Fréttablaðið - 09.03.2013, Blaðsíða 16

9. mars 2013 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is
MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Þrátt fyrir sundrungu og upplausn sem alls staðar blasir við hafa forystu-menn stjórnmálaflokkanna
nýlega sameinast um eitt veiga-
mikið viðfangsefni. Þeir segja
réttilega einum rómi: Ísland hefur
sterka stöðu gagnvart erlendum
kröfuhöfum í þrotabú gömlu bank-
anna og hana á að fullnýta.
Það yrði sannarlega mikill
ávinningur ef þessi samstaða yrði
til þess að vel tækist til við lausn
á þeim vanda sem leiðir af þeim
eignum erlendu kröfuhafanna sem
mældar eru í íslenskum krónum.
Þar með mætti losa einn af þeim
fjölmörgu hnút-
um sem halda
krónunni í fjötr-
um.
En þetta við-
fangsefni er
líkt teningi að
því leyti að á
því eru marg-
ar hliðar. Þver-
sögnin er sú að styrkleiki Íslands
gegn kröfuhöfunum felst í höftun-
um. Verðmæti eigna kröfuhafanna
rýrnar í réttu hlutfalli við hörk-
una í haftareglunum. Það leiðir af
því að krónan er ekki gjaldgeng
mynt. Hún er einfaldlega einskis
virði í höndum þeirra sem þurfa að
breyta henni í verðmæti utan land-
steinanna.
Þetta skilja kröfuhafarnir. Um
leið er þetta ánægjulega hliðin
á samstöðu stjórnmálaleiðtog-
anna. Hin hliðin birtist í samstöðu
þeirra um að segja fólkinu í land-
inu ekki frá þeirri staðreynd sem
fylgir eins og skugginn sólarljós-
inu. Hún er sú að bókfært virði
eigna Íslendinga í krónum er jafn
falskt og útlendinganna. Þær eru
einhvers virði í viðskiptum innan-
lands en lítils virði í stærra sam-
hengi. Sviðsljósinu er alltént ekki
varpað á þessa hlið.
Hin hliðin
Að því er varðar þá hlið sem veit beint að almenningi skiptir þetta ekki öllu máli.
Tiltölulega fáir vilja selja húsin sín
og kaupa önnur erlendis. En þegar
kemur að lífeyrissjóðunum og
þeim sem skapa eiga verðmætin í
milliríkjaverslun kárnar gamanið.
Sterka staðan gagnvart erlend-
um kröfuhöfum kemur í reynd
með sama þunga niður á þessum
íslensku undirstöðum lífskjara og
velferðar. Fyrirtækin og launa-
menn eru á vissan hátt í sömu
stöðu og kröfuhafarnir. Þegar
kemur að því að svara hvernig
höggva eigi að rótum þess vanda
ræður sundurlyndisfjandinn aftur
ríkjum.
Þó svo að eignir erlendu kröfu-
hafanna sem mældar eru í krón-
um gufuðu algjörlega upp fer því
fjarri að það jafnvægi hafi skap-
ast að unnt verði að aflétta gjald-
eyrishöftum. Það er aðeins skref
í þá átt. Með innlendri mynt verða
höft eða varúðarreglur um alla
framtíð ríkari hér en í viðskipta-
löndunum. Samkeppnisstaðan
heldur því áfram að versna. Það
rýrir lífskjörin og veikir velferð-
arkerfið.
Það sem meira er: Ekkert bend-
ir til að unnt verði að létta átt-
hagafjötrunum af lífeyrissjóðun-
um. Raunvirði eigna þeirra mun
rýrna að sama skapi. Ávöxtun-
armöguleikar þeirra þrengjast í
réttu hlutfalli. Lífeyririnn mun
því skerðast meir en almenn laun.
Þetta er sá fórnarkostnaður sem
almenningur verður að axla til
þess að stjórnmálamennirnir geti
sjálfir sagt að þeir haldi fullveld-
isréttinum yfir gjaldmiðlinum.
Þeir tveir flokkar sem segjast
vilja taka upp evru eru í reynd
ekki að stefna í þá átt. Ástæðan
er sú að þeir eru andvígir því að
reka sjávarútveginn á grund-
velli markaðslögmála. En það er
aftur forsenda fyrir því að hér sé
unnt að búa við stöðuga mynt án
sífelldra gengisfellinga. Stjórn-
málaflokkarnir eru því allir
undir sömu sök seldir í þessu
efni.
Sundurlyndisfj andinn
Annað mál er þessu skylt: Morgunblaðið og forseti Íslands náðu sem kunnugt
er að sameina þjóðina gegn ríkis-
stjórninni og forystu Sjálfstæðis-
flokksins þegar síðasti Icesave-
samningurinn var borinn undir
þjóðaratkvæði. Þetta hefur meðal
annars leitt til þess að Framsókn-
arflokkurinn hefur stóraukið fylgi
sitt á kostnað Sjálfstæðisflokks-
ins eftir að EFTA-dómurinn féll
Íslandi í hag.
Forseti Íslands hefur farið um
heiminn og sagt að Íslendingar hafi
leyst skuldavanda sinn með lýð-
ræðisbyltingu hans sjálfs. En það
er eins með þetta og sterku stöðuna
gagnvart erlendu kröfuhöfunum að
hliðarnar á teningnum eru fleiri.
Icesave-skuldin féll ekki niður
með þjóðaratkvæðagreiðslunni.
Hún féll ekki niður með EFTA-
dómnum. Þrotabú gamla Lands-
bankans þarf að sjálfsögðu að
standa skil á þessari skuld. Ein
af stærstu eignum þess er skulda-
bréf sem nýi Landsbankinn þarf
að greiða. Hann á ekki gjaldeyri
til að borga með og Seðlabankinn
ekki heldur. Stór hluti þessa vanda
er þannig enn óleystur í banka
skattborgaranna.
Spuninn um þetta mál hefur ekki
aðeins skekkt málefnalega sam-
keppnisstöðu stjórnmálaflokk-
anna. Hann hefur leitt til þess að
ekki er unnt að varpa ljósi á allar
hliðar skuldavandanns. Fyrir vikið
geta stjórnmálamenn ekki rætt eðli
hans og dýpt af hreinskilni. Lausn-
irnar verða í samræmi við það.
Spuninn
V
ið sem samfélag eigum í miklum erfiðleikum með
hvernig við bregðumst við kynferðisofbeldi gegn
börnum. Í gær birtum við í Fréttablaðinu viðtöl við ung-
menni sem orðið hafa fyrir kynferðisofbeldi. Þau sögðu
reynslu sína ekki góða af kerfinu okkar: „Þetta er mjög
hrottaleg meðferð sem þetta opinbera kerfi er að veita þessum ein-
staklingum sem verða fyrir ofbeldi,“ sagði tvítugur piltur sem var
misnotaður af frænda sínum þegar hann var níu ára gamall. Hann
segist feginn því að fjölskyldan hafi ekki kært og að mál hans hafi
verið útkljáð innan fjölskyldunnar.
Í fyrradag settist þessi ungi
drengur niður með ráðherrum
ríkisstjórnarinnar ásamt öðrum
krökkum sem sögðu frá reynslu
sinni. Sögur krakkanna voru slá-
andi en það sem sló fyrrnefndan
pilt mest voru sögur hinna krakk-
anna af kerfinu. Honum fannst
eins og þau hefðu gengið í gegnum helvíti. Sjálfur sagði hann að
Barnahús hefði hjálpað sér mest og undir það tók átján ára stúlka
sem við ræddum einnig við í blaðinu í gær. Hún sagði nauðgara
eins og vitsugur úr skáldsögum um Harry Potter og að Barnahús
væri verndargaldurinn sem kenndi henni að hjálpa sér sjálf.
Ástæðan fyrir því að fyrrnefndir krakkar rufu þögnina svo
hetjulega í gær og settust á fund með ríkisstjórninni var útgáfa
á skýrslu Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna um ofbeldi gegn
börnum á Íslandi. Skýrslan er full af tillögum til úrbóta en ljóst er
að okkur sem samfélagi er varla treystandi fyrir þessum mála-
flokki eins og staðan er. Börnin óttast kerfið og treysta því ekki.
Það vantraust er ekki úr lausu lofti gripið. Stofnanir okkar standa
sig ekki nógu vel.
Við höfum verið allt of lin. Samfélagið hefur brugðist þessum
börnum og þúsundum annarra. Á hverjum virkum degi hið minnsta
berst lögreglu tilkynning eða kæra um kyferðisbrot. Í fyrra tók
Fréttablaðið saman tölur frá 2009-2011, en þar kom fram að 1.374
mál voru tilkynnt til lögreglu en aðeins var ákært í 71 máli á þessu
tímabili. Í 29 af þeim málum var sýknað í héraðsdómi, en það
merkir að sýknað er í 40% af málunum (næstum í annað hvert sinn
sem ákært er). Sem verður að teljast með ólíkindum þar sem dóm-
arar dæma í um 9 af hverjum 10 málum samkvæmt nýlegri úttekt.
Er þá nema von að börnin vantreysti okkur? Hvað þá þegar
margar af okkar helstu stofnunum hafa brugðist börnum aftur og
aftur. Heilu samfélögin hafna börnum sem rofið hafa þögnina og
sagt frá alvarlegum kynferðisbrotum. Jafnvel þegar játning liggur
fyrir og dómur í ofanálag vilja heilu bæjarfélögin ekki horfast
í augu við glæpina. Trúarstofnanir á borð við þjóðkirkjuna og
Kaþólsku kirkjuna og KFUM og fleiri hafa brugðist börnum og
öðrum sem orðið hafa fyrir kynferðisbrotum. Trekk í trekk.
Við verðum að takast á við þennan málaflokk í dag. Það gengur
heldur ekki að við sem samfélag getum ekki einu sinni þolað
umræðu um málaflokkinn nema brotin séu löngu fyrnd. Ef við
pössum okkur ekki megum við eiga von á að lesa um hrottaleg mál
í fjölmiðlum eftir 20 og 30 ár. Mál sem eru að gerast í dag en verða
ekki að fréttum fyrr en áratugir hafa liðið. Nú er nóg komið.
Rjúfum þögnina endanlega:
Okkur er ekki
treystandi
Mikael
Torfason
mikael@frettabladid.is