Akureyri - 29.05.2014, Blaðsíða 16

16 20. tölublað 4. árgangur 28. maí 2014
AÐSEND GREIN ALMA AXFJÖRÐ
Skipta lífsgæði allra Akureyringa ekki máli?
Rödd Akureyringa þarf að berast til
verðandi og núverandi stjórnenda
bæjarins. Það er ekki hægt að skella
allri ábyrgð og kostnaði á ríkið. Það
hlýtur að vera mikið hagsmunarmál
fyrir Akureyri að styðja við og efla
starf í velferðarmálum bæjarins og
það er vitað mál að það kostar pen-
inga. Það kostar pening að hlúa að
fólki en sá peningur og auður kemur
margfalt til baka.
Ég veit að það þarf að huga að
ýmsu í stóru bæjarfélagi, en svo
vitlaus er ég nú ekki að halda að
allt gangi vel hjá mörgum íbúum
bæjarins þegar kemur að geðheilsu-
heilbrigði. Allt of margir bæjarbúar,
frá börnum til aldraða, glíma við /
eða munu glíma við geðraskanir af
völdum ýmissa orsaka og afleiðinga
þeirra. Má þar nefna t.d. vegna
óviðunandi heimilisaðstæðna, fíkni-
sjúkdóma, ofbeldis, einhverskonar
missis, atvinnuleysis, slysa , sjúk-
dóma, eineltis og fl. Afleiðingarnar
geta verið og eru skelfilegar ef ekkert
er gert. Viðkomandi einstaklingur er
í mikilli hættu að leita leiða til að
deyfa sig frá sársaukanum og vanlíð-
an t.d. með áfengi og öðrum vímuefn-
um. Og því miður verður vanlíðanin
stundum svo mikil að viðkomandi
sér enga aðra leið en að taka líf
sitt. Líf sem skiptir máli. Líf sem á
réttindi, líf sem á rétt á skilningi, líf
sem á rétt á umhyggju, líf sem á rétt
á því að vera ekki dæmt af samfé-
laginu, líf sem á rétt á því að lifa, LÍF
SEM ER EKKI SJÚKDÓMURINN !
Hér á landi taka 2-3 einstaklingar líf
sitt í hverjum mánuði og fleiri reyna
það. Það vill enginn ganga í gegnum
þá miklu sorg sem því fylgir hvort
sem það tekst eða ekki.
ENGINN FÆÐIST GEÐVEIKUR
Það fæðist enginn geðveikur. Geð-
röskun, eins og svo margir sjúk-
dómar, á sér margar orsakir. Erfða-
fræðilega getur einstaklingur átt
það á hættu að verða geðveikur, en
aðrir þættir eins og uppeldi, um-
hverfi og persónuleiki geta ráðið
úrslitum um það hvort hann verður
geðveikur eða ekki.
Að greinast með geðröskun er
erfitt, og enn erfiðara vegna þess
viðhorfs sem ríkir í samfélaginu.
Viðhorf sem byggjast oft á því að
þú ert talinn hættulegur, skrítinn,
öðruvísi en aðrir, þér er kennt/sagt
að umgangast ekki þannig fólk og
jafnvel sumir sem halda að það
þurfi að setja fólk í spennitreyju ef
það legst inn á geðdeild. Fjölmiðlar
taka það fram í fréttatilkynningum
að viðkomandi eigi eða eigi ekki við
geðröskun að stríða. Þú ert dæmdur.
Það er skömm að þekkja einhvern
með geðsjúkdóm eða láta sjá
sig með honum. Þú ert talinn
vanhæfur á ýmsum sviðum.
Þú færð ekki sömu viður-
kenningu og aðrir í þjóðfé-
laginu. Þú ert niðurlægður
í samfélaginu.
Þessi viðhorf , auka oft
á sjálfsfordóma einstaklings
með geðraskanir sem veldur því að
hann leitar sér síður aðstoðar, hann
þorir ekki að tala um veikindi sín
og líðan sína og hann einangrar sig
félagslega. Skilning vantar oft og
viðkomandi á bara að fara út að
ganga, rífa sig upp , vinir hverfa
osfrv.
AÐ VERA GEÐVEIKUR = AÐ
VERA MEÐ GEÐRÖSKUN
Ég undirrituð er geðveik. Ég er
þunglynd, með kvíðaröskun og
áfallastreituröskun. Ég er með þess-
ar geðraskanir og hef verið í rúma
tvo áratugi, eða reyndar lengur, því
ég var mjög kvíðin sem barn. Ég er
ekki hættuleg, ég ræðst ekki á fólk,
þegar ég hef þurft að leggjast inná
geðdeild þá er ég ekki bundin niður,
ekki frekar en aðrir þar. Ég er mann-
eskja sem hef sömu réttindi í
þjóðfélaginu og aðrir, ég hef
marga hæfileika og styrk-
leika. Ég fæddist ekki svona,
en aðstæður, áföll og slys or-
sökuðu það að ég varð veik.
Í dag er ég í bata og það geta
allir sem glíma við geðrask-
anir, afleiðingar eineltis og eða
ofbeldis náð bata. Að vera í bata þýð-
ir einfaldlega að þú nærð tökum á
sjúkdómnum, hann stjórnar þér ekki
lengur, þó svo að þú finnir fyrir ein-
kennum. Að komast í bata þarf vilja
og mikla vinnu, 24 tíma á sólarhring,
alla daga. Þú þarft mikinn stuðning
og skilning og gott öryggisnet, viðtöl
hjá lækni og eða öðru fagfólki. Þú
þarft fræðslu og ég tel nauðsynlegt
að taka þátt í starfi hjá félagasam-
tökum þar sem einstaklingar sem
glíma við það sama hittast. Því þar
færðu skilning og getur speglað þig
í örðum, félagsleg einangrun rofnar,
þú sérð bata hjá öðrum og það gef-
ur þér von og þú valdeflist sem þýðir
einfaldlega það að þú verður virkari
og lærir að taka ábyrgð á eigin líðan
og lífi og þú ert ekki dæmd/ur og þar
eru engir fordómar.
GRÓFIN GEÐVERNDARMIÐSTÖÐ
Þann 10. okt. sl var opnuð hér á
Akureyri , Grófin geðverndarmið-
stöð, eftir tveggja ára undirbún-
ing. Unnið er eftir hugmynda-
fræði valdeflingar . Valdefling er
í grunninn að trúa á bata, taka
ábyrgð á sínu lífi og líðan, efla
ákveðni og styrkja sjálfsmynd sína.
Þarna hittast einstaklingar sem
hafa verið/eru að kljást við geðrask-
anir og við horfum í batann. Við ræð-
um saman á jafningjagrundvelli og
allir eru jafnir. Við miðlum reynslu,
hlustum, tölum, hlæjum og byggj-
um öll saman upp starfið í Grófinni.
Starfrækt er hópastarf, sem notend-
ur leiða. Kjarnafundir eru á fimmtu-
dögum þar sem starfsemin er mótuð
og hafa allir jafnan ákvörðunnarrétt.
Og eru allir notendur velkomnir á þá
fundi. Aðstandendur eru velkomnir
og er Grófin þeirra staður líka, því
eins og allir vita þá hafa veikindi
áhrif á aðstandendur. Unga fólkið,
Unghugar, hafa líka sinn stað í Gróf-
inni. Þar hittast einstaklingar 18 ára
og eldri, skipuleggja félagsstarf og
móta sitt starf á jafningjagrundvelli.
Einnig hefur Grófin tekið á móti
hópum frá Starfsendurhæfingu
Norðurlands, geðdeild og fl. Í kynn-
ingu og fræðslu. Samstarf var við
Háskólann á Akureyri þar sem 3ja
árs iðjuþjálfanemar komu og voru
að æfa sig í hópastarfi. Einnig hafa
fagaðilar komið með fyrirlestra og
fræðslu til okkar. Þá hafa aðilar
farið með forvarnarfræðslu í skóla.
Mjög mikil þörf er á að auka
forvarnir gegn geðröskunum hjá
ungu fólki. Því það er staðreynd
að einstaklingur sem á við andlega
vanlíðan að stríða er í meiri hættu
á að deyfa sig með vímuefnum. Það
er mín skoðun að þær forvarnir ættu
að koma á undan forvarnarfræðslu
gegn vímuefnum.
Ég sjálf hef mætt daglega frá opn-
un. Þessi vera mín í Grófinni og sam-
veran við notendurna þar, hefur gert
kraftaverk fyrir mig í bataferlinu. Ég
hef eflst á öllum sviðum. Ég hef til-
gang og ég hef hlutverk. Ég er kom-
in með meiri trú á sjálfa mig og alla
mína getu. Til mín er miðlað reynslu
frá öðrum, sem eflir mig þar sem ég
finn að ég er ekki ein sem hef verið að
kljást við geðröskun. Ég sé bata hjá
öðrum sem eflir mig í að halda áfram
og halda mínum bata. Ég er virk. Og
það sem er svo yndislegt að ég er virk
allstaðar líka útá við og get verið í
núinu. Ég hef framtíðarsýn og get
gert mér markmið sem ég átti erfitt
með áður. Ég get verið ég sjálf.
Ég hef líka séð bata hjá öðrum,
ég hef séð vonina vakna, ég hef séð
einstaklinga fá trú á sjálfa sig og
aukna getu sína með virkni og sam-
skiptum.
FJÁRVEITING
Það var Geðverndarfélag Akureyrar
og nágrennis sem tók af skarið og
opnaði miðstöðina og hafa viðræður
verið við Akureyrarbæ um aðkomu
að rekstri en ekkert gengið, vísað til
ríkisins. Mín skoðun er sú að báðir
aðilar, Akureyrarbær og ríkið, eigi að
koma að rekstri miðstöðvarinnar og
tryggja hann til 5 ára. Frá opnun 10.
október 2013 hefur Grófin verið opin
í 150 virka daga og 2150 komur orðið.
Það þýðir að daglega koma 14, 33
einstaklingar. Kostnaður við hverja
heimsókn er því um 977 krónur
auk 60 einstaklinga sem hafa verið í
hópastarfi. Það má því segja að mikil
þörf sé fyrir þessa starfsemi í bænum.
Nú er starfsemin orðin það öfl-
ug að ráða þyrfti einn starfsmann.
Fagaðila. Sé kostnaður Grófarinnar
reiknaður með þeim lið auk húsaleigu
og reksturs þá er það um 10 milljónir
á ári. Ef við reiknum út frá komu sem
verið hefur og er enn að aukast, þá er
kostnaður per einstakling 2713 kr.
Það vekur furðu mína að Akur-
eyrarbær hafi ekki komið að rekstri
þessum þar sem þetta skiptir mjög
miklu máli fyrir lífsgæði fjölmargra
einstaklinga í sveitarfélaginu jafnt
unga sem aldraða. Svo ég tali nú ekki
um þann sparnað sem af því hlýst að
einstaklingur komist í bata og geti
orðið virkur í samfélaginu. Má þar
nefna sparnað í heilbrigðiskerfinu,
hvað varðar innlagnir, lyfjakostnað,
heimilislæknaheimsóknir, fækkun
heimsókna til sálfræðinga og eða
geðlækna, minna áreiti á fjölskyldu-
deild, minni aðstoð heimafyrir þegar
einstaklingur kemst í meiri virkni,
fordómar minnka, meiri þekking ,
minni hætta á misnotkun vímuefna,
bættar fjölskylduaðstæður, bættar
félagslegar aðstæður, og jafnvel aftur
virkni á vinnumarkaði og svo mætti
lengi telja.
Ég veit að það vantar pening en
ég veit líka að það er hægt að for-
gangsraða hlutum. Geðheilsuheil-
brigði kemur að mörgum sviðum, og
ástæður þess að einstaklingur veikist
eru margvíslegar, það fæðist enginn
með geðsjúkdóm. Því ætti það að
vera forgangsatriði fyrir bæjarfélag
sem auglýsir sig með því að öll lífs-
ins gæði séu á staðnum að þau séu þá
fyrir alla og að ég tali nú ekki um að
gera Akureyri að forystusveitarfélagi.
Gerum Akureyri að forystusveitarfé-
lagi í velferðarmálum.
Höfundur er notandi Grófarinn-
ar og aðstandandi.
ALMA AXFJÖRÐ
Sjómenn
til hamingju með daginn
hedinn.is