Fréttir - Eyjafréttir - 18.09.2008, Page 12

12
Fréttir / Fimmtudagur 18. september 2008
Smíðatilboð Fassmer í búningi Nýju fata keisarans, segir Grímur Gíslason:
Hanna á skíp samhliða við-
ræðum við skipasmíðastöð
s
I hvað var boðið? - Um hvað snýst þetta mál? - Eru hagsmunir
einhverra annarra en Eyjamanna settir á oddinn?
TEIKNING NAVIS. Þó svo að útboðsgögnum hafi fylgt smíðalýsing og
teikning frá NAVIS var sagt að þar væri aðcins um leiðbeinandi
upplýsingar að ræða en gert væri ráð fyrir að þær stöðvar sem byðu í
smíðina legðu fram hönnun í verkið, enda sú teikning sem fylgdi Íangt
í frá að vera fullunnin og djúpt ígrunduð, segir Grímur.
TEIKNING Polarkonsult. V&V buðust til að ganga frá tilboði sínu og
selja ríkinu á kostnaðarverði þá teikningu sem unnin hafði verið og
samninginn við norsku skipasmíðastöðina þannig, að hægt væri að
halda verkinu áfram án þesss að fara í nýtt útboð með tilheyrandi
kostnaði og tímaeyðslu, en því var alfarið hafnað, segir Grímur.
Það hefur verið athyglisvert að
fylgjast með framgangi mála í kjöl-
far útboðs á smíði nýrrar ferju til
siglinga milli Bakkafjöru og Vest-
mannaeyja. Reyndar hefur þetta mál
og öll meðferð þess verið ákaflega
sérstök og reyndar allt að því undar-
leg á köflum.
Sumt hefur orkað tvímælis og annað
er örugglega á mörkum þess að
standast eðlilega stjórnsýslu og
meðferð mála hjá hinu opinbera.
Hönnunin sem V&V bauð upp-
fyllti allar kröfur en hlaut samt
ekki góða einkunn og efasemdir
voru um djúpristu
Þegar útboð á smíði og rekstri ferju
í einkaframkvæmd fór fram á
vordögum buðu Vestmanaeyjabær
og Vinnslustöðin ásamt íleirum
(V&V) skip sem hannað var af
Polarkonsult í Noregi, og til stóð að
smíðað yrði af norsku skipa-
smíðastöðinni Simek, þeirri sömu
og smíðaði núverandi Herjólf. Þó að
það skip sem boðið var stæðist allar
þær kröfur sem settar voru fram í
útboðslýsingu hlaut það, einhverra
hluta vegna, ekki góða dóma af
hálfu þeirra er um málið fjölluðu
fyrir hönd ríkisins.
Á fundum þar sem farið var yfir
málið komu fram ýmsar athuga-
semdir frá tæknilegum ráðgjöfum
ríkisins, verkfræðistofunni NAVIS,
m.a. um stefni skipsins, vélbúnað,
eldsneyti, fyrirkomulag, þrátt fyrir
að allt stæðist það þær kröfur sem
gerðar voru í útboðslýsingu. Einnig
voru settar fram efasemdir um að
krafa um hámark 3,3 metra djúp-
ristu stæðist, án nokkurs rökstuðn-
ings fyrir slíku.
Ráðgjafi sagði að samkvæmt
þumalputtareglu ætti smíðin að
kosta 825 milljónir
Þá var einnig gerð veruleg athuga-
semd við kostnað vegna smíði
skipsins en ráðgjafar nkisins sem og
fulltrúar ríkisins í viðræðunum töldu
smíðaverð skipsins alltof hátt.
Tilboð það sem V&V höfðu í hönd-
um í smíði á skipinu var upp á 223
milljónir norskra króna, sem þá var
um 3,3 milljarðar íslenskra króna.
Á einhverjum fundi sem við sátum
var því slegið fram að eðlilegt verð
fyrir smíði á skipinu ætti að há-
marki að vera 2,7 milljarðar, eða
kannski 2,9 milljarðar. Á öðrum
fundi var því slegið fram að ís-
lenskur skipatæknifræðingur, sem
starfað hefði í Danmörku í mörg ár,
hefði verið fenginn til ráðgjafar og
hefði hann gefið þær upplýsingar að
þumalputtaregla við að áætla verð í
smíði svona Ro Ro ferju væri að
kostnaður næmi einni milljón
danskra króna á hvern bíl sem ferjan
gæti flutt. Það þýddi að ferja sem
flutt gæti 52 bíla ætti að kosta 52
milljónir danskar eða um 825 millj-
ónir íslenskar.
Ég held að flestir sem eitthvað
þekkja til skipasmíða eða bara hafa
þokkalega heilbrigða skynsemi
hljóti að sjá hvurslags bull var verið
að leggja á borð.
Þar sem ég trúði því hreinlega ekki
að einhver sem kallaður hefði verið
til sem ráðgjaft hafi látið slíkt bull
frá sér spurði ég forsvarsmenn
NAVÍS, tæknilega ráðgjafa ríkisins,
hvort þetta væri rétt og staðfestu
þeir það.
NAVIS ráðgjafí ríkisins og einnig
beinn hagsmunaaðili
Meðan verið var í svokölluðum
viðræðum við V&V, en í þeim tak-
mörkuðu viðræðum tóku þátt full-
trúar ríkiskaupa, Siglingastofnunnar
(SI) og tæknilegir ráðgjafar ríkisins
NAVÍS, var jafnframt farið að vinna
að hönnun á ferju sem bjóða ætti út
smíði á ef ekki næðust samningar
við V&V. NAVÍS, sem hafði verið
ráðgjafi ríkisins við undirbúning
einkaframkvæmdarútboðs og var
raðgjafi í viðræðum við V&V, hóf
að vinna að útboðslýsingu og hönn-
un á ferju sem boðin skyldi út ef
ekki semdist við V&V.
NAVIS sat því við samningaborðið
sem ráðgjafar en höfðu jafnframt
mikla hagsmuni af því að ekki
semdist við V&V því að þá beið enn
frekari vinna við hönnun og gerð
nýrra útboðsgagna. Er hægt að telja
slíkt eðlilegt?
V&V buðust til að ganga frá
tilboði sínu og selja ríkinu á kostn-
aðarverði þá teikningu sem unnin
hafði verið og samninginn við
norsku skipasmíðastöðina þannig,
að hægt væri að halda verkinu áfram
án þess að fara í nýtt útboð með
tilheyrandi kostnaði og tímaeyðslu,
en því var alfarið hafnað.
Stenst það stjórnsýslulög að
Siglingastofnun stússist í hönnun,
útboði og skipasmíði og hafí
einnig lögbundið eftirlit með
höndum?
Eins og flestir vita var tilboði V&V
í smíði og rekstur Bakkafjöruferju
hafnað og samgönguráðherra fól
Siglingastofnun að bjóða út smíði á
skipi. Ég hef haft efasemdir um hæfi
SI til að annast þetta verkefni og er
reyndar ekki einn um það. SI er
stjómvald með eftirlitsskyldu og ber
að framfylgja því að reglum og
lögum sé fylgt hvað skip varðar. Nú
em þeir með vinstri hendinni að láta
hanna, bjóða út og smíða skip og
ætla síðan að nota hægri höndina til
að sinna eftirlitsskyldu sinni með
smíðinni sem stjómvald. Þetta hlýt-
ur amk að vera á gráu svæði hvað
stjómsýsluna varðar!
Hvar voru svo allar skipasmíða-
stöðvarnar sem ætluðu að bjóða?
Að sjálfsögðu vann NAVÍS, ráðgjafi
SI, útboðsgögn og hélt áfram hönn-
un ferju. Að vísu var hönnuð ferja
sem var um 13,5 metrar á breidd, þó
svo að áður hafi verið krafa um 15 -
17 metra breidd á ferju, en sú hönn-
un var breikkuð í 15 metra á síðasta
degi áður en útboðsgögn voru
afhent, eingöngu vegna pólitísks
þrýstings.
Ráðherra sagði mér að embættis-
menn og ráðgjafar fullyrtu að nægur
áhugi væri hjá skipasmíðastöðvum í
Evrópu að bjóða í smíði á ferju og
engin vandkvæði yrðu á að ferjan
yrði tilbúin til siglinga í byrjun
sumars 2010. Þegar á reyndi var
áhuginn eitthvað minni en þeir
höfðu upplýst ráðamenn um eins og
niðurstaða útboðsins sannaði.
Hvaðan komu þá þær greinilega
röngu upplýsingar sem lagðar höfðu
verið á borðið?
Tilboð í smíðina hærri en það til-
boð sem V&V voru með í höndum
Þó svo að útboðsgögnum hafi fylgt
smíðalýsing og teikning frá NAVIS
var sagt að þar væri aðeins um
leiðbeinandi upplýsingar að ræða en
gert væri ráð fyrir að þær stöðvar
sem byðu í smíðina legðu fram
hönnun í verkið, enda sú teikning
sem fylgdi langt í frá að vera full-
unnin og djúpt ígrunduð.
Þegar tilboð voru opnuð kom í ljós
að einungis tvær skipasmíðastöðvar
buðu í smíðina. Norska stöðin
Simek, sem bauð að grunni til sömu
teikningu, samt með ýmsum út-
færslubreytingum sem V&V buðu á
sínum tíma og einnig Fassmer frá
Þýskalandi, sem bauð að smíða skip
samkvæmt teikningu NAVIS sem
fylgdi útboðsgögnum. Verðið sem
SIMEK bauð var 224 milljónir
norskar, eða 3,38 milljarðar íslensk-
ar og ætlaði að skila ferjunni 1. júlí
2010 og Fassmer bauð 30.5 millj-
ónir Evra eða 3,69 milljarða ís-
lenskar og frávikstilboð upp á 27,7
Evra eða 3,35 milljarða íslenskar og
skil á skipi 30 nóvember 2010.
Þar með voru nú fyrstu vígin fallin
hjá ríkisvaldinu, embættismönnum
og ráðgjöfum. Einungis buðu tvær
stöðvar í verkið og þar af bauð bara
önnur að skila verkinu á tilsettum
tíma og verðið var í báðum tilvikum
hærra en það verð sem var á smíði
skipsins fyrir V&V á sínum tíma.
Hvar var þumalputtareglan nú?
Af hverju sagði Sigurður Áss ósatt?
Sigurður Áss Grétarsson, hjá SI,
sem leitt hefur þetta verkefni, sagði
í framhaldinu í samtali við fjölmiðla
að aldrei hefði verið gerð athuga-
semd við smíðakostnað skipsins í
tilboði V&V. Þar segir Sigurður Áss
bara ósatt, til þess eins að verja þá
stöðu sem málið var komið í, því
auðvitað var komin fram staðfesting
á því að sú gagnrýni sem hann og
ráðgjafar hans settu fram á
smíðaverðið í tilboði V&V átti ekki
við nein rök að styðjast.
Ég spyr bara hvar er þumal-
puttaverðið, 1 milljón danskar á bfl,
sem dansk-íslenski ráðgjafinn
fræddi menn um í vor? Ef eitthvað
hefði verið að marka þá speki hefðu
tilboð í ferjusmíðina átt að vera um
1 milljarður, eða innan við þriðjun-
gur af því sem tilboðin hljóðuðu
uppá.
Fulltrúar SI vissu greinilega tals-
vert um Fassmer
Ég var viðstaddur opnun tilboða í
Rfkiskaupum. Það virtust allir kann-
ast við Simek stöðina, enda hún
smíðað áður fyrir íslendinga, en
spurningum var varpað fram um
hvaða stöð Fassmer væri. Það vakti
óneitanlega athygli mína að þeir
einu sem könnuðust við Fassmer
voru þeir fulltrúar SI sem viðstaddir
voru og það sem meira var að þeir
vissu að stöðin hefði nýlega smíðað
ferju í svipaðri stærð og Bakka-
ferjan ætti að vera en aðallega hefðu
þeir verið í smíði á björgunarskipum
sem hefðu mikinn stöðugleika.
Höfðu menn ef til vill kíkt eitthvað á
þetta áður en tilboð voru opnuð, eða
kannski áður en boðið var út?
Matsnefndin algjörlega vanhæf
með framkvæmdastjóra NAVIS
innanborðs
Eins og útboðsgögn sögðu til um
voru tilboð metin og gefin einkunn í
samræmi við áður ákveðnar reglur.
50% fyrir verð, 25% fyrir tæknilega
úrlausn, 12% fyrir afhendingartíma
og 13% fyrir áætlaðan rekstrarkost-
nað. Matsnefnd mat tæknilegar
úrlausnir stöðvanna. I matsnefnd-
inni sátu Andrés Þór Sigurðsson,
yfirhafnsögumaður í Vestmanna-
eyjum, Jón Bemódusson, hjá SI,
Olafur Briem, hjá SI, og Hjörtur
Emilsson, framkvæmdastjóri
NAVÍS.
Þessir aðilar mátu framlagðar
tillögur að skipi, sem annars vegar
var hönnun frá Polarkonsult og hins
vegar hönnun NAVIS, gerð fyrir SI.
Að mínu mati var þarna farið út yfir
öll mörk í ósvífni og Ijóst að allar
eðlilegar stjómsýslureglur vom kol-
brotnar. Framkvæmdastjóri NAVÍS
var að sjálfsögðu með öllu óhæfur
til að taka þátt í þessu verki. Að
meta eigin teikningar og útfærslur
gagnvart annarri lausn, þar sem
bæði tilfinningaleg og tæknileg
tengsl voru hjá honum við verkið
svo ekki sé minnst á fjárhagsleg
tengsl og hagsmuni. Álgjörlega
óboðlegt að mínu mati.
Ég hef einnig efasemdir um hæfi
starfsmanna SI til að koma að verk-
inu þar sem NAVIS hafði unnið í
þeirra umboði að verkinu og stofn-
unin hafði því óneitanlega tengingu
við aðra lausnina sem boðin var. Ég
tek fram að ég hef engar efasemdir
um hæfni eða heiðarleika þessara
starfsmanna SI heldur bara um hæfi
þeirra sem starfsmanna SI í Ijósi
þess sem áður er rakið.
Af hverju var bara ekki boðin út
teikning NAVIS ef það var það
sem menn vildu fá tilboð í?
Ef það var einbeittur vilji að fá ein-
ungis tilboð í smíði á hálfgerðri
teikningu NAVIS þá áttu menn bara
að segja það og óska eftir tilboðum í
það en ekki viðhafa þann skrípaleik
sem settur var á svið af SI og NAVÍS
í sameiningu.
NAVIS hefur hlaupið hringinn í
kringum borðið í þessu máli frá
upphafi og haft alla þræði í hendi sér
í umboði SI og enginn þarf að efast
um þá fjárhagslegu hagsmuni sem í
veði hafa verið fyrir þá í þessu efni.
Öll aðkoma þeirra að verkinu er því
amk. á gráu svæði og sumt stenst
örugglega ekki eðlilega stjómsýslu-
hætti og er því vert að skoða betur.
Ég hef því í hyggju að senda erindi
til umboðsmanns alþingis og hvetja
hann til að taka þetta mál til skoð-
unar.
FuIIyrðingar um meiri burðar-
getu minna skipsins er afbökun á
sannleikanum
I síðustu viku var haft eftir Sigurði
Áss, hjá SI, að norska skipið væri
stærra en það þýska hefði meiri
burðargetu. Það má vel vera að hægt
sé að leika sér með þetta á þennan
hátt en yfirleitt er það nú þannig að
stærri skip hafa meiri burðargetu.
Flutningsrými, bfladekk, norsku
ferjunnar er stærra að flatarmáli, um
það held ég að enginn þurfi að velkj-
ast í vafa. Það skip er 1 metra
breiðara og 3,9 metmm lengra. Það
flytur á dekki 52 bíla meðan að
NAVÍS ferjan flytur 40 bfla á dekki.
Tilboði V&V í smíði og rekstur Bakkafjöruferju var hafnað og samgönguráð-
herra fól Siglingastofnun að bjóða út smíði á skipi. Ég hef haft efasemdir um
hæfi SI til að annast þetta verkefni og er reyndar ekki einn um það.