Morgunblaðið - 08.10.2014, Blaðsíða 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. OKTÓBER 2014
Við undirritun kjara-
samninga á almennum
vinnumarkaði sl. vetur,
undirrituðu VR og
Landssamband ísl.
verzlunarmanna ann-
ars vegar og Samtök
atvinnulífsins hins veg-
ar, sameiginlega bókun
um aukið við-
skiptafrelsi og kaupmátt. Þar segir
m.a. að þeir sem að bókuninni standa
muni á árinu 2014 eiga aðild að sam-
eiginlegri vinnu stjórnvalda og aðila
vinnumarkaðarins við endurskoðun
tolla. Þá lýstu aðilar einnig yfir í bók-
uninni að knýjandi þörf væri fyrir
aukið frelsi og samkeppni í við-
skiptum með landbúnaðarvörur.
Í þeim viðræðum sem framundan
eru um gerð nýs kjarasamnings á al-
mennum vinnumarkaði, er aðkall-
andi að leita allra leiða til að bæta
kjör alls almennings í landinu. Í því
samhengi er mikilvægt að huga af
mikilli alvöru að breytingu á þeirri
miklu tollvernd sem innlendur land-
búnaður býr við. Það er augljósasta
skrefið til að stíga í núverandi stöðu
og myndi þegar hafa þau áhrif að
kaupmáttur almennings batnaði til
muna.
Eins og bent hefur verið á er sú
tollvernd sem innlend kjúklinga-,
svínakjöts- og eggjaframleiðsla býr
við ein sú mesta sem nokkurs staðar
þekkist. Með því að draga úr þeirri
vernd, þó ekki væri nema um helm-
ing til að byrja með, væri hægt að
auka almennan kaupmátt í landinu
verulega.
Annar ávinningur af því að draga
úr slíkri tollvernd væri margvíslegur.
Fyrir það fyrsta myndi það greiða
fyrir farsælli niðurstöðu í þeim kjara-
viðræðum sem fara í hönd. Einnig
myndi það vera marktækt skref í þá
átt að auka frelsi í viðskiptum með
landbúnaðarvörur. Slíkt er nauðsyn-
legt þar sem landbúnaðarvörur vega
mjög þungt í matarinnkaupum hvers
heimilis. Aukið frelsi í viðskiptum
með landbúnaðarvörur myndi koma
öllum almenningi til góða, bæði með
beinum og óbeinum hætti.
Alþingismönnum ber að hugsa um
það fyrst og síðast hvernig bæta
megi hag almennings í landinu,
þangað sækja þeir umboð sitt. Með
því að stuðla að auknu frelsi og auk-
inni samkeppni í viðskiptum með
landbúnaðarvörur sýna alþing-
ismenn í verki að þeir taka það hlut-
verk sitt alvarlega.
Eftir Andrés
Magnússon og
Ólafíu B.
Rafnsdóttur
»Eins og bent hefur
verið á er sú toll-
vernd sem innlend kjúk-
linga-, svínakjöts- og
eggjaframleiðsla býr við
ein sú mesta sem nokk-
urs staðar þekkist.
Andrés Magnússon
Andrés er framkvæmdastjóri Sam-
taka verslunar og þjónustu og Ólafía
er formaður VR.
Ólafía B. Rafnsdóttir
Kjörin leið til að bæta kjörin
Upphaf sjó-
mannaafsláttarins má
rekja til ársins 1954, þá
segir sagan að illa hafi
gengið að manna fiski-
skipin. Til þess að gera
störfin eftirsókn-
arverðari tók ríkið að
sér að greiða til við-
bótar umsömdum laun-
um sjómanna svokall-
aða fatapeninga. Í
gegnum árin hefur
þessi hluti launa sjómanna tekið ýms-
um formbreytingum og í lokin var um
skattaafslátt að ræða. Með árunum
tók hagur útgerðarinnar að vænkast
verulega og alveg sér í lagi eftir að hið
svokallaða kvótakerfi var tekið upp
sem m.a. hefur leitt til þess að farið var
að láta útgerðina greiða sérstakt gjald
fyrir aðgengi að auðlindinni.
Við þær aðstæður átti útgerðin auð-
vitað, að eigin frumkvæði, að taka á sig
hlut ríkisins í launum sjómanna þ.e.
kostnaðinn af sjómannaafslættinum;
það hlýtur að vera nokkuð kátlegt fyr-
irkomulag að ríkið rukki útgerðina um
áðurnefnt gjald en greiði henni síðan
til baka hluta af því í formi launa til
sjómanna. Nei, útgerðin lét það nú al-
veg eiga sig að sýna sjómönnunum
sínum það veglyndi að bæta þeim upp
tekjumissinn þegar ríkið ákvað, í
framhaldi af hruninu, að afleggja sjó-
mannaafsláttinn í áföngum.
Skiljanleg ákvörðun
Það var útaf fyrir sig skiljanleg
ákvörðun þar sem ríkiskassinn barð-
ist í bökkum og alls staðar skorið nið-
ur eins og hægt var, stundum meira
en góðu hófi gegndi. Sjómanna-
afslátturinn var hirtur án þess að sjó-
mönnum væri bættur skaðinn á
nokkurn hátt sem hlýtur að vera
nokkuð sérstakt að laun heillar stétt-
ar séu lækkuð án þess að hún hafi þar
nokkuð um að segja og sennilega ein-
stakt í okkar samfélagi. Spurning
hvort einhverjum öðrum hópi laun-
þega hefði verið boðið upp á slíka
meðferð. Í umræðunni hefur því verið
haldið fram að sjómannaafslátturinn
hafi verðið opinber styrkur til sjó-
manna; það er misskilningur, hann
var alltaf hluti af launum þeirra og
því í reynd styrkur til útgerðarinnar
kjósi menn að nota orðið styrkur í
þessu sambandi.
Sama gildir um hinar sérstöku
greiðslur ríkisins til bænda. Þar er
ríkið að greiða bændum beint hluta af
launum þeirra sem neytendur ættu
auðvitað að greiða í gegnum hærra
verð á landbúnaðarafurðunum. Í
reynd er engin leið að halda því fram
að beingreiðslurnar til bænda séu rík-
isstyrkir til þeirra. Þær eru aftur á
móti styrkir til neytenda landbún-
aðarafurða því án þeirra mundu þess-
ar heilnæmu vörur hækka verulega í
verði með þeim afleiðingum að barn-
margar fjölskyldur á lágum launum
mundu tæpast hafa ráð á þeim. Sam-
kvæmt upplýsingum á vef Hagstof-
unnar kostaði 1 lítri af mjólk, í nóv-
ember á liðnu ári um 130 kr. en
myndi kosta án niðurgreiðslna tæpar
200 kr. samkv. uppl. frá MS.
Mjólkin er ódýr
Til samanburðar
kostaði 1 lítri af kóki 316
kr. Allir sem hafa velt
þessum málum eitthvað
fyrir sér hljóta að sjá
hvað mjólkin er ódýr
vara sé hún borin saman
við kókið sem hlýtur að
vera miklu, miklu ódýr-
ara í framleiðslu. Mér
finnst deilurnar um
verðið á mjólkinni nokk-
uð skrítnar og frómt frá
sagt ómálefnalegar og alveg sér í lagi
að blanda bændunum í þær; gera þá
að bótaþegum á framfæri hins op-
inbera sem er rangt eins og hér hefur
verið rakið.
Langskynsamlegast er að hætta
öllum beingreiðslum til bænda en
hækka á móti landbúnaðarvörurnar
um sem beingreiðslunum nemur. Það
mundi auðvitað hafa áhrif á allar vísi-
tölurnar sem við erum farin að lifa
eftir en tæpast trúi ég því að allir vísi-
tölufræðingarnir okkar myndu eiga í
vandræðum með að ráða á því bót.
Aðra eins brekku hafa þeir nú klifið,
blessaðir, og ekki orðið meint af.
Síðan yrði að koma til móts við þá,
sem stunda svo illa launaða vinnu að
engin leið er að draga fram lífið á
henni án bóta af einhverju tagi sem
málhagir einstaklingar í þjónustu
hins opinbera munu örugglega finna
auðskilin heiti á.
Í flýti kemur í hugann lýsandi sam-
heiti „lífsgæðastyrkur“ sem yrði
greiddur, eins og nafnið ber með sér,
til þess að auka lífsgæði þeirra sem
búa við svo þröngan kost að þeir geta
ekki veitt sér þau lífsgæði að hafa á
borðum, að neinu marki, heilnæmar
íslenskar landbúnaðarafurðir. Með
réttu á ekki að líta á þessa styrki sem
ölmusu, af einhverjum toga, til þeirra
sem njóta, heldur til fyrirtækjanna
sem greiða svo lág laun að á þeim ein-
um og saman er engin leið að draga
fram lífið á mannsæmandi hátt.
Styrkirnir eru af sama toga
Í grunninn eru allir styrkirnir, þ.e.
barnabætur, vaxtabætur, húsnæð-
isbætur, man ekki fleiri heiti í bili, til-
komnir af sömu ástæðu og sjó-
mannaafslátturinn á sínum tíma, sem
hluti af launum viðkomandi, sem er
greiddur úr sameiginlega sjóðnum en
ekki sjóði þess sem nýtur starfskrafta
viðkomandi launþega. Honum er
hlíft, þrátt fyrir að rekstur hans skili
oftast góðum arði. Síðan er skatt-
greiðendum gert að herða ólina til
þess að standa straum af styrkjum til
fyrirtækja sem ganga vel og eru jafn-
vel að greiða eigendum sínum veru-
legan arð en hafa ekki metnað til
greiða fólkinu sínu næg laun til
mannsæmandi framfærslu.
Eftir Helga Laxdal
Helgi Laxdal
»Hættum að orða
bændur við bóta-
þega á framfæri hins
opinbera.
Höfundur er vélfræðingur og fyrrv.
yfirvélstjóri.
Í hlutastarfi hjá ríkinu
Borgaryfirvöld virðast kappkosta að
greiða götu hjólreiðamanna og
gangandi fólks í ríkum mæli en líta
ekki jafn hýru auga til borgarbúa
sem kjósa að aka um götur í bifreið-
um sínum. Fyrir rúmlega hálfum
mánuði var boðaður bíllaus mánu-
dagur. Eru nokkrar líkur á því að
boðaður verði hjólreiðalaus dagur?
Tæplega. Mig dreymir aftur á móti,
og marga, marga fleiri, um ótal
Dags-lausa daga og ósnortna Vatns-
mýri.
Halldór Þorsteinsson, fv. skólastjóri
Málaskóla Halldórs.
Hjólalausir
dagar
Vatnsmýri Framtíð
mýrinnar er enn þrætuepli.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12 velvakandi@mbl.is
Skortur á fjár-
munum til reksturs á
Landspítalanum hefur
verið eitt mesta
áhyggjuefni í umræðu
þjóðarinnar allt frá
fullnustu síðustu fjár-
lagagerðar og þó öllu
lengur. Þegar fjárfrek
verkefni í flokki ör-
yggis- og velferð-
armála þarf að svelta vegna skorts
á fjármunum, verða þau fjölda
fólks og stjórnvöldum áhyggjuefni.
Heilbrigðisráðherrann, Kristján
Þór Júlíusson, hefur margsinnis
komið fram í sjónvarpinu og lýst
áhyggjum vegna þessa máls.
Áhyggjusvipur ráðherrans er
sannfærandi og manni dettur í hug
áhyggjusvipur gamals manns sem
er að leita að gleraugunum sínum
en kemur ekki auga á þau vegna
þess að þau sitja á nefinu á hon-
um.
Heilbrigðisráðherrann er skip-
stjóralærður og hefur setið í stjórn
útgerðarfyrirtækja. Verðmætasta
auðlind þjóðarinnar er fiskistofn-
arnir í hafinu umhverfis landið.
Nýting þeirrar auðlindar hefur
lengi verið deiluefni með þjóðinni,
enda pólitískt viðfangsefni stjórn-
valda á hverjum tíma. Kvótakerfið
er meginorsök fólksflóttans af
landsbyggðinni og nýjasta dæmið
er fyrirhugaður búsetuflutningur
fjölskyldna frá þremur sjáv-
arplássum sem býðst að elta fisk-
vinnslu úr heimabyggð í fjarlægan
landshluta vegna þess að fólkið
hefur verið svipt réttinum til að
veiða fiskinn sem syndir utan við
hafnarmynnið. Þeim djöfulskap
verður að linna. Auðlindin er stór-
lega vannýtt og býður upp á að í
hana séu sótt þau verðmæti sem
skortir til að viðhalda traustum
rekstri Landspítalans og tryggja
auk þess fólkinu í sjávarplássunum
búsetuöryggi. Við eigum að stöðva
þann ósóma að mannlíf í kvóta-
lausum sjávarplássum sé sett á
uppboðsmarkað kvótagreifa.
Í dag eru kvótalausir trillukarl-
ar að borga 70-80% af aflaverð-
mæti beint í vasa sægreifa og á
sama tíma berast fréttir af land-
burði af þorskafla! Sjávarútvegs-
áðherrann er ósveigj-
anlegur og harðneitar
að auka við aflaheim-
ildir. Þetta er sam-
félagslegur ósómi.
Sjálfstæðisflokkurinn
boðar frelsi ein-
staklingsins til at-
hafna. Frelsi ein-
staklingsins til
athafna er allt önnur
mynd af stjórnsýslu
en sá pilsfaldakapítal-
ismi sem úthlutar
sameiginlegum eigum
þjóðarinnar til fárra útvalinna fjöl-
skyldna en meinar fólki að nýta
arfborinn rétt til sjálfsbjargar í
heimabyggð. Er komið að því að
sjálfstæðismenn þurfi að íhuga í
alvöru hvort pólitísk sambúð með
framsóknarmaddömunni sé þeirra
fyrirheitni stjórnsýsluakur? Og nú
að öðru:
Þann 8. október er auglýstur
morgunverðarfundur í Hörpu og
við sjáum nöfn og myndir af þeim
sjö einstaklingum sem þar taka til
máls. Þetta er íburðarmikil auglýs-
ing og minnir á tíma útrásarvík-
inganna sem gjarnan vöktu á sér
athygli með svona tilstandi. En
þarna eru ekki myndir af Hannesi
Smárasyni eða Pálma í Fons, svo
einhver þekkt nöfn útrásarvíkinga
séu nefnd, enda eru það engin
áform um útrás sem þarna munu
verða rædd. Mér býður í grun að
um sé að ræða undirbúning að inn-
rás af þeim toga sem þessari þjóð
muni verða dýr ef áform heppnast.
Efni fundarins er málefni sjávar-
útvegs og frummælendur eru frá
LÍÚ, SA og SF. Þarna mun sjáv-
arútvegsráðherra verða frummæl-
andi og allt yfirbragð dagskrár
segir frá því að þarna sé verið að
hrista saman lykilfólk í síðustu
áróðursorrustu fyrir fullnustu Al-
þingis á lögunum sem lengi hafa
verið í undirbúningi og beinast að
því að færa nýtingarrétt fiskistofn-
anna til núverandi handhafa
lengra inn í framtíðina en mörgum
hugnast. Þá er komið að því að
velta fyrir sér af hverju þorskafli
okkar í 200 mílna fiskveiðilögsögu
er aðeins 2/3 hlutar þess þorskafla
sem þriggja mílna lögsaga skilaði
fyrir 90 árum? Er það eðlilegt að
stjórnvöld séu að guma af öfunds-
verðum árangri af fiskveiðistjórn
Hafró? Varla. Aflaheimildir eru
veðsettar lánastofnunum, þær eru
andlag sem bankarnir fá við lán-
tökur útgerðarfyrirtækja. Hvað
gerðist fyrir nokkrum árum þegar
sjávarútvegsráðherrann sá ýsu-
stofninn vera að styrkjast svo að
hann tvöfaldaði aflaheimildir í ýsu?
Leiguverð á ýsukvóta hríðféll! Og
nú er áleitin spurning hvort þær
knöppu aflaheimildir sem sjáv-
arútvegsráðherrann úthlutar –
samkvæmt tillögum Hafrann-
sóknastofnunar þar sem sitja í
stjórn nokkrir fulltrúar frá LÍÚ –
séu fremur miðaðar við hagsmuni
útgerða og lánastofnana en hags-
muni þjóðarinnar sem þarf að
skerða þjónustu Landspítalans,
löggæslunnar og svo fjölmargra
annarra brýnna samfélagsverk-
efna? Er komið að spurningunni
hvort ástæða sé til að efast um
fullan trúnað stjórnvalda við um-
bjóðendur sína? Vonandi ekki. En
það er verðugt áhyggjuefni að
núna erum við að draga á land
innan við helming þess afla sem
við fiskuðum fyrir daga vísinda-
legrar stjórnunar þó öllum skip-
stjórum beri saman um að mokafli
sé.
Ég leyfi mér að lokum að vona
að Kristján Þór Júlíusson sé mað-
ur til að taka erfiðar ákvarðanir og
treysti því að reynsla hans sem
sveitarstjóra og skipstjórnarmanns
af landsbyggðinni reynist honum
drjúg í þessu krefjandi verkefni.
Það er mikil áskorun að standa
frammi fyrir lausn tveggja erf-
iðustu verkefna samfélagsins árið
2014.
Lausnin á áhyggjum heilbrigð-
isráðherrans er einfaldlega sú að
hann hætti leitinni að gleraug-
unum. Hann er með þau á nefinu
og lausnin blasir við.
Vandi Landspítalans
og vannýtt auðlind
Eftir Árna
Gunnarsson frá
Reykjum
» Auðlindin er stórlega
vannýtt og býður
upp á að í hana séu sótt
þau verðmæti sem
skortir til að viðhalda
traustum rekstri Land-
spítalans.
Árni Gunnarsson
Höfundur greinarinnar er lífeyrisþegi
og fyrrverandi fiskmatsmaður hjá
ríkinu.