Fréttablaðið - 20.09.2013, Blaðsíða 18

20. september 2013 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN |
AF NETINU
Flestir viðurkenna –
a.m.k. í orði kveðnu – að
mannréttindi í réttar-
ríki byggi á því að grund-
vallarreglan „saklaus
uns sekur fundinn fyrir
dómi“ sé í heiðri höfð og
virt í reynd. Samt virðist
það vefjast fyrir mörgum,
þegar á reynir.
Hversu oft heyrum við
ekki sagt: „Já – en hann
(eða hún) er víst sekur.“
Meiningin er þá gjarnan sú að þótt
viðkomandi hafi verið sýknaður
fyrir dómi af ákæru um refsivert
athæfi sé samt um að ræða gjörn-
ing eða hegðun, sem þyki ámælis-
verð. En getum við þá, hvert og
eitt okkar, tekið dómsvaldið í eigin
hendur og útdeilt refsingum að
eigin geðþótta? Getur ríkið sjálft,
eða stofnanir á vegum ríkisvalds-
ins, beitt slíku geðþóttavaldi? Vilt
þú eiga líf þitt og limi, eða mann-
orð þitt og mannréttindi, undir
„alþýðudómstólum“ af slíku tagi?
Svari hver fyrir sig.
Akademían
Háskólamálið svokallaða snýst um
það að háskólayfirvöld tóku dóms-
valdið í eigin hendur. Þau settu ein-
stakling í atvinnubann, þrátt fyrir
að ákæruvaldið hefði lýst hann sak-
lausan af ákærum. Þar sem þetta
voru „áður kunnar og haldlausar
ásakanir“ hafði háskólinn reynd-
ar ráðið viðkomandi einstakling
til starfa áður (á haustönn 2009,
tveimur árum eftir að saksóknari
vísaði kærum frá) athugasemda-
laust og við góðan orðstír, að mati
nemenda. Og ekki nóg með þetta.
Háskólinn brást svona við undir
hótun um að ella yrði ekki starfs-
friður við þessa æðstu mennta-
stofnun þjóðarinnar. Háskólayfir-
völd lúffuðu m.ö.o. fyrir hótun um
ofbeldi. Þar með var sett fordæmi,
sem getur haft ófyrirsjáanlegar
afleiðingar – ekki bara fyrir hið
akademíska samfélag á Íslandi –
heldur fyrir okkur öll. Þetta er því
hvorki einkamál háskólans né ein-
stakra starfsmanna hans. Þetta er
spurning um mannréttindi.
Já – en: Nóg um lög og rétt. Eftir
standa hin siðferðilegu álitamál.
Ingi Freyr Vilhjálmsson, blaða-
maður á DV, hefur í tveimur
greinum („Vansæmd rektors“,
4. sept. og „Neikvæður femín-
ismi“, 6. sept.) treyst sér til að
setjast í það dómarasæti. Hann
mannaði sig upp í að gagnrýna
kennara í kynjafræði við HÍ og
skoðanasystur þeirra í blogg-
heimum fyrir ofstæki. Og hann
gagnrýndi rektor HÍ fyrir skort
á andlegu hugrekki – nefnilega
fyrir að láta það líðast að háskól-
inn fórnaði mannréttindum ein-
staklings undir hótun um rof á
starfsfriði. Blaðamaðurinn verð-
ur því ekki sakaður um hugleysi.
Fyrirmyndin?
Í framhaldi af þessum skrifum
bauð Ingi Freyr undirrituðum
blaðaviðtal, sem átti að snúast um
iðrun og yfirbót, fyrirgefningu eða
forherðingu. Blaðamaðurinn sagð-
ist ráða það af viðbrögðum
viðmælenda sinna að þótt
ég væri að vísu saklaus að
lögum efuðust margir um
málsbætur mínar; nefni-
lega að iðrun mín væri
nægilega einlæg (líklega
vegna þess að í augum
margra væri ég kaldrifj-
aður pólitíkus, en sú mann-
tegund er sem kunnugt er
þekkt að flestu öðru en auð-
mýkt).
Ég þakkaði fyrir gott boð – en
þáði þó ekki. Fyrir því eru að sönnu
margar ástæður. Ein er sú að ég á,
að fenginni reynslu, bágt með að
treysta sanngirni og fagmennsku
siðgæðisvarðarins sjálfs. Hvaða
ástæðu hef ég til þess? Til dæmis
þessa: Í einni og sömu greininni
þótti honum við hæfi að hrúga
saman eftirfarandi hrakyrðum
um mína persónu: „Graðmenni“,
„pervert“, „dónakarl“, „brotamað-
ur“. Þarna er meiðyrðamál í hverju
orði. Illmælgi Inga Freys lýsir ekki
bara aumkunarverðum skorti á
mannasiðum. Maður, sem sér ekk-
ert aðfinnsluvert við ritsóðaskap
af þessu tagi, gengisfellir um leið
málflutning sinn, hafi hann eitt-
hvað málefnalegt fram að færa.
Hann sér flísina í auga bróður síns,
en ekki bjálkann í eigin auga – svo
talað sé á ritningarmáli.
Önnur ástæða þess að ég afþakk-
aði gott boð var að í símtalinu kom
í ljós að rannsóknarblaðamannin-
um hafði láðst að kynna sér aðal-
atriði málsins – nema bara frá
annarri hliðinni. Það skýrir vænt-
anlega hvers vegna hann gerir sig
beran að sleggjudómum, sem eng-
inn fótur er fyrir. Dæmi: Hann
fullyrðir að ég hafi „áreitt stúlku
með klúrum bréfum og dónatali,
þegar hún var barn“. Hann gefur
m.ö.o. í skyn að ég sé barnaníðing-
ur. Þetta eru ekki bara tilefnislaus
ósannindi heldur gróft persónu níð.
Annað tilefni til meiðyrðamáls í
einni og sömu greininni. Ætli þessi
sjálfskipaði siðgæðisvörður DV –
ef nefna má þetta tvennt í sömu
andránni – hafi aldrei heyrt getið
um siðareglur Blaðamannafélags
Íslands?
Iðrunin
Úr því sem komið er get ég bara
beðið þá lesendur, sem vilja heldur
hafa það sem sannara reynist, að
kynna sér gögn málsins og máls-
vörn mína milliliðalaust. Máls-
vörn mína er að finna á heimasíðu
minni (www.jbh.is). Sérstaklega
vek ég athygli á greininni „Að
gera hreint fyrir sínum dyrum“
(16.03.12). Meðal þess, sem varð-
ar aðalatriði málsins, má tilgreina
eftirfarandi:
■ Kynferðisleg áreitni þýðir á
mæltu máli ofbeldi. Gagnvart
börnum kallast það barnaníð.
Það er glæpsamlegt athæfi –
næsti bær við morð – að viðlögð-
um þungum refsingum. Lögmað-
ur minn veit ekki dæmi þess að
sendibréf milli tveggja fullveðja
einstaklinga flokkist undir kyn-
ferðislega áreitni samkvæmt
íslenskum lögum. Bók má láta
ólesna og bréf má endursenda,
að skaðlausu. Rannsóknarspurn-
ing ákæruvaldsins í því máli,
sem hér um ræðir, var einung-
is sú hvort efni bókar og einka-
bréfs, sem henni fylgdi, gæti
„sært blygðunarkennd“ viðtak-
andans. Og viðtakandinn var
sautján ára – ekki á barnsaldri,
svo að það sé á hreinu. Það er
skelfileg tilhugsun að eiga æru
sína undir fjölmiðlum, sem eru
jafn óvandir að meðulum og hér
er lýst. Almenningsálitið – dóm-
stóll götunnar – dregur dám af
því.
■ Meginatriði þessa máls leiðir
hugann að sígildum spurning-
um um iðrun og fyrirgefningu.
Þótt efni bréfs hafi hvorki rétt-
lætt ákæru né leitt til sakfell-
ingar getur það samt þótt óvið-
urkvæmilegt. Viðtakandi getur
líka átt rétt á afsökunarbeiðni.
Þetta er kjarni málsins, að því er
varðar iðrun og fyrirgefningu.
■ Í flestum kynferðisbrotamál-
um er vandinn sá að reynt er
að þagga mál niður, halda þeim
leyndum, pukrast með þau,
hylma yfir. Gerandinn reynir að
komast upp með afneitun og for-
herðist. Í þessum punkti skilur á
milli feigs og ófeigs. Fæst kom-
umst við í gegnum lífið án þess
að okkur verði einhvern tíma
á í messunni. Heilagir menn
eru fásénir nú til dags. En ef
við brjótum af okkur, þá reyn-
ir á, hvort við erum menn til að
horfast í augu við okkur sjálf og
þann, sem brotið er á; hvort við
iðrumst gerða okkar og biðjum
á þeim forsendum um fyrirgefn-
ingu.
■ Viðbrögð mín, þegar ég gerði
mér ljóst að mér hefði orðið
alvarlega á, voru að játa brot
mitt fyrirvara- og fortakslaust.
Ég ástundaði hvorki þöggun né
yfirhylmingu. Ég skammaðist
mín, leitaði ásjár og baðst fyrir-
gefningar. Ég viðurkenndi að
efni bréfsins væri ósæmilegt.
Ég áttaði mig á því að viðtak-
andinn hafði engar forsendur
til að skilja bókina og að bréfið
átti ekkert erindi við hann.
■ Ég skrifaði afsökunarbréf til við-
takanda og fjölskyldu, þar sem
ég bauðst til að gera allt sem í
mínu valdi stæði til að bæta
fyrir glöp mín. Ég bauðst til að
hitta fjölskylduna til að bera
fram afsökunarbeiðni mína aug-
liti til auglitis. Ég bauðst til að
ræða við hvern þann, sem fjöl-
skyldan kysi sér til fulltingis,
(sálfræðinga, félagsráðgjafa eða
aðra milligöngumenn) til þess
að sannleikurinn í málinu yrði
leiddur í ljós og misskilningi,
tortryggni og grunsemdum eytt.
(Niðurlag greinarinnar birtist á
morgun)
Um fl ísina og bjálkann –
fjórða valdið, dómsvaldið
og siðareglur blaðamanna
MANNRÉTTINDI
Jón Baldvin
Hannibalsson
fv. ráðherra
➜ Þarna er meiðyrðamál
í hverju orði. Illmælgi
Inga Freys lýsir ekki bara
aumkunarverðum skorti á
mannasiðum.
Ríkisstjórn hinna ríku, eingöngu
Ég heyrði Kristján Þór Júlíusson heilbrigðisráðherra
segja frá því í útvarpinu í gær að engar líkur væru á
að hægt yrði á næstunni að lækka kostnaðarþátttöku
sjúklinga í læknisaðgerðum.
Rödd hans var full af sorg, eins og þetta væri honum
afar sárt.
Það væru bara engir peningar til.
En hvernig skyldi standa á því?
Hvað hefur þessi ríkisstjórn gert hingað til?
Hún hefur létt álögum af allra ríkasta fólki landsins,
sægreifunum, sem einmitt um þessar mundir greiða sér
milljarða og aftur milljarða í arð af því sem á að heita
sameiginleg auðlind þjóðarinnar.
Hún hefur líka létt öðrum álögum af ríkasta fólki
landsins, með því að sleppa því að framlengja auð-
legðarskattinn sem hefði fært illa stöddum ríkiskass-
anum nokkra milljarða.
Hún hefur afnumið tekjutengingar ellilífeyrisbóta.
Ekki skal ég amast mikið við því en það er þó athyglis-
vert að sú aðgerð kemur fyrst og fremst best stadda
gamla fólkinu að gagni. Önnur afrek hefur þessi ríkis-
stjórn ekki unnið í velferðarmálum.
Og hún hefur í undirbúningi (er það ekki örugglega?)
svo miklar afskriftir af íbúðalánum að öll heimsbyggðin
hefur aldrei séð annað eins.
Setjum nú svo að það takist.
Hverjum kemur það þá helst að gagni?
Jú– þeim tekjuhæstu!
http://blog.pressan.is/illugi/
Illugi Jökulsson
Mjódd l Salavegur l Hverafold l Grandi l Akureyri l Höfn
Grindavík l Reykjanesbær l Borgarnes l Egilsstaðir l Selfoss
Nicotinell fæst núna í öllum verslunum Nettó
1.199kr/pk - Fruit 799 kr/pk
Nýtt í Nettó!
NÝTT
NÝTT KORTATÍ
MABIL
KOMIÐ Í HLÝJUNA
OG KÆTIST MEÐ
OKKUR
Útgáfuhóf í safnaðarheimili Neskirkju
föstudaginn 20. sept. kl. 17.30
64
uppskriftir
Vettlingaprjón er ný og stórglæsileg bók
eftir Guðrúnu S. Magnúsdóttur