Morgunblaðið - 19.04.2013, Side 29

UMRÆÐAN 29
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. APRÍL 2013
Já, það er ekki ann-
að hægt á þessum
tímamótum þegar
stutt er til nýrra kosn-
inga ekki enn hafin
rannsókn þrátt fyrir að
allir þingmenn hafi
tekið undir og sam-
þykkt rannsókn fyrir
rúmum þúsund dögum
þegar þeir allir ýttu á
græna takkann hjá sér
og sögðu já. Jú, það var í lagi að
sniðganga lífeyrissjóði þegar þeir
rannsökuðu sjálfa sig, svipað og þeir
sem tækju hluti ófrjálsri hendi
rannsökuðu sjálfa sig, ágætis sam-
líking. Og svipað og láta alþing-
ismenn sjá um rannsókn og auðvitað
gera skýrslu um málið og ekkert
hefði í raun heldur komið út úr því.
Það virðist, ef grannt er skoðað, að
alþingismenn hafi ekki kjark eða
þor til að afgreiða mál af þessu tagi,
vegna hagsmuna og hagsmuna-
tengsla, það er einmitt málið. Því til
stuðnings eru ummæli Gunnars
Braga Sveinssonar, þingmanns og
formanns þingflokks Framsókn-
arflokksins, sem sagði á Alþingi
þann 24. janúar 2013
þegar hann kom inn í
umræðu um rannsókn
á lífeyrissjóðum að
hann vildi koma þessu
á framfæri: „Ég kem
aðallega hingað upp til
þess að gagnrýna að
þessi tillaga kemur hér
inn í þingið og á henni
fimm fulltrúar stjórn-
armeirihlutans.“
Hann gerir lítið úr
öðrum. Já, það er gott
að hneykslast á öðrum
en sjálfum sér, eftir að hafa sam-
þykkt rannsóknina sjálfur með því
að ýta á græna takkann. Nú hefur
þessi sami þingmaður orðið uppvís
að því að reyna að koma í veg fyrir
rannsókn á lífeyrissjóðum, þá er
hann skyndilega á móti. Því skyldi
þingsflokksformaðurinn vera á
móti? Er það vegna hagsmuna Fjár-
festingarfélagsins Giftar sem var í
eigu Eignarhaldsfélags Sam-
vinnutrygginga sem lífeyrissjóðirnir
töpuðu miklu fé á og var síðan af-
skrifað? Sjálftökumennirnir sjálfir
sem skipuðu sér slitanefnd, án laga-
heimildar. Eignir voru talsverðar í
þessu félagi sem tapaðist. Getur það
verið að Gunnar Bragi Sveinsson
styðji umrædda menn sem fóru
svona að ráði sínu umboðslausir
með eigur alls þessa mikla fjölda
manna? Í stað þess að taka undir
rannsókn á lífeyrissjóðum sem þörf
var á vegna gríðarlega hagsmuna
sjóðsfélaga í lífeyrissjóðum sem töp-
uðu þúsundum milljóna og voru af-
skrifuð?
Það var fleira sem umræddur
þingmaður Gunnar Bragi sagði.
„Hvernig stendur á því að þessir
sömu ágætu þingmenn og leggja hér
til skipun rannsóknarnefndar um
starfsemi lífeyrissjóðanna tryggi
ekki í hinu herberginu fjármuni í
þessar rannsóknir?“ sagði Gunnar
Bragi. Þarna kemur það fram hjá
Gunnari Braga Sveinssyni að það
átti í raun aldrei að rannsaka lífeyr-
issjóði vegna þess að það var aldrei
gert ráð fyrir að rannsókn færi fram
vegna skorts á fé og hugsanlega
hagsmunatengsla sem togast á þeg-
ar lánað var til fyrirtækja án veða
með samþykki stjórnarmanna sem
voru í hrunstjórnum lífeyrissjóða og
fóru með meirihlutavaldið í lífeyr-
issjóðum. Annað dæmið er ummæli
Hrafns Bragasonar, fyrrverandi
hæstaréttardómara, sem segir enga
þörf á nýrri rannsókn. Af hverju
skyldi hann segja þessi orð? Þá spyr
ég, af hverju fékk umræddur fyrr-
verandi dómari ekki víðtækar heim-
ildir við rannsókn á lífeyrissjóðum?
Jú, lífeyrissjóðirnir voru búnir að
ákveða sín á milli hvernig rannsókn
skyldi hagað, það eitt er mitt mat.
Lífeyrissjóðir voru nefnilega á
undan alþingismönnum að rannsaka
sjálfa sig, sjálfsagt til að koma í veg
fyrir víðtæka rannsókn eins og
Rannsóknarnefnd Alþingis hafði.
Nefnd undir stjórn Hrafns Braga-
sonar hafði ekki víðtækar rannsókn-
arheimildir, í stað þess voru þeim
send gögn frá lífeyrissjóðum. Mesta
tap Gildis lífeyrissjóðs í hlutabréfum
í einu félagi var í Kaupþingi banka,
rúmar 16 þúsund milljónir króna
sem töpuðust. Sem er svipað og að
kaupa allan tækjabúnað á nýja
Landspítalann og svipað og að
byggja nýja Vestmanneyjaferju og
jarðgöng í Norðfirði sem dæmi.
Leiktjaldið dregið frá
Og sýningin hófst á Alþingi með
því að málið fór á dagskrá, þar sem
fáir þingmenn tóku til máls um
rannsókn. Nú er þessi spurning: Af
hverju fór málið á dagskrá? Var það
vegna greinaskrifa sjóðsfélaga og
endalausra ábendinga manna á milli
sem ýttu við þreyttum þingmönn-
um? En það sem vekur tortryggni
fólks er að geta ekki treyst þeim
sem fara með valdið og eiga að gæta
hagsmuna sjóðsfélaga, því kjark-
leysi varð þeim að falli. Það eru
fleiri sem eiga sinn hlut er kemur að
kjarkleysi í að takast á við það
vandamál sem þetta lífeyriskerfi
hefur upp á að bjóða. Vandamálið
felst í samkomulagi ASÍ og atvinnu-
rekenda sem hafa gert samning sem
tryggir atvinnurekendum setu í
stjórnum lífeyrissjóða og verkalýðs-
forustan styður ruglið áfram án
þess að sjóðsfélagar fái um það ráð-
ið. Hafa sjóðsfélagar orðið varir við
að fulltrúar atvinnurekenda, fulltrú-
ar launþega, sjóðstjórar og fram-
kvæmdastjórar lífeyrissjóða hafi
verið dregnir til ábyrðar vegna þess
gífurlega taps sjóðanna sem hefði
dugað til að gera alla vegi landsins
greiðfæra, byggja göng, byggja nýj-
an Landspítala með öllum tækjum
fyrir 85 þúsund milljónir króna,
endurnýja nær allan fiskveiðiflota
Íslendinga sem dæmi? Sjóðsfélagar,
nú er tími ykkar kominn.
Þakka alþingismönnum fyrir frábært
starf í rannsókn á lífeyrissjóðum
Eftir Jóhann Pál
Símonarson » Getur það verið að
Gunnar Bragi
Sveinsson styðji um-
rædda menn sem fóru
svona að ráði sínu um-
boðslausir með eigur
alls þessa mikla fjölda
manna?
Jóhann Páll Símonarson
Höfundur er sjómaður.
Hönnunarverðlaun 2013 (húsgagnaflokki)
Gylfaflöt 16-18 •112 Reykjavik • Sími 553 5200 • solo.is
Aria borð
Nýja Aría borðalínan fékk Hönnunarverðlaun FHI 2013 í húsgagnaflokki.
Borðin eru fáanleg í mismunandi stærðum og útfærslum.
Verð frá kr. 91.000
Hönnuður:
Sturla Már Jónsson
Í Morgunblaðinu
miðvikudaginn 17. apr-
íl 2013 er grein eftir
Jón Gerald Sullenber-
ger (JGS) undir heit-
inu „Hvers á almenn-
ingur að gjalda?“, þar
sem hann fjallar um
vöruverð og ákvarð-
anir sem hafa áhrif á
innflutning matvæla.
Hann heldur áfram og
veitist að stofnunum
sem hafa eftirlit með löggjöf sem
stjórnvöld hafa sett og þá m.a. á
grundvelli samningsins um Evr-
ópska efnahagssvæðið (EES). Í
gremju sinni yfir að fá ekki að gera
það sem honum hentar fellur JGS
hins vegar ítrekað í þá gryfju að setja
fram fullyrðingar sem ekki standast
skoðun.
Vill Kostur fara að reglum?
Skrif þessi verða ekki skilin með
öðrum hætti en svo að JGS vilji upp-
hefja sjálfan sig á kostnað annarra.
Ein af þeim stofnunum sem hafa eft-
irlit með fyrirtækinu Kosti er Mat-
vælastofnun. Ekki er langt síðan
stofnunin leiðrétti rangfærslur JGS
um fjárhagslegan rekstur hennar og
nú er enn gefið í með
texta um Mat-
vælastofnun (MAST)
sem hljóðar þannig:
„Svona er glíman við
eftirlitsiðnaðinn og
áfram birtast auglýs-
ingar um mannaráðn-
ingar til MAST. Þar
virðist endalaust vanta
fólk í vinnu til að passa
að við förum eftir
reglum ESB, sem við Ís-
lendingar erum ekki
einu sinni hluti af og ég
vona að aldrei gerist.“
Gremjuna má rekja til þess að
Kostur vill markaðssetja vörur sem
ekki samræmast löggjöf á Evrópska
efnahagssvæðinu (EES), sem er
byggð á ESB-löggjöf. Öllum á að
vera kunnugt um að Ísland er aðili að
EES og ber að framfylgja löggjöf
sem þar gildir. Þá má geta þess að
aðild Íslands að EES átti þátt í að
opna fyrir viðskipti og draga úr inn-
flutningstakmörkunum á mat-
vælasviði.
Í sjálfu sér ber að þakka fyrir þeg-
ar aðilar taka að sér að vekja athygli
á atvinnumöguleikum hjá Mat-
vælastofnun. Um leið verður þó að
gæta að því að rétt sé farið með stað-
reyndir. Matvælastofnun var sett á
laggirnar árið 2008 og í byrjun þess
árs voru 73 starfsmenn starfandi hjá
stofnuninni, en 70 í árslok. Í lok mars
árið 2013, eða 5 árum síðar, starfa 70
starfsmenn hjá stofnuninni, en að
auki eru tveir starfsmenn í orlofi.
Hvað segir þetta um fullyrðingar eig-
anda fyrirtækisins Kosts, ekki síst
þegar horft er til þess að á sama
tímabili hefur stofnunin tekið yfir
mörg ný verkefni?
Umfangsmikil starfsemi
Meirihluti starfsmanna Mat-
vælastofnunar starfar beint við eft-
irlit, en sumir sinna þjónustu, gagna-
vinnslu og sérfræðistörfum á
verksviði hennar. Lögaðilar sem
stofnunin hefur eftirlit með eru yfir
5000, allt frá frumframleiðslu í land-
búnaði og framleiðslu búfjárafurða
eins og kjöts og mjólkur, til veiða og
vinnslu fiskafurða, fóðureftirlits, eft-
irlits með áburði, sáðvöru og plöntu-
heilbrigði. Stofnunin sér um eftirlit
og yfirkjötmat í sláturhúsum og
stjórnsýslu í landbúnaði vegna gæða-
stýringar, beingreiðslna og öflunar
hagtalna. Dýraheilbrigði er stór
málaflokkur og nú hefur stofnuninni
verið falið að annast allt eftirlit vegna
dýravelferðar. Þá hefur hún yfirum-
sjón með matvælaeftirliti og búfjár-
eftirliti sveitarfélaganna og annast
eftirlit með inn- og útflutningi og er
það er á þeim vettvangi sem málefni
Kosts koma til skoðunar.
Hver hefur hag af því að reyna að
skapa ímynd bákns fyrir rúmlega 70
manna stofnun sem sinnir jafn um-
fangsmiklum og mikilvægum verk-
efnum? Matvælastofnun hefur búið
við niðurskurð í starfsemi sinni á
undanförnum árum. Hagræðing-
arkröfur hafa gert það að verkum að
sum verkefni og störf eru lögð niður,
önnur sameinuð og ný störf auglýst
þegar tilefni er til. Starfsfólk hefur
möguleika á starfsþróun og ein aug-
lýsing um starf getur því leitt af sér
aðra vegna flutnings starfsmanns í
annað starf innan Matvælstofnunar.
Þetta er ánægjuleg þróun og ætti
ekki að vekja gremju hjá við-
skiptavinum. Stjórnvöld verða hins
vegar að átta sig á að viðvarandi nið-
urskurður á þessari mikilvægu starf-
semi gengur ekki lengur.
Einfaldar lausnir
Í lok greinar sinnar segir JGS:
„Einelti eftirlitsiðnaðarins gagnvart
Kosti ríður ekki við einteyming. Þeg-
ar ég var að ljúka við þessa grein
kom eftirfarandi bréf frá MAST: ….“
Síðan er vísað í erindi frá Mat-
vælastofnun þar sem óskað eftir upp-
lýsingum frá Kosti um eina vöruteg-
und, meira var það nú ekki. Hafi
Kostur þær upplýsingar og varan
samræmist reglum um markaðs-
setningu matvæla og innflutning
dýraafurða, þá fær Kostur að mark-
aðssetja vöruna. Ákvörðunin er ein-
föld og byggist á löggjöf í landinu.
Hvert er þá vandamálið? Hvernig
getur JGS losnað undan „eftirlitsiðn-
aðinum“ sem hann kýs að kalla svo,
ef til vill í þeirri von að neytendur
taki undir með honum og vilji hverfa
til þess tíma þegar viðhorf gagnvart
eftirliti voru neikvæð og unnið var að
því að draga úr tiltrú á eftirlitsstofn-
unum? Aftur er lausnin einföld. Ef
JGS sér til þess að fyrirtæki hans
flytji inn vörur sem samræmast ís-
lenskri löggjöf, þá þarf Mat-
vælastofnun ekki að hafa afskipti af
fyrirtækinu Kosti. Óháð því hvort
JGS velur þessa leið til að bæta eigin
starfsemi, þá er hætt við að benda
verði á aðra en Matvælastofnun þeg-
ar leitað er leiða til að lækka mat-
vælaverð, því um það ræður stofn-
unin engu.
Hver hreykir sér?
Eftir Jón Gíslason » Gremjuna má rekja
til þess að Kostur
vill markaðssetja vörur
sem ekki samræmast
löggjöf á Evrópska
efnahagssvæðinu
(EES), sem er byggð á
ESB-löggjöf.
Jón Gíslason
Höfundur er forstjóri Matvælastofnunar.