Fréttir - Eyjafréttir - 27.01.2000, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 27. janúar 2000
Fréttir
11
ÖGMUNDUR Jónasson, Svanhildur Kaaber og Steingrímur J. Sigfússon.
hægriflokk/Sjálfstæðisflokk. tuttugu
prósent flokk á vinstri kantinum, þar á
milli er svo meiri sveifla í íylgi milli
flokka. Er það ekki dálítið kunnuglegt
sem er að mælast í könnunum
undanfama mánuði? Ég held að þar af
leiðandi séu alveg efnislegar og
pólitískar forsendur fyrir því sem er að
gerast í þessum málum núna.“
Skýr málefnaleg sérstaða
I þessu ljósi er þá Samfylkingin sú
loftbóla sem sprakk, en ekki vinstri
grænir sem kenndir voru við loftbólu
fyrir kosningamar?
„Ég sagði það strax að við væmm
allt annað fyrirbæri en klofnings-
flokkar inn á milli flokka sem hafa
verið hér á undanfömum ámm og
áratugum. Við vomm flokkur frá
byrjun með skýra málefnalega sér-
stöðu og á tilteknum stað í hinu
pólitíska litrófi til vinstri. Það gegndi
allt öðm máli með flísar út úr
Alþýðuflokknum, eins og Bandalagi
jafnaðarmanna og þess vegna
Þjóðvaka, sem höfðu enga skýra
málefnalega sérstöðu og hurfu þess
vegna fljótt af sjónarsviðinu. Ég var
því aldrei í neinum vafa um að þama
var að koma fram flokkur til
frambúðar í íslenskum stjómmálum.
Staða Samfylkingarinnar er meira
spumingamerki. Ég held einmitt að
það sé kannski áhugaverðast núna sem
er að gerast á miðju íslenskra stjóm-
mála og til hægri við miðjuna. Það er
staða Framsóknarflokksins og Sam-
fylkingarinnar, en báðir þessir flokkar
eiga í miklum erfiðleikum, eins og
almennt er viðurkennt í umræðunni á
sama tíma og flokkamir á köntunum
standa sterkt. Það em því hægri
miðjuflokkamir sem eiga í erfið-
leikum og spuming um hvemig þeim
vegnar á næstu misserum. Auðvitað
er það þannig að maður á ekki að
missa fætuma frá jörðinni, þó að vel
gangi í nokkrum skoðanakönnunum.
Það geri ég ekki. Við emm alveg niðri
á jörðinni og látum þessa velgengni
ekkert tmfla okkur, eða slá okkur út af
laginu, frekar en við gáfumst upp á
meðan við vomm tæpast farin að
mælast fyrir um ári. Ég segi samt að
ég tel að það séu innistæður fyrir
þessu og að jarðvegur fyrir þessi
sjónarmið sé fyrir hendi sem nemur
stuðningi upp á 15 til 25 prósent í
íslenskum stjómmálum. Það er
enginn vafi um það í mínum huga.“
Þú sérð ekki aukningu umfram það?
„Ég vil eins og ég segi halda mig
niðri á jörðinni og tel þetta ærinn
árangur, í raun og vem ævintýri líkast,
þegar ég lít til baka og minni sjálfan
mig á það að enn vantar nokkrar vikur
upp á það að Vinstrihreyflngin grænt
framboð sé orðin árs gömul, sem
stjómmálaflokkur. Mínar björtustu
vonir hafa því ræst varðandi framboð
þessarar hreyfingar og vil því ekki
vera með neina spádóma eða vænt-
ingar um meira, enda held ég að
flokkur sem nær að landa í alþing-
iskosningum styrk af þessu tagi og þó
eitthvað minna væri, sé afl sem heftir
áhrif og menn þurfa að taka tillit til.
Þannig er tilganginum náð í þeim
skilningi að komið er stjómmálaafl
sem hefur orðið burði til þess að hafa
áhrif á samfélagsþróunina og skipta
máli. Ég bið í sjálfti sér ekki um meira
í bili.“
Kvótadómurinn
Kvótadómurinn og sjávarútvegsmál
vom ofarlega í fundarmönnum hér
áðan. Þið talið mikið um sjálfbæra
þróun og vistvæna atvinnuhætti.
Kvótakerfið, eins og það er núna,
fellur það að einhveiju leyti undir
þessi hugtök?
„Við getum sagt að grundvallar-
hugsunin að baki kvótakerfmu, að
takmarka sóknina í flskstofnanna og
tryggja að þeir séu ekki ofnýttir, falli
undir þau hugtök. Og hvað sem hver
segir um íslenska fiskveiðistjóm-
unarkerfið þá er sá grundvöllur þess
réttur að tryggja hófsamlega nýtingu.
Svo geta menn deilt um hvort það
takist nógu og hvort kerfið sé gott og
hafi í för með sér að of miklu sé hent
og svo framvegis. Það em fram-
kvæmdaatriði, en gmndvöllurinn er
réttur að þessu leyti. Hins vegar er
mjög margt annað sem ekki er gott við
kerfið og ekki sjálfbært. Það þarf að
færa inn í það þá hugsun til dæmis, að
nýta fiskimiðin með sem hagkvæm-
ustum hætti frá sjónarhóli um-
hverfisins. Til dæmis innleiða orku-
spamað sem breytu og stefhumörkun
sem skiptir máli, og aðra slíka hlutí, en
þar er margt að vinna. Það er hvorki
rétt að segja að kvótakerfi eða afla-
markskerfi séu alvond, en þaðan af
síður algóð eða fullkomin. Fyrst og
fremst þarf að innleiða þessa hugsun
og koma henni til framkvæmda í
þessari atvinnugrein eins og öðmm.“
Menning-dúllerí fyrir
húsmæður
Það var minnst á menningarmál í
íramsögu ykkar héma áðan. Einhvem
veginn fannst mér að menning ætti
bara að vera eitthvert dúllerí fyrir
húsmæður. Aðeins um menningar-
mál, sérstaklega í ljósi umræðunnar
um menningarhús á landsbyggðinni.
„Menning er að sjálfsögðu svo
margt og svo fjölbreytt. Bæði Kfsstfll
og atvinnuhættir. Búseta okkar hér er
menning í sjálfu sér og margt henni
tengt getur spilað vel saman við ferða-
þjónustuna, bæði sem afþreying og
líka hugsanlega sem framleiðsla. Ég
held að við ættum að hafa það að
leiðarljósi í þessu að ýta undir
ijölbreytni og styðja við listsköpun og
menningu, handverksiðnað í öllum
sínum fjölbreytileika og myndum.
Við höfum kannski verið of feimin að
halda fram okkar þjóðlegu hlutum á
þessu sviði og ekki uppgötvað verð-
mætin sem geta verið fólgin í okkar
gömlu atvinnu og búsetuháttum. Þar
getur byggðarlag eins og Vest-
mannaeyjar haft mjög mikið að gefa.
Hér er auðvitað mjög merk at-
vinnumenning og hlutir sem ekki yr
að finna annars staðar í landinu. Ég
segi oft að enginn veit hvað átt hefur
íyrr en misst hefur. Ætli þjóðin myndi
ekki telja sig nokkru fátækari ef
byggð legðist af í Grímsey og þar með
glataðist sú söguþekking, verkmenn-
ing og arfleifð sem þar er þrátt fyrir
allt varðveitt, svo að ekki sé nú talað
um stærri byggð eins og í Vest-
mannaeyjum. Varðandi menningar-
hús, þá segi ég að þar sem þarf
húsnæði undir menningarstarfsemi er
gott að byggja það, en við vörum
mjög við þeirri hugsun að menningin
sé fyrst og fremst hús eða steinsteypa.
Menningin er sú listsköpun þar sem
fer fram sú menningarstarfsemi og
iðja í víðasta skilningi. Menning er í
eðli sínu staðbundin. Klaes Anderson,
menningarmálaráðherra Finna, sagði
mjög merkilega setningu á ráðstefnu
sem ég var á með honum fyrir
nokkrum árum. „Öll menning er
staðbundin, í gmnninn og rótina er öll
menning staðbundin." Ég held að
þetta sé alveg rétt. Hún sprettur upp
þar og á einhvers staðar heima í
grunninum, þannig að menning er
ekki í gmnninn hús, heldur það sem
fer fram í húsinu. Þess vegna á hús að
vera afleiðing eða þörf sem menn
uppfylla ef húsnæði vantar, en ekki
einhver fmmforsenda. Að mínu mati
byggja menn ekki fyrst hús og svo
finnum við upp menningu til þess að
hafa í húsinu. Þetta á að vera alveg
öfugt.“
Galin leið til að gæta friðar
Aðeins um utanríkismál. Þið viljið að
herinn á Miðnesheiðinni fari. Hvemig
hengir þú brottför hersins og utan-
ríkisstefou ykkar á vistvænan snaga ef
svo má að orði komast?
„Það er sko ekki vandi, því það er
fátt sem felur í sér meiri sóun og hefúr
valdið meiri umhverfisspjöllum heldur
en einmitt hemaðarbröltið. Það
þekkjum við Islendingar vel og sér-
staklega þeir sem búið hafa í námunda
við hemaðarumsvif hersins hér á
landi. Ef við lítum á umhverfishlið
þeirra mála, þá mælir flest með því að
draga úr þeirri sóun sem fólgin er í
vígbúnaðarkapphlaupi og hemaði.
Það er hins vegar okkar utanríkis- og
friðarmálastefna að vera andvíg því að
hafa erlendan her í landinu. Við
viljum leysa upp hemaðarbandalög og
gætaöryggisinsáöðmmgranni. Við
viljum efla þar lykilstofnanir eins og
Sameinuðu þjóðimar og stofnunina
um samvinnu og öryggi í Evrópu, en
ekki byggja á hemaðarbandalaga-
hugsuninni og fælingarkenningum.
En er það nú svo að NATO hefur það
sem sína stefnu og áskilur sér rétt til að
beita kjamorkuvopnum. Ég hef nú
stundum sagt að bandalag sem byggir
á slíkum granni mun ég aldrei geta
sætt mig við. Mér fmnst það svo galið
kerfi að til þess að gæta friðar og
öryggis í heiminum þurfi að hóta
gereyðingu alls mannskyns. Af því ég
var nú á fundi hjá Varðbergi, félagi
um vestræna samvinnu, sem þótti nú
sögulegur atburður að herstöðvaand-
stæðingurinn ég skyldi vera þar meðal
ræðumanna, en varð enda af mikill
húsfýllir. Þá tók ég það dæmi að þetta
með kjamorkuvopnin og að hóta
gereyðingu fyndist mér svipað og við
létum umferðarlögguna stjóma um-
ferðinni með handsprengjum; hún
myndi til dæmis henda handsprengum
á þá sem ækju yfir á rauðu ljósi. Þetta
er álíka galin lausn í sjálfu sér að reyna
að gæta friðar og öryggis með því að
hóta gereyðingu mannkynsins. Frá
þessum ljóta veraleika verðum við að
reyna að komast í burtu og láta það
eftir okkur að dreyma fallegri drauma
um betra kerfi. Það kerfi ætti að vera
þar sem umfangsmikil afvopnun hefði
átt sér stað og allar þjóðir hefðu dregið
sína eigin heri og vamarvígbúnað inn
fyrir sín landamæri, að hvergi sé
erlend herstöð í heiminum og að
stofnunin sem gætir öryggis milli
ríkja sé alþjóðleg og hefði eigin
sveitum á að skipa, eins og Sam-
einuðu þjóðimar. Þá held ég að
eitthvert vit gæti komist í þetta og við
farið að horfa fram til friðsamlegri
veraldar í heild sinni, en ekki þess
skelfilega ástands sem við eram að
upplifa víða um heiminn núna með
tveimur stríðum í Evrópu á síðasta
ári.“
Ekki miðstýringarflokkur
Að lokum, vinstrihreyfingar hafa
löngum verið kenndar við miðstýr-
ingu. Er Vinstri hreyfingin grænt
framboð komin til þess að efla
miðstýringu af hálfu ríkisins, eða nýta
sér sitt lítið af hvora úr einkageiranum
og ríkisgeiranum?
Við erum alls ekki miðstýr-
ingarflokkur. Þvert á móti myndum
við vilja stuðla að valddreifingu,
sjálfstjórn og efla forræði manna og
ákvörðunarvald heima í héraði. Við
eram hins vegar ófeimin við að segja
að við viljum öflugt félagslega rekið
velferðarkerfi. Að því leyti til eram
við að sjálfsögðu róttæk og sam-
neysluflokkur. I þessu þurfa ekki að
vera fólgnar neinar andsrtæður að
rrúhu mati. Við eram ekki að leggja til
neinar grundvallarbyltingar á þjóð-
félagsgerðinni. Einhvem tíma hefði
kannski verið sagt að við væram í
raun að tala um blandað hagkerfi, þar
sem einkaframtak og félagslegur
rekstur era hönd í hönd. I aðalat-
riðum teljum við að verkaskiptingin
ætti kannski að vera þannig að hið
opinbera beri ábyrgð á og reki vel-
ferðarþjónustuna og grandvallar-
stofnanir á sviði menntunar og
heilsugæslu, en að í atvinnulífinu sé
meira byggt á einkarekstri og
íyrirtækjum. Ég tel nú fýrst og fremst
að við viljum nálgast þessa hluti á
praktískum og raunsæjum nótum úl
frá þeim verkefnum sem í hlut eiga og
hversu eðlis þau eru. I hinni miklu
umræðu um einkavæðingu þar sem
við höfum gagnrýnt mjög harkalega
ýmsa þætti hennar, þá höfum við ekki
lagst gegn einkavæðingu að öllu leyti
ef í hlut eiga til dæmis venjuleg
atvinnufyrirtæki sem ekki er lengur
ástæða til þess að ríkið sé að reka. En
við eram til dæmis mjög andvíg
einkavæðingu í velferðarþjónustunni,
af því að það rekst á við pólitísk
markmið okkar og grandvallarhug-
sjónir að þetta eigi að vera félagslega
rekið kerfi til að jafna aðstæður manna
í þjóðfélaginun. Þess vegna held ég
að sumu leyti að þessir gömlu
mælikvarðar séu að verða svolítið
úreltir þegar við eram að tala um
skilgreiningu á stjómmálum líðandi
stundar. Það era að ýmsu leyti
breyttar aðtæður. Það er komin ný
tækni til sögunnar, nýjar víddir inn í
umræðuna eins og umhverfismálin,
þannig að ég held að menn geri réttast
í því að skoða fyrst og fremst fyrir
hvað menn standa en flokka ekki
menn eftir gamaldags mælikvörðum.
Það væri svipað því og að mæla
verðgildi hlutanna í dag með
ríkisdölum, eða lengdir í álnum, sem
fáir myndu skilja hygg ég. Eigum við
ekki að láta menn dæma þetta út frá
þeim málefnum sem flokkamir bera
fram í dag. Við höfum lagt okkur
fram um að tala skýrt og vera með
afdráttarlausar og skýrar áherslur í
stærstu grundvallarmálum og höfum
fengið hrós frekar en hitt fyrir það.
Þannig leggjum við okkar af mörkum
til þess að í stjómmálum geti verið
skýrar línur.“
Er pólitískt jafnaðargeð Vinstri-
hreyfingarinnar græns framboðs í
góðu lagi?
, Já. Þetta hefur verið samheldin og
dugleg sveit og ákaflega gaman. Ég
man nú tímana tvenna í stjórnmálum
og hef setið á þingi hátt í sautján ár og
verið meira og minna virkur í stjóm-
málum. Það hafa komið þeir tímar að
leiðinlegt hefur verið og niðurdrepandi
að baksa í þessu, en þetta síðasta ár
hefur verið ævintýri líkast og einhvem
veginn hef ég góða tilfinningu fyrir
því að gaman eigi eftir að verða við
uppbyggingu þessarar hreyfingar."
Benedikt Gestsson