Monitor - 19.12.2013, Blaðsíða 21

21fimmtudagur 19. desember 2013 Monitor
Hrunið og áfengið
komu mér á götuna
Hvað varð til þess að þú lentir á götunni?
Ég fór á götuna núna í ágúst. Ég var með íbúð en ég missti
hana og þá var í rauninni ekkert annað í stöðunni. Ég er líka
alkóhólisti og er á sífelldu flakki milli þess að drekka mikið
og ná síðan edrútímum á milli. Stærsta vandamálið hjá mér
var ekki að geta ekki borgað leiguna heldur eru það fyrir-
framgreiðslurnar á leigunni sem eru mjög erfiðar. Ef maður
getur ekki borgað strax þá er bara fullt af fólki sem bíður
tilbúið með peninga. Það er líka allt orðið svo harkalegt, fólki
er hent út alveg miskunnarlaust.
Háir alkóhólismi ekki flestum í þinni stöðu?
Jú, langflestum, held ég.
Hvernig er hefðbundinn dagur í þínu lífi?
Við erum ræstir niðri í skýli klukkan átta á morgnana, en
megum vera inni til tíu þó að sumir fari bara strax út. Við
göngum oftast yfir í næsta hús þar sem regla Móður Theresu
er á móti Bónus og getum fengið þar kaffi og slíkt og síðan
koma borgarverðirnir klukkan tíu og skutla mönnum í dag-
skýlið. Í dagskýlinu höfum við vinnuaðstöðu á vegum Hjálp-
ræðishersins og getum unnið þar ef við viljum, það koma t.d.
inn húsgögn sem þarf að lagfæra og slíkt. Ég starfaði einmitt
sem smiður þannig að það hentar mér vel. Ég kem hins vegar
hérna inn í mismunandi ástandi þannig að ég er ekki alltaf
vinnufær, það fer mikið eftir dagsforminu.
Hver er þinn bakgrunnur í lífinu?
Ég er 47 ára gamall og kem úr Reykjavík. Fjölskyldustaða
mín er þannig að ég var í sambúð í nokkur ár og á dóttur sem
býr erlendis. Ég var líka kvæntur og var þá með eigin rekstur,
einbýlishús og lifði eins og eðlilegur maður. Einn daginn
hrundi það bara allt saman, efnahagshrunið og alkóhól-
isminn sáu til þess. Síðan þá hef ég ekki fengið neina vinnu
nema bara hér og svo hef ég tekið nokkrar vaktir á kaffistof-
unni hjá Samhjálp. Ég reyni samt að finna mér alltaf eitthvað
að gera, ég þoli ekki að hanga bara allan daginn.
Hvenær byrjaðir þú að drekka og
hvernig þróaðist þinn alkóhólismi?
Ég byrjaði nú bara sem unglingur niðri á Hallærisplani eins
og flestir á þeim tíma. Það tók mig hins vegar langan tíma
að þróa með mér áfengissýkina og ég fór ekki í mína fyrstu
meðferð fyrr en ég var 33 ára. Það er svo einstaklingsbundið
hvernig þetta kemur fram og þróast. Það er mikill alkóhól-
ismi í minni fjölskyldu en svo eru líka til menn sem eru einu
alkóhólistarnir í ættinni.
Hvernig upplifir þú viðmót almennings
gagnvart þér sem útigangsmanni?
Það er mjög misjafnt, en ég held að það hafi verið að
breytast til hins betra á undanförnum árum. Fólk er farið að
skilja þetta meira, en áður fyrr var mikið talað um að þetta
væri „aumingjaskapur“ og fólk ætti bara að fá sér vinnu
o.s.frv. SÁÁ hefur hins vegar verið að kynna þetta mikið og
það er meiri almenn umræða en áður. Ég upplifi það líka
þannig í skýlinu að fjöldi fólks á götunni sé að aukast, mér
skilst að engum hafi verið vísað frá fyrir nokkrum árum en
núna gerist það nokkuð reglulega.
Hvernig er að sofa í gistiskýli allar nætur?
Aðstaðan er ekkert slæm.Við fengum ný rúm um daginn
sem voru gefin í minningu um Loft sem dó hérna nýlega. Það
er pláss fyrir tuttugu manns og menn eru náttúrlega fjórir
í herbergi þannig að svefnfriðurinn er mismikill. Hópurinn
skiptist nokkurn veginn til helminga í Íslendinga og Pólverja,
en það geta stundum myndast vandamál á setustofunni ef
við erum t.d. að horfa á sjónvarpið, en Pólverjarnir eiga það til
að tala mjög hátt saman í hóp þannig að friðurinn er oft lítill.
Skiptast innfæddir og Pólverjar þá í tvo hópa?
Já, það skiptist eiginlega alveg í tvennt. Þetta er líka oft
mismunandi milli manna, ég umgengst Pólverjana auðvitað
bara sem jafningja, en sums staðar myndast rígur.
Fá allir svefnpláss í gistiskýlinu eða geta
menn lent í því að þurfa að gista úti?
Já já, það hefur alveg komið fyrir. Nýlega var hins vegar
tekið í notkun lítið hús á Vatnsstíg þar sem bættust við fimm
pláss og ég held að það sé búið að leysa vandann að mestu,
ég held að það ætti enginn að þurfa að vera úti í dag.
Hvers vegna gistir þú í skýlinu?
Er enginn fjölskyldumeðlimur sem
þú gætir frekar komið þér fyrir hjá?
Ég hef bara ekki möguleikann á því.
Þetta er misjafnt milli manna, þarna eru
margir sem vilja alveg vera í skýlinu, en
aðrir bjarga sér svona nótt og nótt hjá
kunningjum. Fjölskyldumeðlimir mínir
búa í þannig húsnæði að það er erfitt að
troða sér inn hjá þeim. Ég hef fengið inni
hjá bróður mínum en þá datt ég bara í
það. Hann var auðvitað ekkert kátur og
mér finnst vera óþarfa álag á fjölskylduna mína að þau lendi
í þessu.
Hvernig er samband þitt við fjölskyldu og vini?
Ég á tvö systkini, þau eru bæði með fjölskyldur og eru í
góðri stöðu í dag. Þau hafa hins vegar glímt við áfengið líka
og það eru mjög margir í minni fjölskyldu sem hafa þurft
að fara í meðferð. Sambandið hefur minnkað og breyst eftir
að ég lenti á götunni, en við höldum alveg sambandi samt
sem áður. Núorðið er maður samt í mestum samskiptum
við þá sem eru hérna niðurfrá. Ég á þó góðan vin sem hefur
reynt að hjálpa mér og hef verið í miklu sambandi við hann.
Þegar maður fer í meðferð þá hittir maður hins vegar fullt af
vinum, það er mikil samkennd meðal AA-fólks.
Kynnist fólk annars vel á götunni?
Er gott samband innbyrðis?
Já já, það er svona allur gangur á því. Stundum getur
myndast kýtingur milli Íslendinga og Pólverja, en ég hef
aldrei verið neitt inni í því. Við Loftur urðum t.d. mjög góðir
vinir, hann var yndislegur strákur og við náðum vel saman.
Hefur þú lent í því að þurfa að gista úti?
Ég hef lent í því einu sinni og sú reynsla var mjög slæm. Það
er voða misjafnt hvernig menn leysa þetta og hvar þeir koma
sér fyrir. Hjá mér var mjög kalt þannig að ég gekk bara um
mestalla nóttina til þess að halda á mér hita.
Nú verða þetta fyrstu jólin sem þú
upplifir á götunni, ekki satt?
Já, hingað til hef ég getað verið hjá fjölskyldunni. Um tíma
bjó ég niðri á Hjálpræðisher, en það er kvöldverður þar á
aðfangadag. Ég hef lengi verið mikið inni í starfi Hjálpræð-
ishersins, var m.a. hljóðmaður á samkomum og hef líka
þjónað í jólamatnum. Þangað kemur alltaf gífurlegur fjöldi af
fólki á aðfangadagskvöld, sérstaklega mikið af einstæðingum
sem hafa enga fjölskyldu og engan til þess að vera hjá. Þarna
líður fólki samt almennt vel og myndast hátíðleg stemning
þó að það sé erfitt að eyða jólunum svona.
Hvernig finnst þér jólin vera í dag miðað við
það sem áður var? Finnst þér of mikil áhersla
á veraldlega hluti miðað við þá mannlegu?
Mér finnst jólin að mörgu leyti vera komin út í algjört rugl.
Litlir krakkar eru jafnvel að fá iPhone og spjaldtölvur frá
jólasveininum. Jólin hafa alltaf verið mjög hátíðleg fyrir mig,
en ég hef aldrei fengið eða getað gefið stórar gjafir. Það er
líka verið að auglýsa jólagjafir upp á mörg hundruð þúsund,
ég skil það engan veginn. Ég sá í einhverju blaði að nokkrir
krakkar voru spurðir hvers vegna jólin væru haldin og það
vissi enginn um Jesú og þá sögu alla, það voru bara pakkarnir
og jólasveinarnir.
Hvernig sérðu framtíðina núna næstu misseri?
Ég er að fara í sex mánaða meðferð á Krýsuvík eftir áramót.
Félagsráðgjafinn minn nefndi það við mig um daginn og ég
ákvað að það væri best að drífa bara í því. Ég
hef farið í meðferðir áður og náð tímabilum
þar sem mér gengur vel, en þau hafa verið
mislöng.
Hvernig fer svona meðferð fram?
Á Krýsuvík, þar sem ég er að fara, þá er
maður uppi í sveit í prógrammi í langan
tíma og allt er mjög heimilislegt og léttar
reglur. Við höfum verið þar í smíðavinnu og
útivinnu og slíkt og það er mjög mikil upp-
bygging. Eftir vissan tíma færðu bæjarleyfi
og getur skroppið til Reykjavíkur í einn eða
fleiri daga til þess að heimsækja fjölskylduna, ef hún er til
staðar. Það finnst mér mjög nauðsynlegur hlutur til þess að
komast aftur út í lífið. Þegar ég fór í mína fyrstu meðferð fór
ég á Staðarfell, en þar er algjör einangrun, og svo kom ég í
bæinn á Þorláksmessukvöld. Það var svolítið mikið stökk.
Lítur almenningur á alkóhólisma sem
sjúkdóm? Hvernig upplifir þú það?
Ég hef alltaf litið á þetta sem sjúkdóm. Mér finnst gott
dæmi um þetta vera mæður sem glíma við áfengissýki, fá
viðvaranir frá barnaverndarnefnd og missa börnin jafnvel
ítrekað en geta samt ekki hætt að drekka. Þegar þetta
yfirvinnur svona móðurástina þá hreinlega hlýtur að vera um
sjúkdóm að ræða.
Er eitthvað sem þér finnst að mætti
bæta við ykkar aðstæður og aðstöðu?
Meðferðarheimilin, starfsemin á dagsetrinu og slíkt er með
því betra sem gerist í heiminum. Það sem mætti gera væri
kannski að bæta húsnæðismálin, gera fólki kleift að fá sín
eigin heimili. Það þarf ekki að vera neitt mikilfenglegt, bara
að fá sitt svæði. Síðan er margt svolítið sérstakt, núna er t.d.
verið að opna nýtt gistiskýli í Lindargötu sem mér skilst að
verði með með tuttugu rúmum, en þá verður gamla skýlinu
lokað þannig að staðan breytist ekki neitt. Mér finnst frekar
skrýtið opna nýtt hús fyrir margar milljónir ef fjöldi gisti-
plássa á ekkert að breytast.
Nú hefur verið deilt svolítið um ákveðin nafntoguð öldur-
hús sem draga að sér útigangsfólk og byggja jafnvel mikið
á slíkum viðskiptum. Hvað finnst þér um þessa starfsemi?
Verða ekki einhversstaðar vondir að vera? Útigangsfólk
þarf sinn samastað, þó auðvitað séu ekki næstum því allir
útigangsmenn á þessum stöðum. Þeir hins vegar fá allavega
að vera þarna inni á meðan margir aðrir staðir henda fólki
bara út. Það þurfa að vera til mismunandi staðir og það þýðir
ekki að vera bara með fína kokkteilbari.
Hvað sérð þú sjálfan þig eftir fimm ár?
Hver er þín framtíðarsýn?
Fyrst og fremst bara að hafa verið edrú í fimm ár. Síðan vil
ég auðvitað vera kominn með heimili og fasta vinnu.
Hersir Aron Ólafsson
hersir@monitor.is
„Hjá mér var
mjög kalt
þannig að ég gekk
bara um mestalla
nóttina til þess að
halda á mér hita.“
Blaðamaður ræddi við 47 ára gamlan mann sem hefur verið
heimilislaus frá því í ágúst, þó að áfengissýkin hafi haft tök á lífi
hans öllu lengur. Við ræddum saman á dagsetri heimilislausra við
Eyjarslóð, en þar hefst hann við flesta daga vikunnar. Maðurinn
var einlægur og fús til þess að miðla reynslu sinni til lesenda.