Morgunblaðið - 24.04.2013, Síða 26

FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Ætlunin er að færaÁlftanesveg norðurfyrir nýtt íbúða-hverfi, Prýðishverfi, í
Garðahrauni. Nýi vegurinn verður
um fjórir km að lengd, með mis-
lægum gatnamótum og áætlaður
kostnaður um þúsund milljónir
króna. Bið hefur orðið á því að
framkvæmdir hæfust, m.a. vegna
mótmæla hóps sem kallar sig
Hraunavini en einnig deilna verk-
taka. Hraunavinir segja að við vega-
lagninguna muni ómetanlegar minj-
ar í Gálgahrauni spillast.
Ögmundur Jónasson, ráðherra
samgöngumála, bað í vikunni Vega-
gerðina að fara betur yfir forsendur
málsins í samráði við Garðabæ.
Gera heimildarmenn ráð fyrir að
það verk taki um 10 daga. Hrauna-
vinir fagna mjög tilmælum ráðherra
en ráðamenn í Garðabæ segja að ef
hægt verði á næstu dögum að finna
leið til að koma meira til móts við
andstæðinga nýja vegarins verði
það gert.
„Ég bendi á að við felldum niður
eina götu í Prýðishverfi til að hlífa
þannig Kjarvalsklettunum, koma
þannig til móts við Hraunavini sem
fannst að við værum allt of nálægt
þeim,“ segir Gunnar Einarsson bæj-
arstjóri. „En svo má benda á að
sumir íbúar sem búa næst nýja veg-
inum mótmæltu líka, vildu fara með
hann lengra inn á hraunið.“
Þegar hefur verið samið við ÍAV
um að leggja veginn og áttu fram-
kvæmdir að hefjast um miðjan maí.
Bæjaryfirvöld segja óhjákvæmilegt
að leggja nýjan veg í stað þess
gamla sem beri alls ekki mikla og
hraða umferð. Hann sé mjór og á
honum krappar beygjur og blind-
hæðir. Á honum sé mikil slysahætta
en hann liggur um íbúðasvæði með
hátt í 200 íbúum, norðan og sunnan
við gamla veginn. Og brýnt sé að
bæta samgöngur við Álftanes.
Lengi á dagskrá
Bæjarstjórn Garðabæjar hafði
frumkvæði að friðlýsingu á stórum
hluta Gálgahrauns 2009, nýi veg-
urinn verður ekki á þeim hluta.
Nýr vegur í einni eða annarri
mynd hefur verið á bæjarskipulagi
frá 1985, Skipulagsstofnun hefur
staðfest að umhverfismat fyrir veg-
inn frá 2002 sé í fullu gildi. En
Gunnsteinn Ólason tónlistarmaður,
einn fulltrúa Hraunavina, hefur sagt
að forsendur séu gerbreyttar. Gert
hafi verið ráð fyrir 18-22 þúsund bíl-
um á sólarhring um veginn og mörg
þúsund manna byggð í Garðaholti
en af því verði ekki. Eina lausnin sé
að hafa veginn á sama stað en
leggja hann í stokk á nokkur hundr-
uð metra kafla með hringtorgi við
Hraunsholt.
En talið er að slík auka-
framkvæmd kosti um tvo milljarða
króna. Einnig er bent á að þegar
íbúar í Prýðishverfi byggðu sín hús
hafi þeir treyst því að farið yrði eftir
skipulaginu, að vegurinn, með öllum
sínum hávaða og hættum, yrði flutt-
ur. Þeir eigi sinn rétt.
En er reynt að hlífa minjum í
hrauninu? Fram kemur í umsögn
Skipulagsstofnunar um umhverf-
ismat sem Hönnun hf. gerði, þar
sem lýst var þrem hugsanlegum
vegstæðum, að umhverfisáhrif yrðu
„ekki umtalsverð“. Og Ragnheiður
Traustadóttir fornleifafræðingur
segir í umsögn sinni 2009 fyrir
Vegagerðina að ekki sé hægt að full-
yrða að klettur sem Hraunavinir
segja vera álagablett, Ófeigskirkju
álfanna, sé rétti kletturinn. Heim-
ildir eru um að hin raunverulega
Ófeigskirkja hafi farið undir veg
fyrir liðlega öld.
Prýðishverfi losnar
við veginn – kannski
Grunnkort/Loftmyndir ehf.
Hafnarfjörður
Garðabær
Lambhúsatjörn
Gálgahraun
Garðaholt
Ha
fn
af
jar
ða
rv
eg
ur
Nýr Álftanesvegur
Endurnýjaður
Álftanesvegur
Núverandi
Álftanesvegur
Umdeildur vegur
26
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. APRÍL 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nú horfamargireft-
irvæntingarfullir
til nýrrar rík-
isstjórnar. Fram-
boðin 15 hafa dúkað borð og
hlaðið góðgæti; göfugur til-
gangur og vænleg verkefni
framboðanna eru fyrirferð-
armest rétta. Ekki er sérstök
ástæða til að efast um góðan
vilja flestra þeirra sem bjóða
fram krafta sína, gögn og
gæði. Kjósandinn þarf ekki
að hafa slíkar efasemdir, þótt
honum geðjist misvel að
stefnumörkun frambjóðenda.
Hún kann að stangast á við
lífsskoðun kjósandans, vera
of góð til að geta verið sönn
eða í órafjarlægð frá þekkt-
um raunveruleika.
Í tilviki hinna eldri í kjós-
endahópnum er einnig hætt
við að lífs- og kosninga-
reynsla þeirra ýti undir að
varlega sé trúað.
Nýjar ríkisstjórnir fá
stundum nafn eftir þeim
stöðum þar sem mikilvæg-
ustu stjórnarmyndunarfund-
ir áttu sér stað. Og það eru
ekki alltaf forystumenn rík-
isstjórnanna sem gefa þeim
nöfn. Stundum eru það jafn-
vel andstæðingarnir eða gár-
ungarnir sem verða á end-
anum ofan á í nafngiftunum.
Nýlegar ríkisstjórnir
kenndar við staðinn þar sem
fæðingarhríðir og jafnvel
fæðing eru tengdar eru
„Rúbla“ Gunnars Thorodd-
sens og á síðari tímum Þing-
vallastjórnin, sem reynt hef-
ur verið að festa „hrunið“ við
og kalla „hrunstjórnina“ og
Viðeyjarstjórnin frá árinu
1991.
Stundum enda ríkisstjórn-
irnar með nafn eftir forsæt-
isráðherrum, jafnvel örlítið
afbakað. Til dæmis má nefna
„Stefáníu“ sem sat undir for-
ystu Stefáns Jóhanns Stef-
ánssonar frá 1947-1949 og
„Ólafíu“ (Jóhannessonar)
sem sat 1971-1974.
Svo eru ríkisstjórnir sem
voru kenndar við fyrirhug-
aðar athafnir, kannski í áróð-
ursskyni. Nefna má „Ný-
sköpunarstjórnina“ þar sem
Ólafur Thors lék hinn
óvænta leik að hleypa
„kommúnistum“ undir for-
ystu Brynjólfs Bjarnasonar
að ríkisstjórnarborðinu. Nú
segja sumir að Nýsköp-
unarstjórnin hafi verið ein-
dæma eyðslustjórn sem tókst
að sóa miklum stríðsgróða
Íslendinga án þess að nægj-
anleg nýsköpun hafi fylgt
þeim útgjöldum öllum.
Viðreisnarstjórnin var
óumdeilanlega
stjórn breytinga
og nýrrar hugs-
unar. Hún náði að
setja ríkulegt
mark á íslenskt
þjóðfélag vegna þess að hún
nálgaðist lausn mála með
nýjum hætti, en ekki síst
vegna þess að hún sat í 12 ár
að völdum. Seinustu ár henn-
ar voru henni þó mótdræg
mjög, m.a. vegna umskipta í
tekjugrundvelli þjóðarinnar,
þegar „síldin hvarf“ og hins
vegar með örlagaþrungnu
fráfalli Bjarna Benedikts-
sonar forsætisráðherra,
konu hans og barnabarns.
Nokkuð var farið að rofa til
við lok síðasta kjörtímabils,
þótt það nægði ekki til að
tryggja áframhaldandi
meirihluta. Við tók „Vinstri-
stjórnin,“ sú sem aðrir köll-
uðu aðeins Ólafíu, og mikið
sundurlyndi einkenndi
drýgstan hluta þriggja ára
setu.
Stjórnin sem nú er senn á
förum kallaði sjálfa sig „Nor-
ræna velferðarstjórn“. For-
ystumenn og fylgjendur
hennar, en þeir fyrrnefndu
hafa horfið úr formennsku
flokka sinna og hinir síðari
skroppið mjög saman, hafa
ekki nefnt það heiti stjórn-
arinnar síðustu ár. Það segir
mikla sögu.
Sigríður Laufey Ein-
arsdóttir dregur upp þessa
mynd: „Áratug síðustu aldar
og það sem af er 21. öldinni
hefur hallað undan fæti,
kristileg siðferðileg gildi far-
ið minnkandi; tímabil skerð-
ingar á lífskjörum þeirra er
minna máttu sín hófst með
markvissum aðgerðum. Nú-
verandi „velferðarstjórn“
hefur ekki legið á liði sínu –
afnam grunnlífeyri eldri
borgara með lögum 1. júlí
2009, þvert á stjórnarskrá
Íslands um eignarrétt.
Skerðing eldri borgara varð
langt umfram aðra sam-
félagsþegna og verður ekki
rökstudd með nauðsyn vegna
efnahagshrunsins. Launa-
skrið hefur orðið meðal
launafólks en eldri borgarar
setið eftir; auk þess verða lyf
innan fárra daga ekki nið-
urgreidd, nauðsynjavörur og
fasteignaskattur hækka og
hærri komugjöld í allri
heilsugæslu. Kjósum ekki
flokka „velferðarstjórn-
arinnar“,“ segir Sigríður í
grein sinni.
Þau orð undirstrika þá
staðreynd að áróðursheitið
sem ríkisstjórnin gaf sjálfri
sér í upphafi hefur snúist upp
í háðsyrði gegn henni sjálfri.
Fróðlegt er að horfa
til nafngifta ríkis-
stjórna á liðinni tíð}
Kiknaði undir nafni
F
yrsti fyrirlestur íslenskrar konu er
jafnan talinn fyrirlestur sem
Bríet Bjarnhéðinsdóttir flutti í
Góðtemplarahúsinu 30. desember
1887 og gefinn var út árið 1888
sem Fyrirlestur um hagi og rjettindi kvenna.
Eins og Auður Styrkársdóttir rekur í Rit-
mennt, ársriti Landsbókasafns Íslands - Há-
skólabókasafns 2005, hafði Bríet þá, ríflega
þrítug, fengið þá hámarksskólagöngu sem
konum stóð til boða hér á landi, stundað nám
einn vetur í Kvennaskólanum á Laugalandi. Í
grein Auðar kemur fram að Bríet vann fyrir
sér með saumaskap, kaupavinnu og barna-
kennslu og „hlaut aðeins helming í laun af því
sem karlmenn fengu fyrir kennsluna auk þess
sem hún varð að sinna heimilisverkum, sauma
fyrir móður barnanna sem hún kenndi og sitja með þeim í
undirbúningstímum“.
Í fyrirlestri Bríetar segir meðal annars svo: „Hjer á
Norðurlöndum sjáum vjer þó hvergi nein merki þess, að
konur hafi verið í verulegri niðurlægingu fyr en eptir það
að kristni komst á.“ Ekki er þetta rifjað upp hér til að
gera lítið úr kristni, heldur til þess að benda á að kristni-
tökuárið eða þar um bil hófst tímabil kynjakvóta á Ís-
landi, sem styrkti stöðu karla á kostnað kvenna og hefur
verið við lýði samfleytt í ríflega þúsund ár.
Það er söguleg staðreynd að konur fengu mun lægri
laun en karlar um miðja næstsíðustu öld, aukinheldur
sem þær nutu ekki jafnréttis til náms, höfðu ekki kosn-
ingarétt og svo má telja. Fyrir baráttu Bríetar Bjarnhéð-
insdóttur, og fleiri kvenna og karla, hefur
náðst að jafna stöðu kvenna og karla að
mestu leyti, en, merkilegt en satt, þar er tals-
vert verk enn óunnið. Sjá til að mynda ný-
lega frétt um að óleiðréttur launamunur
kynjanna á Íslandi var 18,1% árið 2012 og
hafði aukist frá árinu áður. Eftir tvöhundruð
ára baráttu!
Kveikjan að þessum pistli, þar sem ég
þusa enn og aftur um hagi og réttindi
kvenna, er þó ekki launamunurinn heldur
samskipti mín á netinu við yfirlýstan stuðn-
ingsmann Pírata (en þess má geta að sam-
kvæmt nýlegri könnun Félagsvísindastofn-
unar eru væntanlegir kjósendur þeirra
flestir ungir karlmenn). Umræða okkar
snerist um kynjakvóta til að jafna stöðu
kvenna, en hann taldi slíka kvóta verkfæri djöfulsins. Í
áþekkan streng tók einn talsmanna viðkomandi flokks í
svari til vefrits: Kynjakvótar, sagði hann, eru röng að-
ferð til að leiðrétta misrétti og í raun niðurlægjandi fyrir
þá, eða þær, sem þeir eiga að styðja. Í þessu eru Píratar
sammála sjálfstæðismönnum, því ýmsir frammámenn
Sjálfstæðisflokksins hafa lýst frati á kynjakvóta.
Víst er ástæða til að taka undir það, kynjakvótar eru
af hinu illa, en hvað eigum við þá að gera við kynjakvót-
ann sem verið hefur við lýði hér í þúsund ár? Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur ekki sýnt viðleitni til að afnema hann í
ríflega 80 ára sögu sinni og flest bendir til þess að Pírat-
ar hyggist stilla sér upp við hlið sjálfstæðismanna hvað
það varðar. Hæfir gepill gini. arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Kynjakvótans þúsund ár
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Gálgahraun er eldhraun og á
náttúruminjaskrá, friðlýsti hlut-
inn er um 108 hektarar. Hrauna-
vinir benda á að nýi vegurinn
liggi um þekkt mótíf listmál-
arans Jóhannesar Kjarvals.
Fram kemur í mati Skipulags-
stofnunar að í þrem tillögum að
vegstæðum sé farið yfir sum um-
rædd mótíf en bendir á að „með
lítils háttar hliðrun“, eins og gert
hafi verið til að vernda gamla
fjárrétt, Garðastekk, megi kom-
ast hjá því að eyðileggja þau. En
þess er um leið getið að „Kjar-
valsfyrirmyndir“ njóti ekki laga-
verndar eins og fornminjar.
Kjarval og
klettarnir
VIÐKVÆMT HRAUN
Náttúran Gálgahraun er víða afar
fallegt og lítt snortið af mönnum.