Fréttir - Eyjafréttir - 14.05.1998, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 14. apnl 1998
Fréttir
13
Gaui er frábær tónlistarmaður
Sigurður Guðmundsson frá Háeyri spilaði mörg ár
með Guðjóni Pálssyni.
Hann segir að Guðjón sé frábær tónlistarmaður. hvort
sem um undirleik eða annan leik sé að ræða. „Hann er
ekki síður góður vinur vina sinna og við höfum haldið
sambandi alla tíð. þótt hann hafi flutt snemma frá Eyjum.
Hann átti tvö lög á topp tíu listanum frá 1958 - 1960, en
sá listi var valinn af hlustendum þáltar í útvarpinu sem hét
Lög unga fólksins. Þetta voru erlendu lögin „Vertu sæt
við mig“ og „Ungur enn“ við texta Guðjóns. Við
spiluðum fyrst saman á Sigluftrði árið 1952. Guðjón var
á píanó, Guðmundur Nordal sem söng og lék á klarinett
og ég var svo á trommunum. Við vorum ráðnir íyrir fast
kaup út ágúst, en svo brást síldin svo við fórum fyrr en til
stóð.“
Sigurður segir að sú tónlist sem þeir haft aðallega spilað
saman haft verið jass. „Annars er Guðjón jafnvígur á alla
tónlist, og það er söknuður að því að ekki skuli veraneinn
jasspíanisti í Vestmannaeyjum núna. Það hafa reyndar
búið hér góðir jasspíanistar um tíma og komið sem gestir,
en það yrði mikil lyftistöng fyrir jass í Eyjum ef hér byggi
góður píanisti," segir Sigurður að lokum.
hafa verið inni á verkstæði hjá honum
og mér fannst vinna hans ósköp sjálf-
sagður hlutur. Hann var indæll aft og
ég spjallaði mikið við hann. En
hvemig þetta endurspeglar mannlíftð
veit ég ekki. Einu sinni var læknir
sem hér sem hét Páll Kolka. Sagan
hermir að eftir nokkra fjarveru hafi
Páll komið til Vestmannaeyja og
heimsækir meðal annars vin sinn
líkkistusmiðinn á Oddstöðum og
segir: „Jæja Guðjón minn hvemig
hefur þú það?“ „Ooo minnstu ekki á
það þetta er bölvaður ræfill síðan þú
fórst,“ sagði gamli maðurinn.
Tónlíst og slállsögun
Guðjón segir að það haft ekki verið
neinum erfiðleikum háð að koma til
Reykjavíkur. Fyrir honum haft þetta
verið mjög eðlilegt. Hann bjó í Foss-
voginum hjá föðurbræðmm sínum og
ömmu og segir að það haft verið
mikið úr alfaraleið. „Eg var korter að
ganga í strætó sem gekk milli
Hafnarfjarðar og Reykjavíkur. Þetta
varð líka til þess að ég fór ekki óþarfa
ferðir sem svo aftur hélt mér mikið
heimavið og við námið. Tónlistar-
námið byggist svo mikið á því sem
maður gerir sjálfur. Maður fær til-
sögnina, en svo verður maður að
útfæra það. Það þarf mikla sjálfsögun
ýtónlistamámi ef að árangur á að nást.
Eg segi stundum við nemendur mína
að það geti kannski einhveijir reiknað
heimadæmin fyrir þá, en píanóæfing-
amar verði þeir að gera sjálftr. En
þessi Reykjavíkurár vom mjög
lærdómsrík. Eg spilaði bæði á Borg-
inni og í Tjamarkaffi með mörgum
mætum mönnum. Þá var spilað í
hádeginu, þrjúkafftnu og á kvöldin.
Það var hægt að hafa ágætlega ofan af
fyrir sér með spilamennskunni, en
þetta var líka mikil vinna.“
flldrei í kirkju nema
fágreittfyrirþað
Guðjón segir að margir merkir
tónlistarmenn haft verið með honum í
Tónlistarskólanum á þessum ámm og
nefnir þar Jón Asgeirsson tónskáld og
gagnrýnanda, Hauk Guðlaugsson
söngmálastjóra þjóðkirkjunnar, Jón
Nordal var einnig í skólanum, Sigur-
sveinn D. Kristinsson og Ami Isleifs-
son sem á ættir að rekja til Vest-
mannaeyja. „Hins vegar vom það Jón
Asgeirsson og Guðni Guðnason sem
vom mér hvað nánastir. Eg spilaði
lengi vel með þeim í hljómsveit. Hins
vegar var skólinn byggður upp á
annan hátt en nú. Þá var ekki þetta
stigakerfi. Ég var hins vegar í skól-
anum í fimm ár og svo tvö ár í
orgelnáminu. I framhaldi af því kem
ég svo til Eyja og spila þá jafnt
danstónlist _ og verð organisti í
kirkjunni. Ég man ekki eftir því að
það hafi neitt mglast saman, að ég hafi
spilað sálma í Samkomuhúsinu eða
öfugt í kirkjunni. Hins vegar má
kannski segja að ég hafi aldrei komið
í kirkjuna nema fá borgað fyrir það.“
Unaðsstundir
Guðjón segir að komið hafi til greina
að fara í framhaldsnám til útlanda og
segir að kennari hans hafi mjög hvatt
hann til þess. Hann segist hins vegar
alltaf hafa verið frekar tregur til
brottfarar af landinu til langdvalar.
Mér var einu sinni boðið starf á
farþegaskipi, en þáði það ekki. „Þegar
ég kem aftur til Éyja til þess að kenna
eftir námið 1953 stofna ég hljómsveit
héma. I þessari hljómsveit sem er við
lýði frá 1953 - 1960 em góðir og
gegnir Eyjapeyjar með mér, eins og
Guðni Hermansen, Gísli Bryngeirs-
son, Sigurður Guðmundsson á Háeyn.
Aðalsteinn Brynjúlfsson og Erling Á-
gústsson, sem var þekktur
dægurlagasöngvari á þeim tíma, en þá
var jass og danstónlist mjög
samtvinnuð. Við settum líka upp
kabarettsýningar í Samkomuhúsinu
seinni hluta þessa tímabils þar sem við
buðum fólki að reyna sig við að
syngja. Þetta var óhemju skemmtilegt
eða unaðsstundir eins og ég vil kalla
það. Og ég vil gjama koma því að hér
að hvetja menn sem hefðu áræði í að
endurvekja svona skemmtanir, að
drífa í því. Mér er kunnugt um það að
í leiklistinni er margt efnilegt fólk sem
gæti staðið fyrir svona uppákomu."
Bransinn hænulegur
Hverjir komu fram á þessum
sýningum?
„Það var til að mynda Sigurgeir
Scheving sem söng með okkur.
Sveinn Tómasson hjá ÁTVR í Eyjum
tróð líka upp með okkur. Þetta voru
eingöngu söngvarar sem komu fram
og það em til upptökur frá þessum
uppákomum. Þær upptökur er hægt
að þakka Erlingi Ágústssyni sem rak
leynilega útvarpsstöð hér í Eyjum á
þessum árum. En margt fólk sem
söng með okkur þá er enn þá að
syngja í kirkjukómum."
Guðjón segir að þessi bransi hafi
kannski ekki breyst svo mikið. Ég var
að vinna þegar aðrir áttu frí og þessu
fylgdu ýmsar hættur, þó eiturlyf hafi
ekki verið þekkt í bransanum þá.
Hljóðfæraleikarar voru þó í talsverðri
hættu og ég dreg enga dul á það að
maður lenti kannski í því að drekka
meira brennivín en góðu hófi gegndi.
Ég vil ltka setja það svolítið saman,
drykkju og óstabíliheit í kvenna-
málum að því leyti að konur gefast
upp á mönnum sem eru mikið í þessu.
Ekki það að þetta séu ótrúir menn
heldur gefst fólk upp á sambúð. Það
þýðir ekki að líta á þetta bara frá minni
hlið, heldur verður að skoða þetta líka
frá sjónarhóli kvennanna sjálfra. Það
vill gleymast að setja sig í spor
annarra. Hins vegar hef ég losað mig
við tóbak. Það kom hins vegar ekki úl
af góðu vegna þess að ég var greindur
með krabbamein í hálsi fyrir 15 árum
og fór í geislameðferð gegn því.
Einnig var fjarlægt æxli úr hálsinum.
Þá hætti ég að reykja og finnst að ég
hafi öðlast visst frelsi við það. Ég hef
hins vegar komist yfir þetta krabba-
mein og ekki strítt við það síðan.“
Hvemig brástu við þessum
krabbameinsúrskurði?
, Jvlér fannst að mér kæmi þetta ekki
við. Þetta hafði engin áhrif á mig.
Það hefur enginn trúað mér þegar ég
segi þetta, en mér fannst þetta ekki
vera mitt mál.“
Heldri borgarar í Eyjum
Þú varst áðan að tala um það að setja
sig í spor annarra, endurspeglar þetta
viðhorf þitt til eldriborgara í Vest-
mannaeyjum?
„Ég er hluti af þessu fólki. Ég er
búinn að ganga götuna með því og
mér fundist að ferð hingað án þess að
koma við hjá heldri borgurum eins og
ég vil kalla þá, væri brot á ákveðnu
prinsippi sem ég hef. Mér finnst ég
kannski ekki hafa neinar skyldur við
þetta fólk. Þetta er eitthvað sem ég
verð að gera fyrir mig. Ég er eigin-
gjam maður og mér finnst ég vera að
gera eitthvað fyrir sjálfan mig með
þessu.“
Eígingírní í tónlístínní
Er það góður eiginleiki að vera
eigingjam í tónlistinni?
„Maður verður að vera eigingjam
þar. Auðvitað hlustar maður á annað
fólk, en maður verður að fara svolítið
eigin götur. Vera ekki að stæla aðra.
Ég er hins vegar ekki nískur. Mér
finnst að þegar ég kem á Hraunbúðir,
að þá sá ég ekki síður að gera þetta
fyrir mig en fólkið sem þar býr, sem
mér þykir hins vegar ákaflega vænt
um. Ég hef aldrei komist í sambæri-
legt samband við neitt bæjarfélag eða
íbúa þess, eins og hér, og hef ég þó
komið víða við á landinu. Ég bjó
meðal annars í Borgamesi í níu ár og
var að kenna þar. Á Siglufirði var ég í
fjögur ár, Hvammstanga var ég í sjö ár
sem skólastjóri og svo íTónlistarskóla
Eyjaljarðar og kenni þar enn þá í hálfu
starfi. En á síðasta ári flutti ég
starfsemi mína að mestu út í Hrísey.
Mig langaði að verða Eyjapeyi aftur,“
segir Guðjón og hlær. „Ástæða þess
hins vegar að ég fer út á land er sú að
það sat í mér að geta ekki fengið
tónlistarkennslu héma í Eyjum og mér
fannst og finnst raunar enn að ungu
fólki eigi að standa tónlistarkennsla til
boða.“
Ekkiáhugiáséníum
Þegar Guðjón kemur í Hrísey em þar
33 nemendur í Gmnnskólanum, þar af
em 16 nemendur í hljóðfæranámi í
Tónlistarskólanum. Þrír neðstu bekkir
Gmnnskólans em í forskólanámi í
tónlistarskólanum og svo er dálítið
kórstarf. „Mér finnst persónulega að
allt samfélagið fari svo mikið á mis
við tónlistina. Mér finnst þetta vera
svo mikill hluti af tilvemnni. lífinu og
náminu. Ég er sama sinnis og Fom
Grikkir. Þeir vildu ekki séní. Þó að ég
fái nemanda sem ég góður, þá sé ég
hann ekki fyrir mér uppi á hljóm-
sveitarpalli í framtíðinni að slá í gegn,
heldur að tónlistin geti orðið hluti af
auknum frístundum fólks. Við lifum í
svo miklu mötunarsamfélagi nú. Við
fáum ekki að hugsa sjálfstætt og þetta
bitnar ekki síst á tónlistamámi, þar
sem er nauðsynlegt að hver og einn
leggi sjálfan sig fram. Ég tel mig vera
fjölhæfan tónlistarmann og kannski
ljölhæfari en margur annar. Ég get
bmgðið fyrir mig allri tegund tónlistar.
En hluti af mér er líka jassleikari. Mér
lætur hins vegar vel að flytja alla góða
tónlist Þetta er að sjálfsögðu mitt mat.
Hins vegar ef ég á að tala um
einhveijar fyrirmyndir í spilamennsk-
unni þá myndi ég nefna Alfreð
Wahsington Þórðarson. Hann var
stórkostlegur tónlistarmaður. Hann
hvatti mig einnig til þess að fara í
framhaldsnám til útlanda á sínum tíma
sem ekki varð þó af.“
Eyjalögin og sérstaða
Vestmannaeyinga
Nú er oft talað um Eyjalög sem ein-
hverja sérstaka grein tónsmíða og að
hér í Eyjum sé í raun tónlistarhefð sem
ekki á sér sinn líka á íslandi, en á sér
upphaf sitt með þeirri kynslóð sem þú
ert af og kynslóðinni á undan. „Ég
þekki ekkert samfélag sem á slíkar
perlur og Eyjalögin em. Ekki síst em
það þessi Eyjalög sem veita Vest-
mannaeyjum þá sérstöðu sem þær
hafa. Ef ég elska eitthvað þá er það
þessi Eyjamúsík. Sjálfur hef ég ekki
samið Eyjalög og það er vegna þess að
ég er of mikill flytjandi úl þess. Þegar
maður er meiri tónlistarflytjandi og
túlkandi tónlistar sem aðrir hafa
samið, þá veit maður aldrei hvenær
maður er að finna eitthvað nýtt innra
með sér eða herma eftir öðrum. Þess
vegna hef ég látið það eiga sig. Ég hef
hins vegar samið lög, en þau hafa ekki
birst opinberlega að neinu ráði. Ég vil
kalla Eyjalögin gullnámu Eyjanna.
Þama vom stórir snillingar sem ég
kynntist, eins og Oddgeir, Ási í Bæ,
Ámi úr Eyjum og Loftur Guð-
mundsson, sem kenndi mér í
bamaskóla. Þetta er líka hluti af þeirri
tilfinningu að vera Eyjamaður og
þessir menn gerðu þetta samfélag að
því sem það er með tónlist sinni. Fyrir
þessum mönnum er ég mjög að taka
ofan í dag. Annar maður sem ég vil
líka nefna er Sigurður Guðmundsson
frá Háeyri, bróðir Árna úr Eyjum.
Hann er einn albesti drengur sem ég
hef átt samskipti við. Hann er ljúfur,
ósvikull og góður músíkant. I einu
orði sagt: Hann er góður drengur."
Raggi Biarna tók viö
Nú á tónlistin og ekki síst Eyjalögin
langa og mikla hefð á þjóðhátíðinni.
Hvemig var spilamennskan í kringum
þjóðhátíðina ef við miðum við daginn
í dag?
„Ég var ekki bara að spila á þjóð-
hátíð heldur var ég líka þátttakandi í
henni sem einn heimamanna. En mér
er líka minnisstæð ein þjóðhátíð vegna
þess að við fómm í ferðalag til
Kaupmannahafnar á miðri hátíðinni
og Raggi Bjama tók við með sína
hljómsveit. Ég man það líka að næsta
kynslóð á undan mér, að þegar fólk
tók tjaldið sitt niður byrjaði fólk að
láta sig hlakka til næstu Þjóðhátíðar að
ári. Kannski er þetta svona enn í dag,
ég þekki það ekki svo vel. Hins vegar
var ekki þetta peningaplokk, eins og
mér finnst vera á þjóðhátíð nú. Áður
var þetta gleðihátíð. Og yfirleitt var
ekki fengin hljómsveit ofan af Islandi
til þess að leika á þjóðhátíð, eins og nú
tíðkast svo mjög. Éinnig var ekki eins
mikið um aðkomufólk á þjóðhátíð
eins og nú er. Ég heyrði sagt að
Þjóðhátíð hafi verið svo mikil
gleðihátíð að það þurfti ekki að
endurreisa stúkufólk þó að það dytti í
það á þjóðhátíð. Svo var alltaf samið
sérstakt þjóðhátíðarlag sem enn er
gert.“
Síbyljanhænuleg
Guðjón segir að sú tónlist sem hann
hlusti á ef hann vill hvfla sig frá hinu
daglega tónlistarlífi, þá sé það Mozart
og Beethoven. Hann segist hafa
mikið antipat á síbyljutónlist þeirri
sem glymji um allt nú til dags. „Hún
þreytir mig, en góða jasstónlist hlusta
ég á og legg hana að jöfnu við þá
höfðingja sem ég nefndi áðan.
Síbyljan er hins vegar vond fyrir
tóneyra fólks almennt. Ekki kannski
tónlistin sem slík, heldur hversu hátt
og eintóna hún hljómar. Þetta er
ekkert annað en umhverfismengun að
mínu mati. Þetta er kannski ekki allt
illa gert, en hvernig tónlistinni er
skilað veldur því að mér fer að líða
illa. Við verðum að bera það mikla
virðingu fyrir tónlistinni og ættum
ekki að afglepja hana.“
Kennarioguinur
Hverjir voru helstu kennarar þínir?
„Fyrsti kennarinn minn var Ámi
Bjömsson, sem var mikill indælis-
maður og svo kynnist ég dönskum
manni, Vilhelm Lanski Otto. Hann er
raunverulega sá maður sem mér finnst
vera að kenna í gegnum mig. Ekki þó
á neinn yfimáttúrulegan hátt heldur
þannig að hann kenndi mér að kenna.
Ég trúi ekki á slíka hluti. Hann sagði
ekki þú átt að gera þetta svona. Hann
sagði hins vegar af hverju ég ætti að
gera hlutina á ákveðinn hátt. Hann
setti forsendumar fyrir ákveðinni
aðferð eða tækni frekar en túlkun og
færði rök fyrir því. Hann tók sér
góðan tíma til þess lfka og þetta nota
ég líka sjálfur í minni kennslu. Þessi
ágæti maður var ekki bara
konsertpíanóleikari heldur lék hann
líka á waldhorn. Hann var líka vinur
ekki síður en kennari, sem verður seint
of metið. Þetta hef ég líka reynt að
vera mínum nemendum, þótt ekki hafi
það tekist alltaf. Hins vegar held ég að
mér takist það oftar en ekki. Ef
enginn hefði kennt mér ekki neitt eins
og stundum er sagt, þá gæti ég ekki
heldur veri að kenna. Ég reyni að nota
hugarfar þessara manna sem ég tel að
hafi kennt mér hvað mest.“
Tilfinningamaður
Guðjón segir að það hafi aldrei verið
nein barátta á milli kennarans og
flytjandans og að þeim hafi lynt vel í
gegnum tíðina. Þó sé alltaf einhver
stigsmunur á. „Ég er líkast til mikill
tilfinningamaður. Ef ég væri það ekki
þá gæti ég ekki verið tónlistarmaður.
Sá sem ætlar að flytja eitthvað, þó ekki
væri nema að lesa upp fyrir áheyr-
endur, er viðkomandi alltaf að gefa
eitthvað af sér. Maður stendur oft á
tíðum berskjaldaður sem flytjandi og
er að tjá sjálfan sig. Ég tel mig vera
það heppinn að vera tilfinningaríkur,
en ég er ekki þar með sagt dapur
maður heldur þvert á móti. Ég trúi
yfirleitt á það besta í hverri manneskju
og leita að því og mín trú er að fólk sé
gott. Hvaðan þetta góða kemur hef ég
ekki hugmynd um og ég nenni ekki
velta því fyrir mér. Hins vegar vil ég
segja það að lokum að ef maður er
heiðarlegur gagnvart sjálfum sér og
því sem maður er að gera, og
heiðarlegur gagnvart náunganum, þá
er maður ríkur. Einu fátækramörkin
sem eru úl, eru heiðarleiki."
Benedikt Gestsson