Fréttablaðið - 24.08.2013, Blaðsíða 12

24. ágúst 2013 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is HELGAREFNI: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is
VÍSIR: Kristján Hjálmarsson, kristjan@visir.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
S
vokölluð lesskimun meðal sjö ára barna í öðrum bekk
grunnskóla hefur reynzt prýðilegt tæki til að bæta lestrar-
kennslu og grípa inn í til að veita þeim sérstakan stuðning
sem þess þurfa snemma á skólagöngunni.
Niðurstöður lesskimunarinnar eru birtar árlega og
voru nýlega gerðar opinberar fyrir Grunnskóla Reykjavíkur. Eins
og Fréttablaðið sagði frá í gær bregður nú svo við að eftir nokkur
ár þar sem 65-71 prósent sjö ára barnanna hafa getað lesið sér til
gagns dettur hlutfallið niður í
63 prósent. Í fyrra var það 69
prósent. Þetta er versta útkoman
síðan árið 2005, en þá hafði verið
langt kennaraverkfall og niður-
stöðurnar voru útskýrðar með
því – enda skiptir kennslan að
sjálfsögðu máli í lestri eins og
öðrum greinum.
Í þetta sinn er ekki hægt að útskýra slaka útkomu með sama
hætti og það er því ekki að furða að fræðslu- og tómstundaráð
borgarinnar hafi lýst áhyggjum af niðurstöðunum. „Mikilvægt er
að fagskrifstofa sviðsins skoði vel með skólunum hvaða orsakir
gætu legið hér að baki og hvað er til úrbóta,“ bókuðu fulltrúar í
fræðsluráði.
Það er sjálfsagt og eðlilegt að fagfólkið hjá borginni skoði niður-
stöðurnar í sameiningu3. Hitt vekur meiri furðu, að á fræðsluráðs-
fundinum í vikunni hafi þurft að samþykkja einróma tillögu
minnihlutans um að skólastjórum verði falið að kynna niðurstöður
lesskimunarinnar bæði fyrir nemendum og foreldrum. Nánast
samhljóða tillaga minnihlutans var nefnilega samþykkt fyrir
tveimur árum, árið sem lesskimunarprófið kom hvað bezt út í
grunnskólum Reykjavíkur.
Varla er hægt að lesa annað út úr þessu en að gömlu sam-
þykktinni hafi verið stungið ofan í skúffu og lítið breytzt í fram-
kvæmdinni – sem er sú að skólastjórum er í sjálfsvald sett hvort og
hvernig þeir kynna niðurstöðurnar.
Þegar skýrslan um lesskimunina í grunnskólum Reykjavíkur
er skoðuð, vekur athygli að útkoma skólanna er gríðarlega mis-
munandi. Í einum getur aðeins fimmtungur nemenda lesið sér til
gagns, í öðrum er hlutfallið vel yfir 90 prósent. Nöfn skólanna eru
hins vegar ekki birt þannig að foreldrar geta ekki áttað sig á því
hvernig skóli barna þeirra stendur.
Skýringarnar á muninum liggja að sjálfsögðu í fleiri þáttum
en frammistöðu skólans. Það segir sig sjálft að í skóla þar sem
stór hluti nemendanna er til dæmis af erlendu bergi brotinn og
foreldrarnir upp til hópa með litla menntun og lágar tekjur eru
heimilin verr í stakk búin að styðja börnin í námi en í hverfum þar
sem öðruvísi háttar til.
Það breytir ekki því að ef enginn samanburður er fyrir hendi,
hvorki á milli ára né við aðra skóla, hafa foreldrar ekki hugmynd
um hvernig skóli barna þeirra stendur. Þess vegna er mikilvægt að
þeir fái upplýsingar um útkomuna.
Kjartan Magnússon, borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins, sagði
í Fréttablaðinu í gær að þótt það væri ekki skemmtilegt fyrir
skólastjóra að kynna laka niðurstöðu, gæti veiting slíkra upp-
lýsinga búið til gagnrýnið samtal. „Slík skoðanaskipti geta verið
upp byggileg og hvetjandi á hverjum stað, bæði fyrir skólann og
foreldra,“ segir Kjartan.
Í krafti upplýsinga af þessu tagi eru foreldrar nefnilega betur í
stakk búnir að veita skólunum aðhald. Það aðhald á að sjálfsögðu
að koma þaðan, frá viðskiptavinum skólanna, en ekki bara frá
fagfólkinu á fræðslusviðinu.
Foreldrar eiga að sjá samanburð á stöðu skóla:
Upplýst aðhald
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
Stórlækkað verð á vönduðum fatnaði, útbúnaði
og varningi fyrir hestamenn, bændur og aðra
dýravini. Gríptu þetta frábæra tækifæri í næstu
verslun Líflands.
ÚTSALA
Í LÍFLANDI
ÍS
LE
N
SK
A
SÍ
A.
IS
L
IF
6
53
17
/
08
.1
3
Í síðustu skýrslu Alþjóðagjald-eyrissjóðsins um Ísland birtust ábendingar um kerfisbreyting-ar á nokkrum sviðum í ríkis-
rekstrinum: menntamálum, vel-
ferðarmálum og búvöruframleiðslu.
Viðreisn Íslands snýst reyndar um
enn viðameiri kerfisbreytingar.
Þeim var hins vegar lítill gaumur
gefinn í kosningabaráttunni.
Menntamálaráðherra tók ábend-
ingum sjóðsins vel, enda þegar
tekið frumkvæði að slíkum breyt-
ingum. Forsætisráðherra aftók
aftur á móti að taka mark á þeim
og sagði að útlendingar gerðu sér
ekki grein fyrir
íslenskri sér-
stöðu.
Á sama tíma
hefu r eng i n
ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar
vakið jafn mikla
eftirvæntingu
um nýja hugsun
í ríkisrekstrinum og sérstök kerfis-
breytinganefnd þingmanna sem for-
sætisráðherra skipaði. Spurningin
sem fjölmiðlar hafa ekki leitað
svara við er þessi: Hvort var for-
sætisráðherra alvara þegar hann
skipaði nefndina eða þegar hann
afneitaði ábendingum sjóðsins?
Fjárveitingar til Landspítalans
hafa á hverju ári eftir hrun verið
skornar svo niður að öryggislínan
er í uppnámi. Það er mikið rætt;
hefur valdið þungum áhyggjum en
mætt skilningi. Á sama tíma hafa
framleiðslustyrkir í land búnaði
verið að fullu verðtryggðir. Það
hefur gerst umræðulaust.
Af þessu má draga þá ályktun að
landbúnaðarkerfið standi mögu-
lega nær hjarta þjóðarinnar en heil-
brigðiskerfið. Þeirri sterku stöðu
fylgir rík ábyrgð.
Ábyrgð fylgir því að standa næst hjartanu
Skýrsla Alþjóðagjaldeyris-sjóðsins er sennilega fyrsta ábendingin til stjórnvalda
um að taka landbúnaðinn með við
endurskoðun á útgjöldum ríkisins.
Þó að engin stefna verði mótuð í þá
veru gæti landbúnaðarkerfið eigi
að síður lent í svipuðum hremm-
ingum á næstu árum eins og heil-
brigðiskerfið.
Ástæðan er tvíþætt: Verðmæta-
sköpun í þjóðarbúskapnum er ekki
nægjanleg. Engar vísbendingar
eru um meiriháttar umskipti í
þeim efnum á næstu árum. Og
haldi þrengingar ríkissjóðs áfram
af þeim sökum er ekki unnt að
stóla á óbreytta afstöðu þjóðar-
innar til þessara tveggja opinberu
útgjaldakerfa.
Verðmætasköpun er eina örugga
lausnin fyrir bæði kerfin. Til þess
að vekja vonir í þeim efnum þarf
aftur verulegar kerfisbreytingar í
þjóðarbúskapnum í heild. McKin-
sey-skýrslan segir mestalla
söguna um það mikla viðfangs-
efni. Til viðbótar þeim tillögum
er grundvallar breyting á peninga-
kerfinu óhjákvæmileg.
Meirihluti útflutnings lands-
manna kemur frá fyrirtækjum
sem nota ekki krónuna í bókhaldi
sínu og gera upp í erlendri mynt.
Sjávar útvegurinn telur ekki þörf á
að fleiri njóti sömu aðstöðu. Land-
búnaðurinn metur stöðu sína trygg-
ari í krónuhagkerfinu meðan hann
fær óskerta framleiðslustyrki.
Á móti er áhættan sú að fyrr
en nokkurn varir gæti velviljuðu
ríkis valdi orðið um megn að ráða
við framleiðslustyrkjakerfið
óbreytt vegna of lítils vaxtar
útflutningstekna. Auðlindaskattur
sjávarútvegsins stendur tæpast
undir því og erfitt að hækka hann.
Hverjir aðrir geta þá borgað?
Áhættan
Auðlindir sjávar eru full-nýttar og með lagabreyting-um sem standa óhaggaðar
eftir komu nýs ráðherra hafa leiðir
til hagræðingar þrengst. Vaxtar-
möguleikar í orkufrekum iðnaði
eru síðan takmarkaðir. Útflutn-
ingsvöxturinn þarf því einkum að
verða í nýrri atvinnustarfsemi.
Hún sprettur ekki upp í
þeim mæli sem þörf er á nema
samkeppnishæfni landsins
gjörbreytist. Til þess þarf Ísland
að búa við jafn stöðuga og gjald-
genga mynt og samkeppnislöndin.
Samtök atvinnulífsins líta svo á
að ríkisstjórnin hafi enn ekki sent
skilaboð um kerfisbreytingar í
þeim efnum sem glæða vonir.
Annar möguleiki sem byggir á
kerfisbreytingum er að tryggja
Íslandi aðild að væntanlegu við-
skiptasamstarfi Evrópusam-
bandsins og Bandaríkjanna. And-
staða ríkisstjórnarinnar við aðild
að Evrópusambandinu útilokar
þann möguleika.
Ósanngjarnt er að gagnrýna
ríkisstjórnina fyrir að hafa ekki
þegar komið meiri hraða á hjól
atvinnulífsins. Það tekur mörg
ár. Á hinn bóginn er sú gagn-
rýni réttmæt að andstaða hennar
við kerfisbreytingar sem fylgja
dýpra og virkara vestrænu sam-
starfi og stöðugum gjaldmiðli
getur leitt til þess að hjólin fari
einfaldlega ekki að snúast jafn
hratt og þörf krefur þótt horft sé
til lengri tíma.
Alvarlegast er að ríkisstjórnin
vill ekki leyfa þjóðinni að taka
ákvörðun um hvort halda eigi þess-
um sóknarfærum opnum. Hætt er
því við að bið geti orðið á endur-
reisn heilbrigðiskerfisins og tími
niðurskurðar í landbúnaðar kerfinu
gæti verið nær en ýmsir ætla.
Í ljósi þess mikla velvilja sem
landbúnaðurinn nýtur ætti sú
mynd sem við blasir að vera
umhugsunarefni fyrir forystu-
menn hans. Það er svo líka til íhug-
unar að án vaxtar á nýjum sviðum
gæti krafan um óraunhæfa skatt-
lagningu á sjávarútveginn þyngst
á ný.
Sóknarfærin