Morgunblaðið - 06.09.2013, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. SEPTEMBER 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Norð-urlöndinhafa ekki
verið ofarlega á
gátlista Banda-
ríkjamanna. Þar
eru væringar litlar og ógnir
ekki teljandi. Þau eru þó ekki
með öllu þýðingarlaus í heims-
pólitíkinni, ekki síst nú þegar
siglingaleiðir opnast og auð-
lindir verða aðgengilegar
vegna bráðnunar íshellunnar á
norðurpólnum. Bandaríkja-
menn voru lengi vel andvara-
lausir gagnvart þeim breyt-
ingum, sem bráðnunin veldur,
en hafa verið að vakna til vit-
undar.
Á miðvikudag fundaði Bar-
ack Obama, forseti Bandaríkj-
anna, með leiðtogum Norður-
landanna í Stokkhólmi.
Sigmundur Davíð Gunn-
laugsson forsætisráðherra
fékk það hlutverk á fundinum
að fjalla um norðurslóðamál. Í
samtali við Morgunblaðið
kvaðst hann hafa farið yfir þró-
unina og lagt áherslu á „mik-
ilvægi þess þar af leiðandi að
löndin störfuðu saman að því
að undirbúa þá þróun, tryggja
umhverfisvernd, öryggi og
innviðina sem þarf til að nýta
þau tækifæri sem eru að skap-
ast …“ Sagði Sigmundur Dav-
íð að hann hefði fengið mikil
viðbrögð, ekki síst frá Banda-
ríkjaforseta, og bætti við: „Ég
hef haft áhyggjur af því und-
anfarin ár að Bandaríkjamenn
hafa ekki sinnt þessum mála-
flokki sem skyldi en það er orð-
in breyting á því núna með
Barack Obama forseta og ekki
síst með John Kerry utanrík-
isráðherra sem leggur á þetta
mikla áherslu.“
Forveri Kerrys, Hillary
Clinton, beindi reyndar einnig
sjónum að norðurslóðum og á
fundi, sem Kanadamenn héldu
fyrir þremur árum og hugðust
taka forustu í norðurslóða-
málum, gagnrýndi hún harka-
lega að aðeins ríkjunum fimm,
sem eiga strandlengju innan
norðurskautsins, hefði verið
boðið, en inúítar, Íslendingar,
Finnar og Svíar skyldu snið-
gengnir. „Ég vona að norð-
urskautið verði ávallt til vitnis
um getu okkar til að vinna
saman, ekki til að valda nýrri
sundrungu,“ sagði Clinton þá.
Kerry sýndi í sumar að
áhuginn á norðurslóðum er
vaknaður í Washington þegar
hann sótti fund Norður-
heimskautsráðsins í Kiruna í
Svíþjóð. Þar voru Kínverjar
meðal sex þjóða, sem veitt var
áheyrnaraðild að ráðinu.
Það er ekki að furða að norð-
urslóðir séu komnar á dagskrá
hjá bandarískum stjórnvöld-
um. Rússar hafa skiljanlega
lagt mikla áherslu á þessi mál.
Þeir hafa alltaf
lagt mikla áherslu
á aðgang að höfn-
um þar sem aldrei
leggur ís og það
var undirstrikað
með táknrænum hætti þegar
kafbátur var sendur á hafsbotn
á norðurpólnum til að koma
þar fyrir rússneska fánanum.
Það er einnig til marks um það
hversu mikilvægt málið er í
hugum Rússa að árlega halda
þeir mikla ráðstefnu um mál-
efni norðurslóða og ávallt er
Vladimír Pútín Rússlands-
forseti meðal gesta.
Áhugi Kínverja á norð-
urslóðum fer heldur ekki á
milli mála. Í fyrra sigldi kín-
verski ísbrjóturinn Snædrek-
inn norðurleiðina til Íslands og
umleitanir kínverska auð-
mannsins Huangs Nubos um
að fjárfesta hér á landi hafa
einnig verið settar í samhengi
við aukin umsvif Kínverja á
norðurslóðum.
Ekki er ólíklegt að í Wash-
ington sjái nú ýmsir eftir því
að hafa kvatt bandaríska varn-
arliðið burt frá Íslandi árið
2006 og telji að það hafi verið
skammsýni. Sparnaðurinn af
því var óverulegur þegar horft
er til útgjalda Bandaríkja-
manna til hernaðarmála, en
hagsmunirnir kannski þeim
mun meiri.
Viðræður Bandaríkjamanna
við Evrópusambandið um frí-
verslunarbandalag voru einnig
ræddar á fundi Obama með
leiðtogum Norðurlandanna.
Því hefur verið haldið fram að
það gæti orðið Íslendingum
dýrkeypt að standa utan ESB
eftir að slíkur samningur taki
gildi. Á fundinum var sá
hræðsluáróður talsmanna að-
ildar að Evrópusambandinu af-
hjúpaður. Í yfirlýsingu leiðtog-
anna segir að samhliða
viðræðunum um fríversl-
unarsamning milli Bandaríkj-
anna og ESB verði „leitað leiða
til að efla viðskipti og fjárfest-
ingar milli Bandaríkjanna og
Noregs og Íslands“.
Þessi orð bera því vitni að
Bandaríkjamenn líta á Norð-
urlöndin sem heild og hafa
engan hug á því að undanskilja
Noreg og Ísland þótt ríkin séu
ekki í Evrópusambandinu.
Í yfirlýsingu leiðtogafund-
arins er farið yfir vítt svið og
vekur athygli að ákveðið var að
stofna sameiginlega vettvang
Bandaríkjanna og Norður-
landanna til árlegra samræðna
um öryggismál í heiminum.
Slíkur vettvangur jafngildir
vitaskuld ekki sæti í örygg-
isráði Sameinuðu þjóðanna, en
hann ber vitni vilja til þess að
efla samskipti Bandríkjanna
og Norðurlandanna til fram-
búðar.
Samskipti við Norð-
urlönd efld á leið-
togafundi í Svíþjóð}
Obama á norðurslóðum
G
rannt er fylgst með fréttum á
mínu heimili. Hlustað á morg-
unfréttir áður en haldið er til
vinnu eða skóla, sexfréttirnar
síðar um daginn. Stillt á frétta-
tíma RÚV þegar fréttum Stöðvar 2 lýkur, oft-
ar en ekki er kíkt á erlendar fréttastöðvar í
spjaldtölvunni, ósjaldan hlustað á BBC World
Service í bílnum. Þess fyrir utan er reglulega
tékkað á mbl.is og öðrum netmiðlum.
Börnin á heimilinu komast ekki undan
þessu fréttaflóði. Á hverjum degi þarf því að
svara ótal spurningum þeirra um stöðu ým-
issa mála, bæði hér heima og erlendis, útskýra
eftir fremsta megni af hverju þetta er svona
en ekki hinsegin.
Svona eins og foreldrar gera gjarnan.
Stundum þrýtur þó hæfnina til útskýringa.
Til dæmis hef ég engar skýringar á því hvers vegna Pal-
estínumenn og Ísraelsmenn eru ekki fyrir lifandis löngu
búnir að semja frið, þrátt fyrir hundrað og eitthvað frið-
arráðstefnur og loforð. Ég get heldur ekki útskýrt fyrir
dætrum mínum af hverju fólk úti í heimi er andvígt því
að samkynhneigðir njóti sömu mannréttinda og annað
fólk. Og þegar enn ein fréttin um kynbundinn launamun
birtist í sjónvarpinu er mér lífsins ómögulegt að útskýra
fyrir þeim hvernig standi á því að einhverjum detti í hug
að borga konu lægri laun en karli fyrir sama starf.
Undanfarið hafa tvær launakannanir, önnur frá
BSRB, hin frá BHM, sýnt sömu niðurstöðuna (sem svo
oft hefur komið fram áður); karlar fá hærri
laun en konur eftir að búið er að taka tillit til
allra þeirra þátta sem gætu skekkt niðurstöð-
urnar, eins og t.d. vinnutíma, starfsaldurs,
menntunar, álags og mannaforráða.
Þetta er ekkert séríslenskt fyrirbæri. Sam-
kvæmt tölum frá Evrópusambandinu fá kon-
ur í löndum sambandsins talsvert lægri laun
en karlar. Reyndar er sama hvar í heiminum
er borið niður; karlar fá alls staðar hærri laun
en konur. Sömu laun fyrir sömu vinnu virðast
hvergi tíðkast í heiminum.
En það er ekki eins og öllum finnist þetta
gott og blessað. Í hvert einasta skipti sem
enn ein könnunin sýnir launamun kynjanna
kemur hver á fætur öðrum fram og heitir því
að gera eitthvað í málunum. Þetta sé alger-
lega ólíðandi.
Og hvað gerist svo? Nákvæmlega ekki neitt.
Meðaltal þess kynbundna launamunar sem mældist í
þeim tveimur launakönnunum sem að ofan er getið er
um 10%. Það er tæp klukkustund af átta tíma vinnudegi,
á milli fjórar og fimm klukkustundir á viku. Á hverju ári
eru um 235 vinnudagar og 10% af því eru um 24 dagar.
Íslenskar konur þurfa sem sagt að vinna 24 dögum
lengur á hverju ári en íslenskir karlar til að bera það
sama úr býtum og þeir. Það má líka líta þannig á að þær
vinni launalaust í 192 klukkustundir á hverju ári.
Það er varla nema von að það sé erfitt að útskýra þetta
fyrir börnunum. annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
192 tímar launalaust á ári
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Vinnuslysum fer heldurfækkandi milli ára en allsvar tilkynnt um 871 slíktslys á karlmönnum og 481
á konum árið 2012 samkvæmt árs-
skýrslu Vinnueftirlitsins fyrir sama
ár. Þá varð aðeins eitt dauðaslys á
árinu en það var á Ólafsfjarðarvegi
við bæinn Krossa þegar sendibifreið
fauk í vindhviðu og lenti framan á
vörubifreið sem kom á móti.
Kristinn Tómasson, yfirlæknir
Vinnueftirlitsins, segir orsakir slysa
vera fjölbreyttar og þróun þeirra
vera mismunandi milli atvinnu-
greina. „Þróunin sem við horfum á í
byggingu og viðgerð mannvirkja er
mjög jákvæð en á sama tíma hefur
slysum fjölgað í fiskvinnslu,“ segir
Kristinn
Vakning eftir Kárahnjúka
Byggingariðnaðurinn tók tölu-
verða dýfu strax eftir hrun en þrátt
fyrir það segir Kristinn að vinnu-
slysum hafi fækkað hlutfallslega
meira en nam samdrættinum. „Auð-
vitað varð hrun í þessum geira sam-
félagsins en fækkun slysa hefur ver-
ið meiri en samsvarandi fækkun
starfsmanna í greininni. Ef tíðnin
væri óbreytt frá því sem var værum
við með helmingi fleiri slys í dag en
raunin er.“
Á framkvæmdatíma Kára-
hnjúkavirkjunar varð töluverður
fjöldi slysa sem leiddi m.a. til þess að
Landsvirkjun og fleiri fyrirtæki tóku
upp það sem Kristinn kallar núll-
slysastefnu. „Stórir verktakar og
verkkaupar hafa innleitt þessa stefnu
hjá sér og við sjáum að hún hefur
skilað sér með færri slysum. Eins er
vert að nefna áliðnaðinn en þar hefur
starfsmönnum fjölgað mikið en ít-
arlegar og auknar öryggiskröfur
halda slysum niðri.
Fjölgun slysa í fiskvinnslu
Þrátt fyrir að aukna skilvirkni
og fækkun starfsmanna í fiskvinnslu
hefur slysum fjölgað í atvinnugrein-
inni. „Aukning slysa í fiskvinnslu
starfar í raun og veru af tvennu. Ann-
ars vegar standa fyrirtækin í grein-
inni sig betur í skráningu slysa og við
sjáum það m.a. í því að minni slysum
fjölgar sem eflaust hefðu ekki verið
skráð áður. Hins vegar hefur alvar-
legum slysum einnig fjölgað, sem
gefur til kynna að slysum sé almennt
að fjölga í greininni. Eflaust er þetta
vegna meira álags og hraða í þessum
geira,“ segir Kristinn sem telur það
ekki viðunandi að fiskveiðiþjóð standi
sig ekki betur á þessu sviði.
Halldór Grönvold, aðstoð-
arframkvæmdastjóri ASÍ, telur mjög
mikilvægt að samtök vinnuveitenda
og launþega taki höndum saman til að
sporna gegn vinnuslysum. „Það hefur
legið fyrir í nokkurn tíma að slysatíðni
er of há í fiskvinnslunni, sérstaklega
hjá börnum og unglingum í sum-
arstarfi. Strax var haft frumkvæði að
því að Vinnueftirlitið ásamt fyr-
irtækjum og launþegasamtökum
gerðu átak í þessum málum.“
Lögreglumenn of fáir
Slys á lögreglumönnum falla
undir liðinn opinber stjórnsýsla en
þar má sjá aukningu á slysum frá
hruni að sögn Kristins Tómassonar.
„Þarna hefur orðið aukning sam-
hliða niðurskurði til löggæslumála.
Lögreglan hefur í samvinnu við okk-
ur bætt, slysaskráningu sem skýrir
hluta aukningarinnar en þegar við
skoðum sjálf slysin sést að þau eru
nokkuð alvarleg. Því verðum við að
spyrja okkur hvort mannfjöldinn í
lögreglunni sé nægilegur til að við-
halda fullu öryggi við þeirra störf,“
segir Kristinn en hann bendir á að til
að tryggja öryggi í vinnu þarf m.a.
að hafa viðeigandi mannafla í þeim
verkum sem fengist er við.
Gísli Freyr Valdórsson, að-
storðarmaður innanríkisráðherra,
segir að lögreglumönnum verði
fjölgað á þessu kjörtímabili. „Í
stjórnarsáttmálanum er skýrt tekið
fram að löggæsla verði efld á þess-
um kjörtímabili og vinna við það er
þegar hafin.“
Slysum fjölgar í lög-
gæslu og fiskvinnslu
Fjöldi vinnuslysa
Fjöldi tilkynntra vinnuslysa í nokkrum atvinnugreinum eftir kyni og árum
Heimild: Vinnueftirlitið
Ál- og járnblendiiðnaður 33 7 27 2 31 8 39 6 24 6
mannvirkja- gerð og viðald 376 3 159 3 118 3 98 0 55 2
Fiskiðnaður,landvinnsla 46 35 48 21 60 33 93 61 89 55
Fiskveiðar 11 13 15 10 22 14 10 10 14 3
Fjarskipta- og póstþjónusta 31 54 20 50 26 34 31 39 29 46
Flutningastarfsemi o. fl. 95 18 78 8 88 17 80 9 80 7
Framkv. opinb. aðila o. fl. 23 1 22 3 18 6 12 2 16 5
Landbúnaður 8 7 12 6 14 4 10 6 9 5
vinnsla landb.afurða 57 14 32 15 30 17 33 9 43 13
Menningarstarfsemi 12 16 7 17 13 10 5 7 9 8
Opinber stjórnsýsla 126 74 116 51 82 68 165 104 136 100
Opinber þjónusta o.fl. 22 81 32 103 33 116 33 113 34 109
Rafm.-, hita- og vatnsv. 27 3 19 3 15 2 19 5 17 3
Smásöluverslun 35 29 12 12 21 23 19 20 13 14
Veitinga- og hótelrekstur 11 22 12 21 14 25 17 21 24 24
Samtal allra greina 1370 492 935 426 855 474 996 525 877 481
2008 2009 2010 2011 2012
karlar konur karlar konur karlar konur karlar konur karlar konur