
nálgun í fiskveiðistjórnunarkerfinu
hjá okkur og í Evrópusambandinu
(ESB),“ sagði Steingrímur J. Sigfús-
son, atvinnuvega- og nýsköpunarráð-
herra. Bornar voru undir hann fréttir
af því að ESB hefði keypt ferskan fisk
á mörkuðum til að henda honum.
Morgunblaðið sagði frá þessu á föstu-
dag.
Hann benti á að hér væri brottkast
bannað og skylt að landa öllum nýt-
anlegum afla en því væri öfugt farið í
ESB. Steingrímur kvaðst ekki þekkja
sjóðakerfi sjávarútvegs í ESB ná-
kvæmlega en taldi að því svipaði að
einhverju leyti til sjóðakerfis land-
búnaðar í ESB. Hann nefndi að í land-
búnaðarkerfi ESB væri bændum ým-
ist borgað fyrir að rækta eða rækta
ekki á landi sínu. Sjávarútvegssjóðir
ESB styrktu uppbyggingu útgerðar á
vissum svæðum og svo væri jafnvel
keyptur upp afli til að henda honum
og sjómönnum ætlað að koma ekki
með afla að landi.
Fram kom í fyrrnefndri frétt að
fiskstofnar á miðum ESB væru nú
minna en 1⁄10 af því sem þeir voru við
lok seinna stríðs og að Damanaki
sjávarútvegsstjóri varaði við því að
allt að 91% fiskstofna ESB gæti hrun-
ið innan áratugar yrði ekkert að gert.
„Það er ljóst að ástandið er víða
mjög bágborið þótt það örli á að það
sé að lagast á einstaka svæðum, eins
og í Norðursjó og Eystrasalti,“ sagði
Steingrímur. „Heilt yfir er ástandið
mjög bágborið. Það er áhyggjuefni.
Veiddur fiskur er víða mjög smár og
ég er hræddur um að það þætti ekki
góð latína á Íslandi. Það er ljóst að
sjávarútvegsstefna ESB er í miklum
tilvistarvanda og árangurinn er bág-
borinn af viðleitni þeirra undanfarin
ár og áratugi við að innleiða ábyrga
fiskveiðistjórnun. Það er ákaflega
dapurlegt.“ gudni@mbl.is
Ólík nálgun hér og í ESB
 Ástand fiskstofna í ESB áhyggjuefni, að mati ráðherra
Stjórnskipunar-
nefnd Alþingis
fékk í sumar fjóra
lögfræðinga til
þess að fara yfir
tillögur stjórn-
lagaráðs og skila
áliti á þeim. Að
sögn Páls Þór-
hallssonar, skrif-
stofustjóra í for-
sætisráðuneytinu, sem á sæti í
lögfræðingahópnum, er markmiðið
að hafa tilbúið frumvarp eins fljótt og
hægt er eftir að niðurstaða þjóðar-
atkvæðagreiðslunnar liggur fyrir.
„Vinnan miðast að því að ganga frá
frumvarpi og það var ljóst að það yrði
aldrei lagt fram sem þingskjal fyrr en
eftir atkvæðagreiðsluna,“ segir Páll.
Ef samþykkt verður í atkvæða-
greiðslunni að nota tillögur stjórn-
lagaráðsins sem grundvöll að nýrri
stjórnarskrá, en niðurstaðan í ein-
hverri spurninganna fimm um efnis-
atriði verður þvert á tillögurnar segir
Páll að stjórnskipunarnefnd Alþingis
hljóti að meta úrslitin og gefa lög-
fræðingahópnum fyrirmæli í sam-
ræmi við þau.
Álit á tillög-
um stjórn-
lagaráðs
 Lögfræðingar fara
yfir tillögur nar
Páll Þórhallsson
Jarðskjálfti að
stærð 3,1 mældist
í hádeginu í gær
um það bil fjóra
kílómetra norð-
austan við Kistu-
fell í Vatnajökli
og á fimm kíló-
metra dýpi, sam-
kvæmt upplýs-
ingum frá
Veðurstofu Ís-
lands. Nokkrir eftirskjálftar fylgdu í
kjölfarið. Skjálftar af þessari stærð
mælast annað slagið í jöklinum.
Þá mældust 24 jarðskjálftar aust-
an við Grímsey í fyrrinótt, þeir
stærstu voru 3,9 og 3,4 stig og mæld-
ust báðir um kl. 3:30. Hrinan hófst
um miðnætti og stóð til kl. 5:30 á
sunnudagsmorgun. Svipuð hrina
varð á sömu slóðum í síðustu viku.
Upptök skjálftanna voru um 20
kílómetra aust-suðaustur af Gríms-
ey og flestir skjálftarnir urðu á um
það bil 15 kílómetra dýpi.
Jörð skalf
um helgina
Vatnajökull Jarð-
skjálfti mældist.