Fréttir - Eyjafréttir - 20.12.1981, Blaðsíða 4

Það var á fallegu sumar-
kvöldi seinni hluta sextándu
aldar að nokkrir strákar voru
að leik í sandfjörunni í Þórs-
höfn. Sumir reyndu að ná i
silunga í ánni sent rennur í
gegnum bæinn, en aflinn var
nú frekar rýr, einn af strák-
unum stakkst á bólakaf í ána
þegar hann ætlaði að ná í einn
stórann, og varð allur blautur
upp fyrir haus. Hinir strák-
arnir söfnuðust í kringum
hann og hlógu að honum,
þegar hann var kominn upp á
árbakkann aftur, eftir svo
snöggt en óvænt bað, hann
var heldur skömmustulegur
og ílýtti sér heim. Dálítinn
spöl frá hinum strákunum
gekk annar stór og myndar-
legur strákur í eigin hugleið-
ingum og horfði fram fyrir sig
eins og hann væri í öðrum
heimi, hann bar undir hand-
leggnum líkan af færeyskum
róðrabát sem hann setti út í
ána til að sigla með. Mesti
áhugi hans var að sigla með
jullum og allskonar smábát-
um sem hann var meistari í að
búa til. Þessi bátur sem hann
hér var með, hét „Ormurinn
langi” eftir hinu sögulega og
fræga fleyi Olafs Tryggva-
sonar. Hinir strákarnir sem
voru bara með smábáta, litu
með öfundaraugum á „Orm-
inn langa” og þeir hefðu
ekkert séð eftir því þó hann
hefði legið á botninum innan
um þara og þorskhausa, já
þeir hefðu meira að segja
viljað hjálpa til, til að svo yrði,
en sá sem átti bátinn var bæði
stór og sterkur svo þeim var
best að halda sig á mottunni.
Þessi stóri sterki strákur
hét Johannes, og var sonur
sóknarprestsins í Þórshöfn,
Mortens Brunck, sem áður
hafði gegnt prestsstarfi í syðri-
dal en fyrir nokkrum árum
fluttst til Þórshafnar,
aðallega vegna þess að sjó-
ræningjar höfðu herjað á
prestssetrið í Syðridal, rænt
kúm, fé og öðrum eigum, og
farið svo illa með Morten, að
hann var allur blár og marinn
og lurkum laminn, svo að
hann gat ekki gengið í marga
daga á eftir.
Aður en Johannes fór heim
þetta kvöld, leit hann^við hjá
vini sínum Jakobi í Arstofu,
sem hafði siglt til margra
landa og var vanur að segja
Johannesi frá ýmsum ævin-
týrum sem hann hafði lent í,
úti í hinum stóra heimi. Þetta
fannst hinum unga sveini
mesti unaður að hlusta á, og
hann tók það fram yfir allt
annað, augu hans geisluðu af
áhuga þegar Jakob útlýsti
fyrir honum með kímni-
blandaðri ró, hinar miklu
svaðilfarir sem hann hafði
lent í, bæði austan og vestan
hafs.
Þegar Johannes var kom-
inn heim um kvöldið og var
byrjaður að hátta sig, kom
gamli faðir hans inn til hans,
”sem kom afar sjaldan fyrir”
og sagði honum að hann
þyrfti að tala við hann um
mikilvægt mál. Þessi gamli
prestur sem að öllu jöfnu var
vanur aðjjakfa til á skrifstofu
sinni, þar sem stórar bóka-
hillur huldu alla veggi. Mort-
en gamli var vel menntaður
og næstum allan daginn var
hann lesandi eða skrifandi.
Nú var hann kominn á elliár
og vonaðist til að þessum
löngu og erfiðu dögum færi
að fækka, svo hann gæti lagst
til hvíldar hjá sinni elskuðu
konu sem var dáin fyrir nokkr-
um árum, hún dó úr tauga-
veiki sem gekk um eyjarnar
og margir dóu úr. Morten
hafði sjálfur legið lengi milli
heims og helju, en hafði það
af að lokum, og náði heils-
unni aftur eftir mjög erfiðaog
kvalarfulla sjúkralegu. Hann
hafði dáðst mikið af konu
sinni Billu, sem var nokkrum
árum yngri en hann, hjóna-
bandið hafði verið farsælt og
hamingjuríkt og var þess
vegna mikið áfall fyrir hann
að missa konuna frá þremur
börnum, Johannesi og tveimur
yngri dætrum.
við háskólann í Hróarskeldu,
en hugur hans var allur við
sjóinn, og þess vegna hafði
hann fengið stöðu um borð í
austurindiufari, þar sem vin-
ur hans Kuyter var stýri-
maður um borð. Hann hafði á
liðnum árum siglt víða um
heim og ekki bara þénað
mikla peninga, en líka tileink-
að sér mikla kunnáttu um
löndin í hinum nýja heimi.
Kuyter, sem hann kynntist
þegar hann gekk í skóla í
Danmörku. Því Kuyter bjó
hjá frænku sinni þegar hann
dvaldi í landi, þar sem Jo-
hannes var kunnugur, var
mikill vinur hans, og þeir
voru svo samrýmdir eins og
góðir bræður alltaf frá því
þeir kynntust fyrst.
Jógvan Hansen skrifar:
JONAS BRONCK
Frásögn um Færeyinginn og prestssoninn Jonas Bronck,
sem fyrstur manna settist að þar sem nú stendur heims-
borgin New York.
Faðirinn og sonurinn áttu
langt tal saman þetta kvöld.
„Eg er nú að verða gamall
maður,” byrjaði presturinn
samræðuna, „og þeir dagar
sem ég á eftir að lifa, verða
ekki margir eins og þér mun
ljóst vera. Eg er fæddur á
hinu gróðursæla Lálandi, og
þegar mér var boðið prests-
embætti úti í hinu stóra villta
hafí, þurfti ég að taka örlaga-
ríka ákvörðun sem ég hef ekki
séð eftir, það verð ég að segja,
þó ég hafi oft orðið fyrir
skakkaföllum og hinni mestu
hættu bæði á sjó og landi,
verið sleginn og sparkað í mig
af sjóræningjum og öðrum
ránsmönnum og misst næst-
um allar eigur mínar, þá
þakka ég Guði og forsjóninni
fyrir að ég þáði þetta brauð,
því þessar stórkostlegu og
náttúrufögru eyjar eru orðnar
mitt annað föðurland. Hér
hefur sál mín hreinsast og
styrkts, hér hef ég fundið það
ríkidæmi sem ekki verður
keypt með gulli og silfri og
hér vill ég fá að loka augum
mínum og leggjast til hinstu
hvíldar. Það er minn vilji
sonur minn, að þú farir með
kaupskipinu sem leggur úr
höfn eftir nokkra daga til
Danmerkur, svo að þú getir
fengið þá menntun sem getur
komið þér að miklu haldi
síðar á ævinni. Eg treysti mér
ekki til að kenna þér meira, og
ég hef hugsað mér að senda bréf
með þér til ættingja þinna þar
suðurfrá.”
Lengi sátu þeir feðgar og
töluðu saman þetta kvöld, og
þeim kom saman um að Jo-
hannes skyldi læra til prests
og koma svo seinna heim til
Færeyja og gerast prestur
þar.
II.
Það var á köldum og hrá-
slagalegum vordegi, sem
kaupskipið „Anna Margretha“
varpaði akkerum úti álegunni
í Þórshöfn, eftir stranga og
erfiða ferð. Með skipinu
komu tveir farþegar, Johann-
es Brunck og vinur hans,
Pieter Jochiem Kuyter, sem
hann hafði boðið með sér í
heimsókn til Færeyja. Jo-
hannes hafði þá lengi verið að
heiman og það var með
hrærðum huga sem hann
horfði yfir hina gömlu kunn-
ugu staði á leiðinni inn á
Þórshöfn.
Johannes var þá fyrir löngu
búinn að taka burtfararpróf
Það höfðu ekki orðið mikl-
ar breytingar í Þórshöfn frá
því hann fór þaðan, það voru
sömu gömlu smáu húsin með
grasþökunum, sem stóðu öll í
einni þyrpingu, eins og þau
væru að biðja hinn stóra,
trausta skans, sem Magnus
heinason byggði á sínum
tíma, að gæta sín.
Strandlengjan var hin
sama og áður og áin líka sem
rann í gegnum sandinn, en
margir hausar af grindahvöl-
um lágu um fjörurnar sem
ekki var búið að fjarlægja, svo
það var auðséð að grind hefði
dáið fyrir stuttu í Þórshöfn.
Fyrstar að taka á móti
Johannesi þegar hann steig á
land úti í Tinganesi, voru
systur hans tvær, Malan, sem
gift var stórbónda á nesinu,
og Annika, sem enn var ógift
og þekkt víða fyrir fríðleik
sinn og fegurð. Hann hafði
skrifað þeim með skipinu,
sem áður var komið og sagt
þeim að hann og vinur hans,
Jochiem Kuyter, ætluðu að
koma með næsta skipi og
verða dálítinn tíma. Morten
var þá dáinn fyrir mörgum
árum og líka Jakob í Arstofu.
Annika bjó hjá nýja sóknar-
prestinum, Christian Peter-
sen, sem áður var kapellán
Gömul teikning af New York
eða aðstoðaprestur hjá Mort-
eni til margra ára, og eftir
gömlum sið tók við starfinu
hans. Síra Christian var nú
hátt á níræðisaldri, og tennur
hafði hann ekki margar, en
hann predikaði af svo miklum
krafti og andagift, að enginn
af hinum yngri prestum stóð
honum á sporði.
Vinirnir tveir, Johannes og
Kuyter, fengu að búa hjá síra
Christiani, og Annika var
dugleg og samviskusöm hús-
móðir. Kuyter líkaði vel fær-
eyskur matur og borðaði með
bestu lyst skerpikjöti, grind
og spik.
A kvöldin voru Johannes
og Annika vön að sitja við
opinn glugga og tala saman á
færyesku um liðna tíð, um
minningarnar frá bernskuár-
unum, á meðan áin rann utan
við gluggann með sinn sér-
stæða nið og hvíslandi tón, til
að leggja áherslu á það sem
talað var um, það voru hinir
sömu hvíslandi tónarsemþau
mundu frá bernskuárunum,
þegar þau voru háttuð á
kvöldin, og áin var í huga
þeirra sem gamall og tryggur
vinur.
Færeyjaferð Johannesar og
Kuyters var lengri en gert var
ráð fyrir í upphafi, og var það
aðallega Kuyter sem tafði
förina, hann varð fljótlega
ástfanginn af hinni fögru
Anniku, og ekki urðu áhrifín
minni frá hennar hálfu.
Það var einn fagran síð-
sumardag, er heyannir stóðu
sem hæst, að stór brúðkaups-
veisla var haldin í Þórshöfn.
Þetta voru Annika Brunck og
Jochiem Kuyter, sem gengu í
það heilaga í Þórshafnar-
kirkju, síra Christian flutti
lengri og betri ræðu en heyrst
hafði um langan tíma, þótt
hann hefði sín nítíu ár að
baki.
Brúðkaupsveislan var hald-
in á prestsetrinu við ána, þar
sem yfirfullt var af mat og
drykk, þar var framreidd bæði
lambasteik, uxasteik, þurrkað
kjöt og saltað kjöt, vín og öl
flaut í stórum straumum.
Það var dansaður færeyskur
dans í heila þrjá sólarhringa,
þangað til búið var að syngja
öll gömlu hetjukvæðin, en þá
var Kuyter nær dauða en lífí,
og hann var svo slæmur í
fótunum marga daga á eftir,
að hann varla gat gengið.
Með síðasta kaupskipinu á
þessu hausti sigldu þau til
Danmerkur, Kuyter, kona
hans og Johannes. Nálægt
Hjaltlandi var skipið tekið af
frönskum sjóræningjum, en
bæði Johannes og Kuyter
töluðu reiprennandi frönsku,
svo þeim tókst að fá að halda
ferðinni áfram, með því að
borga vissa peningaupphæð.
Þau komu til Kaupmanna-
hafíiar heil á húfi, og síðar
íluttust þau til Hollands, þar
sem þau settust að. Þar átti
Kuyter vini og ættingja. Eftir
siðvenjum þar í landi, fékk
Annika breytt föðurnafni
sínu Mortensdatter í Mar-
tins.
III.
„Tíminn rennur eins og
straumur í ám“ á meðan
huldar vættir spinna sína ör-
lagaþræði. Þegar skipið
Framhald á næstu bls.